Ákim Tarazı: Aqylmen sheshken abzal

О́z basym esh nársege jeńil-jelpi qaraı salatyn adam emespin. Tipti jýrnalıst suraq qoısa da «qıyn saýaldar qoısa, oılantsa, qınaltsa» dep turamyn. Jazýshy ózi ómir súrgen qoǵamynyń qyr-syryna ábden úńilmese, janyn jep, qınalmasa odan oqyrmandy oılantar, tereńge tartar shyǵarma shyqpaıdy. 

Bılik te solaı. Bireýler oılaıdy, basqarý, bastyq bolý ońaı dep. Ol bıliktiń ystyq-sýyǵyn bastan keshpegen adamnyń oıy. Bireýge úlken bir jaýapty tapsyrma júktelerde eń aldymen «ol odan buryn ne tyndyrdy?», «neni úılesimdi atqara aldy?» degen suraqtar týyndaıdy ǵoı, mine, soǵan laıyqty jaýap bolsa ǵana isti senip tapsyrýǵa bolady. О́z basym onshaqty jyl kınogerler odaǵyn basqardym. Shyny kerek, tún uıqyń tórt bóliner sát az bolǵan joq. «Myna jınalysty durys ashpadym ba, anaý akterdi ol rólge bekitkenim jón bolmady ma, bireýdiń jigerin jasyttym ba, bireýdi artyq maqtadym ba»,  dep ýaıymdaısyń. Bul endi júz adam tóńiregindegi ýaıym ǵoı. Al tutas memlekettiń isine jaýapty eń basty adamnyń basyndaǵy oı men ýaıym qandaı bolmaq? Qıyn, árıne. Oǵan kóbimiz bas qatyryp jatpaımyz. Biraq bárimizdiń oıymyzdaǵy bolsa deımiz.

Sózimniń basynda aıtqan búgingi beleske jetý jolynda qazaq halqy az ter tókken joq. Táýelsizdiktiń otyz jyly óte kúrdeli kezeń boldy. Aspanǵa ushatyn raketanyń negizgi kúsh-qýaty jerden kóterilgen az ǵana sátke jumsalady eken ǵoı, Nursultan Ábishuly Nazarbaev basqarǵan ýaqyt sondaı kezeń boldy.

El basqarý úshin birinshi kóregen, fılosof bolýyń kerek, sosyn asa tózimdilik qajet. Eki jaqtaǵy kór­shilerimizben til tabysyp, múm­kindiktiń barynsha memleket múddesin qorǵaýǵa myqty júıke kerek. Nur­sultannyń erligi dep aıtam, sonyń bárin aqylmen, sabyrmen eń­serdi. Týǵan halqymen til tabysa bildi. El men Elbasynyń kózge kórine bermes úılesimi arqasynda osyndaı kúnge jetip otyrmyz. Qazirgi saılanǵan Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevta da osyndaı qasıet bar.

El bolǵan soń másele týmaı, qıyn­dyq bolmaı turmaıdy. Ony aqyl­men, júıeli tártippen sheshý kerek. Buqaranyń sharýasyna shekeden qarap, shertıip turatyn zaman emes qazir. Bıýrokratııa halyqtyń yzasyn týdyrady. Isin ilgeri bastyrmaıdy. Ár aýyldyń ákimi ár otbasymen ásirese, qıynshylyǵy bar otbasylarmen jeke jumys jasaýy kerek. Tyńdaı bilýi tıis. Usynǵan jumysyn istemese, bas tartsa ony aı, kún, saǵatymen jazyp qoısyn, «jumys joq» dep shý shyǵarsa, «beri kel» dep kórsetsin kózine.

Talabyn durys ári zańdy aıtqan jurtqa judyryǵyn kórsetip, shoq­paryn ala júgirýge bolmaıdy. Aýdan, qala ákimderi ózderi, orynbasarlary, taǵy da basqa qyzmetkerler halyqtyń shyn jaǵdaıyn, shyn tilegin ábden tyńdaýy, bilýleri kerek. Bir-birin jazǵyra salý ońaı. Ol – máseleni shesher jol emes. 

Tabysqa jetetin halyq ta jeke adam sekildi óz-ózin jeńýi kerek. Jal­­qaý­lyǵyn jeńýi kerek, dúrmek­shildigin jeńýi kerek, «pálen sondaı eken desin» degen paıdasyz maqtannan ózin jeńýi kerek. Atqarýshy bılikke saýatty, sal­maqty talaptary men usy­nystaryn da aıta bilýi tıis. Sonda halyq bárin jeńe­di. Jańa saılanǵan Pre­zıdent halyqty sol jeńiske bas­taıdy dep senemin!

Ákim TARAZI, 

jazýshy-dramatýrg,