О́mir súrý saltynyń, tamaqtaný mádenıetiniń ózgerýi belgili bir dertterdiń beleń alýyna ákelip otyr. Kez kelgen kesel emdemese qaýipti, alaıda sýsamyrdyń bastapqy belgilerimen birden kúrespese, júre kele jazylmas aýrýǵa, múgedektikke, tipti ajalǵa dýshar etetinin kózi ashyq adam biledi. Máselen, onyń basy – dıabetaldy aýrýy.
Qazaqstanda qant dıabeti áleýmettik mańyzdy aýrýlardyń qataryna engizilgen. 2011 jyldan beri elimizde dıabetti erte anyqtaýǵa arnalǵan Ulttyq skrınıngileý baǵdarlamasy áreket etedi. Jyl saıyn 40 jastan asqan 1,5 mıllıon adam skrınıngiden ótedi. Degenmen bul shara jetkiliksiz. О́ıtkeni otandyq medısına mamandary (2017 jylǵy NOMAD zertteýi) Qazaqstanda eresekterdiń 38 paıyzy (20-79 jas) dıabetaldyna, al 8,2 paıyzy dıabetke shaldyqqanyn dáıektep otyr. Bul kózdi jumyp qaraıtyn derek emes. Al «2-tıpti dıabet» dıagnozymen halyqtyń tek 1,8 paıyzy esepte tur.
Halyqaralyq dıabet federasııasynyń (IDF) málimdeýinshe, 2-tıpti qant dıabetiniń taralýy álemde arta túsken. Osylaısha, 2017 jyly bul kórsetkish 352,1 mıllıon bolsa, al 2045 jylǵa qaraı 589 mıllıonǵa jetpek. Joǵaryda atap ótkendeı, ár dıabettiń bastaýy, ıaǵnı dıabetaldy túri bolady. IDF derekterine súıensek, 10 jyldan keıin dıabetaldy anyqtalǵan naýqastardyń 50 paıyzy 2-tıpti qant dıabetine shaldyǵady. AQSh-ta 86 mıllıon eresekte dıabetaldy bar bolsa, olardyń 90 paıyzy óz keseli týraly bilmeıdi.
Sonymen dıabetaldy qalaı anyqtalady jáne 2-tıpti qant dıabetiniń damýyna jol bermeý úshin ne isteý kerek? Osy máselege oraı, Qazaqstan men Reseıdiń endokrınologııa men otbasylyq medısına mamandary «Dıabetaldy – áreket etetin kez keldi» taqyrybynda baspasóz máslıhatyn ótkizdi.
Dıabetaldy – bul 2-tıpti qant dıabetine ákeletin jaǵdaı. Bul kezde qandaǵy qant (glıýkoza) quramy qalyptan asqanymen, «2-tıpti qant dıabeti» dıagnozyn qoıatyn kórsetkishke jetpeıdi. Adam bul kezde ózinde qandaı kinárattyń paıda bolǵanyn seze bermeıdi. Biraq, alǵashqy belgileri bilingennen-aq, ýaqtyly anyqtap, óte aýyr 2-tıpti qant dıabetine jol bermeý qajet. Jyl saıyn álemde qant dıabetinen 5 mıllıonnan astam adam kóz jumady. О́lim-jitim jaǵynan bul aýrý júrek-qan tamyry aýrýlary men onkologııalyq aýrýlardan keıingi úshinshi orynda tur. Jáne onyń saldary zaǵıptyq, búırek aýrýlary, ınfarkt, ınsýlt pen aıaqtardyń ampýtasııasyna deıin jetkizedi.
Eýrazııa medısınalyq qaýymdastyǵynyń vıse-prezıdenti Nadejda Petýhovanyń aıtýynsha, dıabetaldy turǵyndar men dárigerlerge asa málim emes glıkırlengen gemoglobınniń deńgeıin halyq arasynda aýqymdy túrde zerttep, durys statıstıka qalyptastyrǵan jón. Tolyq zertteý barlyq jastaǵy adamdarda 2-tıpti qant dıabetiniń aldyn alýǵa kómektesedi. О́ıtkeni qazir 2-tıpti qant dıabetiniń jastar arasynda beleń alyp, tipten 7 jastaǵy balalarda kezdesýi mamandardy alańdatady.
Densaýlyq saqtaý mınıstrligi Medısınalyq kómekti uıymdastyrý departamentiniń dırektory Asqar Horoshash 2-tıpti qant dıabeti máselesi mańyzdy sıpatqa ıe bolyp kele jatqanyn atap ótti.
Sýsamyrdyń daýasy joq bolsa da, endi bastalyp kele jatqanda emdeýge, aldyn alýǵa, asqynýǵa jol bermeýge múmkindik bar. Dıabetaldy jaǵdaıdy anyqtaý úshin medısına qyzmetkerleriniń biliktiligin kóterý, halyqty aqparattandyrý, Aýrýlardy basqarý baǵdarlamasynyń kómegimen azamattardyń óz densaýlyǵyna jaýapkershiligin arttyrý qajet.
Mamandardyń málimdeýinshe, Qazaqstanda jasyryn túrde 2-tıpti qant dıabetimen árbir tórtinshi adam aýyrýy múmkin. Sondyqtan dıabetaldy syrqatty erte anyqtaý 2-tıpti dıabettiń aldyn alýda mańyzdy ról atqarady. Resmı málimetterge saı, 2018 jyly sýsamyr 16 myń adamda anyqtalsa, elimizde dıabetke shaldyqqandar sany 308 myń adamǵa jetken.
Dıabetaldy derti 2-tıpti dıabet klınıkalyq túrde baıqalǵanǵa deıin 9-12 jyl aralyǵynda birtindep damıdy. Demek ár adamnyń dıabetaldy jazylmas dertke ulastyrmaýyna birneshe jyl ýaqyty bar.
ShQO-da zańsyz ań aýlaýdyń 11 deregi anyqtaldy
Aımaqtar • Búgin, 21:32
Elektr energetıkasy týraly zańǵa ózgerister engizildi
Prezıdent • Búgin, 21:12
Ekomınıstrliktiń kadr saıasaty qalaı júrýde?
Ekonomıka • Búgin, 20:33
Túrkistanda sýǵa batyp ketken úndistandyqtar áli tabylǵan joq
Aımaqtar • Búgin, 20:01
Aqyn Muhtar Shahanovtyń 80 jasyn toılaý Túrkııadan bastaldy
Rýhanııat • Búgin, 20:01
Shymkentte JShS dırektory 3 mln teńge urlady degen kúdikke ilindi
Aımaqtar • Búgin, 19:48
Prezıdent Reformalar jónindegi joǵary keńestiń otyrysyn ótkizdi
Prezıdent • Búgin, 19:25
Túrkııada maımyl shesheginiń alǵashqy jaǵdaıy rastaldy
Álem • Búgin, 19:23
Qazaqstanda qańtar oqıǵasy boıynsha 445 adam sottaldy
Qazaqstan • Búgin, 19:02
Aqmola oblysynyń aýyl sharýashylyǵy basqarma basshysy sottaldy
ANTIKOR • Búgin, 18:40
QTJ men Álııa Nazarbaeva arasyndaǵy kelisimshart kúshin joıady
Qazaqstan • Búgin, 18:22
«Ksell» jáne «Mobaıl Telekom-Servıske» qatysty tergeý bastaldy
Oqıǵa • Búgin, 18:01
Qazaqstanda koronavırýs juqtyrǵandar kóbeıip keledi
Koronavırýs • Búgin, 17:48
Qazaqstan mindetti sıfrlyq tańbalaýdy engizýge moratorııden bas tartty
Úkimet • Búgin, 17:32
Elordada «HAT» fılosofııalyq dramasynyń premerasy ótedi
О́ner • Búgin, 17:20
Bıyl elimizde 9 jańa ushaq satyp alynady
Qoǵam • Búgin, 17:12
Elordadan birqatar qalaǵa qosymsha poıyzdar qatynaıdy
Qoǵam • Búgin, 16:55
Qazaqstan taǵy 73 jolaýshylar vagonyn satyp alady
Qoǵam • Búgin, 16:48
Qyzyl kitapqa engen arqardy atqan brakoner ustaldy
Qoǵam • Búgin, 16:37
Múgedek balalarǵa bólingen qarjyny jymqyrǵan sheneýnik ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 16:25
Aqtaýǵa týrısterge arnalǵan charterlik reıs qatynaı bastady
Aımaqtar • Búgin, 16:18
Qor naryǵynda dollar baǵasy qymbattady
Qarjy • Búgin, 16:01
Sanksııalyq tizimdegi taýarlarǵa turaqty monıtorıng júrgiziledi
Qazaqstan • Búgin, 15:40
Ulttyq bank tólem kartochkalarynyń jańa júıesin iske qosty
Qarjy • Búgin, 15:31
Qyzylordada 19 adamdy aldap soqqan alaıaq qamaýǵa alyndy
Aımaqtar • Búgin, 15:20
El ekonomıkasyna úles qosatyn ınvestor kóbeıdi
Ekonomıka • Búgin, 15:11
«Sergek» jobasy 2023 jyldyń sońynda aıaqtalady
Qoǵam • Búgin, 14:57
Aqtaýda qoǵamdyq kólikter 100 paıyzǵa jańardy
Aımaqtar • Búgin, 14:49
Almatyda turǵyn úıdegi lıft qulap, bir adam zardap shekti
Oqıǵa • Búgin, 14:38
Abaı oblysy Kókpekti aýdanyna jańa ákim taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 14:28
Qazaqstanda zańsyz júrgen 322 sheteldik elden shyǵaryldy
Qoǵam • Búgin, 14:20
Pavlodar oblysynda memlekettik shekarany zańsyz ótken reseılik ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 14:08
IIDM-de komıtet tóraǵasynyń orynbasary taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 13:28
Oqý jylyn maýsym aıynyń sońyna deıin uzartý usynyldy
Bilim • Búgin, 12:50
«Operator ROP-tyń» burynǵy quryltaıshysyna izdeý jarııalandy
ANTIKOR • Búgin, 12:42
Ulttyq bank aqsha-kredıt saıasatyn kúsheıtýi múmkin
Ekonomıka • Búgin, 12:30
Aqtaýda munaı-gaz jabdyqtaryn óndiretin zaýyt iske qosyldy
Aımaqtar • Búgin, 12:21
Qoshanov: Parlamenttiń ekinshi sessııasy mańyzdy sheshimderge toly boldy
Parlament • Búgin, 12:10
Qazaqstanda jetim balalarǵa qamqorshy taǵaıyndaý rásimi jeńildeıdi
Qoǵam • Búgin, 11:58
Almatydaǵy densaýlyq saqtaý basqarmasynyń basshysy aýysady
Aımaqtar • Búgin, 11:43
Uqsas jańalyqtar