Shańyraq shaıqalý – qazaq uǵymynda aýyr qasiret. Memleket qaýipsizdigi men eldiń bereke-birligine qater tónse «shańyraq shaıqaldy» deımiz. Shańyraqtyń shaıqala bastaýyn qarapaıym jurt baıqamaıdy, kóp jaǵdaıda aldanyp qalady. Tipti keıbireýler «halqymyzǵa jaqsylyq jasap júrmiz» degen nıetpen shańyraq shaıqalýyna qyzmet etip júrgenin bilmeı qalýy ǵajap emes.

Jalpy búliktiń tamyr jaıa bastaǵanyn ańǵarý adamdardyń suńǵylalyǵy men ańǵarympazdyǵyna baılanysty. Abaıdyń sózimen aıtqanda, «júrektiń kózi» barlar ańǵara alady. Iаǵnı, búlik-fıtna tuman basqan bıik taý sııaqty, ony kórmeı qalýyńyz ábden múmkin. Bul másele jaıly Hýzaıfa deıtin ǵalym «Búlik-fıtna aqıqat pen jalǵandy aıyra almaıtyn adamdarǵa keledi» depti.
Kóp jaǵdaıda búlikke búlikqumar adamdar ilesedi. Bul jaıly ıbn Qaıym degen kisi: «Kezdeısoq nemese kúmándi bastamalardyń artynan erip júrgen adamdardyń aqyly men bilimi óte álsiz dep aıtýǵa bolady. Aıaǵynda nyq turatyn, aqyl-danalyǵy bar adam kóringen bastamalardyń artynan ere bermeıdi. Júrekteri álsiz, aýytqyp turatyn adamdardy jalǵan nárse qyzyqtyryp, ózine tartyp turady», degen eken.
Sóıtip adamdar asyǵystyq tanytyp, kúmándi bastamalarǵa erip ketedi de, tynyshtyqtan aıyrylady. Adam aıaǵyna nyq turyp, asyǵystyq tanytpasa jáne kúmánsiz durys sheshimder qabyldasa, sol qoǵam, sol orta, sol qaýym, sol memleket naǵyz jetistikke jetedi.
Abaı atamyz óziniń 14-shi qarasózinde: «Osy jurttyń kóbiniń aıtyp júrgen myqty jigit, er jigit, pysyq jigit dep at qoıyp júrgen kisileriniń bári – pálege, jamanshylyqqa elirtpek úshin, birin-biri «aıda, batyrlap!» qyzdyryp alady da, artyn oılatpaı, azǵyratuǵyn isi» depti. Babamyzdyń osy paıymyn qazirgi kún ahýalyna qaraı tápsirlesek, áleýmettik jelilerdegi «tıse terekke, tımese butaqqa» baǵyttalǵan aıqaı-súreń, búgingi ómirine razy-qosh emes ásire «batyrlar» áreketi sóz joq «aıda, batyrlatýlar». Basqa eshteńe emes. Sóıtip aıda batyrlatamyz dep júrip «jamanshylyqqa bir eligip ketken soń, boıyn jıyp alyp keterlik qaırat qazaqta kem bolady» (Abaı).
Mysaly, sońǵy kezderi aqparat kózderinde jarııalanǵan maqalalarǵa pikir bildirý alańy (kommentarıı jazatyn jer) aqıqatty julmalaıtyn qasapqa aınaldy. Iаǵnı, bul is shyndyqty kólegeılep qaýymnyń mıyn shaıqap jatyr. Mıy shaıqalǵan qaýymnyń – shańyraǵy da shaıqalady. Mysaly, uıyp bara jatqan aırandy sát saıyn shaıqap tursa, qaıtedi. Uıymaıdy. Irip sarysýǵa aınalyp ketedi. Dál osy sııaqty tynysh ómirdi qaıta-qaıta shaıqaı berse, ol da irıdi.
Osy oraıda jazbamyzǵa tuzdyq bolarlyq myna bir támsildi keltirgenimiz jón sııaqty. Ertede dáýletti adam qul satatyn bazarǵa baryp, asa symbatty, som deneli qulǵa kózi túsedi. Baǵasy da arzan. Satýshy aıtady: «Mynaý on adamnyń jumysyn jalǵyz atqaryp, bir adamnyń tamaǵyn jeıdi. Aıyby – búlik uıymdastyrýdyń qas sheberi, eger qoryqpasańyz alyńyz», deıdi.
Arada birneshe jyl ótken soń áýlettiń ishki jaıyna qanyqqan qul búlikti bastaıdy. Baıdyń kórikti, ıbaly, ımandy jas áıeli bar eken. Biraq bala tappaǵan. Baı uzaq saparǵa attanady. Osyny paıdalanǵan qul áıelge kelip: «Hanym, baıekeń basqa áıel izdep ketti, jas toqal almaqshy, ony menen basqa eshkim bilmeıdi» dep kólgirsıdi.
Jas áıel qapalanyp jatyp qalady. Qul qaıta kelip: «Hanym, budan shyǵatyn jol bar, siz maǵan senińiz, men sıqyr oqýyn ıgergen janmyn, búgin kúıeýińiz keledi, ol uıyqtaǵanda qasyna bildirmeı baryp, úsh tal saqalyn kesip alyp maǵan berińiz, men sıqyr jasap ony ketpeıtin eteıin» deıdi. Áıel kónedi.
Baı sapardan oralady. Qul aldynan shyǵyp eńireıdi: «Baıekem-aı, qaıran baıekem, sen joqta áıeliń bir jigitpen kóńil qosty, olar seniń kózińdi joıýǵa serttesti. Búgin túnde uıyqtaǵan bolyp saq jatyńyz, áıelińiz sizdi baýyzdaýǵa keledi» deıdi. Baı sener-senbesin bilmeı, ańtarylyp ne bolsa da baıqap kórmekke tósegine qısaıady. Uıyqtaǵan bolyp ala-kóleńkede baqylap jatady. Áıeli qolynda ótkir kezdigi bar kirip keledi. Pyshaǵyn jalańdatyp, týra tartady. Baı «qap, bálem» dep atyp turyp, onyń qolyndaǵy pyshaqty julyp alyp, áıeldi baýyzdap jiberedi.
Osylaı búlik bastalady. Áýlettiń shyrqy buzylady. Kúnde ólim. Kóp adam qazaǵa ushyraıdy. Muny kim uıymdastyryp júr eshkim bilmeıdi. Sýyq habar jan-jaqqa taraıdy. Joǵaryda quldy satqan adam páleniń qaıdan shyqqanyn sezedi de, ádeıilep kelip, álgi quldy óltiredi. Halyqty jınap, «senderdiń bereke-birlikterińdi buzyp, kóp adamnyń ólimine sebepker bolǵan mynaý adam» deıdi. Sonda baryp halyq esin jıǵan eken.
Abaı atamyzdyń:
Qaltasynan esirtki tabylǵan boıjetken 3 jylǵa sottaldy
Qoǵam • Keshe
Teńiz ken ornyndaǵy jarylys neden bolǵany anyqtaldy
Oqıǵa • Keshe
Nursultan Nazarbaevtyń atyna merekelik hattar kelip túsýde
Elbasy • Keshe
Astanada «Elorda báıgesi» respýblıkalyq týrnıri ótti
Elorda • Keshe
Pedagogıkalyq ǵylymdarǵa 11 myńǵa jýyq grant bólindi
Bilim • Keshe
Elordada Alash tas joly boıyndaǵy kópir ashyldy
Elorda • Keshe
Qazaqstannyń birneshe óńirinde burshaq jaýady
Aýa raıy • Keshe
Teńiz ken ornynda zardap shekkenderge materıaldyq kómek kórsetiledi
Aımaqtar • Keshe
Astanada 3 jasar bala 13-qabattan qulady
Qoǵam • Keshe
Almatynyń 199 turǵyny koronavırýs juqtyrǵan
Koronavırýs • Keshe
Teńiz ken ornynda ózine qol jumsaǵan jumysshynyń denesi tabyldy
Aımaqtar • Keshe
Teńiz ken ornynda jarylys bolyp, eki adam qaıtys boldy
Qazaqstan • Keshe
Úkimette KQK-daǵy jaǵdaı talqylandy
Úkimet • Keshe
Nur-Sultan «sary» aımaqqa ótýi múmkin
Koronavırýs • Keshe
OPEK-tiń bas hatshysy kóz jumdy
Álem • Keshe
AQSh elshisi qazaqstandyqtardy elorda kúnimen quttyqtady
Elorda • Keshe
Alakóldegi órtke qatysty tergeý amaldary bastaldy
Aımaqtar • Keshe
Astana turǵyndarynyń sany 4 ese ósti
Elorda • Keshe
Bir táýlikte 360 qazaqstandyq koronavırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Keshe
О́zbekstanǵa et ónimderiniń eksporty artady
Ekonomıka • Keshe
Elordanyń 300-den astam turǵyny páterli boldy
Elorda • Keshe
6 shildege arnalǵan aýa raıy boljamy
Aýa raıy • Keshe
Elorda • Keshe
Elorda • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Ult saýlyǵyn ulyqtaǵan megapolıs
Elorda • Keshe
Elorda • Keshe
Teatr • Keshe
Sapa naryǵynda básekelestikke jol ashylady
Aımaqtar • Keshe
О́ner • Keshe
«Ordabasy» kóshbasshylar qataryna qosyldy
Fýtbol • Keshe
Tuńǵysh ret shırek fınalda oınaıdy
Tennıs • Keshe
Qoǵam • Keshe
Mereıtoıy týǵan jerinde atap ótildi
Qoǵam • Keshe
Irikteýdiń ekinshi kezeńine ótti
Sport • Keshe
Uqsas jańalyqtar