– Ádil myrza, «Anaǵa aparar joldyń» Londonǵa bastar baǵyty sátti bolǵaı. Abyroıly oralýlaryńyzǵa tilektespiz.
– Rahmet. Iá, aldymyzda jaýapty sát tur. Aǵylshynnyń talǵampaz kórermeni qazaq ónerin joǵary baǵalaıdy dep senemiz.
– Aptalyqta qandaı fılmder kórsetiledi?
– Mádenıet jáne sport mınıstrligi, Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulybrıtanııa men Soltústik Irlandııa Qurama Koroldigindegi elshiligi jáne Sh.Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» kınostýdııasy birlesip uıymdastyryp otyrǵan aıtýly mádenı joba aıasynda Sábıt Qurmanbekovtiń «Oralman», Aqan Sataevtyń «Anaǵa aparar jol», Satybaldy Narymbetovtyń «Amanat», Ermek Tursynovtyń «Shal» jáne Sergeı Dvorsevoıdyń «Aıka» fılmderi bir apta boıy Londonnyń VueWest End kınoteatrynda kórsetiledi. Mádenı aptalyq «Oralman» kartınasymen ashylyp, 1 qarasha kúni Sergeı Dvorsevoıdyń «Aıka» fılmimen túıindeledi. Elden otandyq kıno ónerin Batys jurtshylyǵyna tanystyrýǵa Nurlan Sanjar, Berik Aıtjanov, Samal Eslıamova, Sergeı Dvorsevoı, Qanat Tórebaı bastaǵan bir top delegat attanyp baramyz. Alla saparymyzdy sátti qylǵaı.
– Endi ózińiz abyroıyn arqalap bara jatqan «Anaǵa aparar jol» fılmi jaıynda aıtyp berińizshi. Otandyq hám halyqaralyq birneshe kınofestıvaldarda joǵary baǵalanyp, talaı marapatty qanjyǵasyna baılap úlgergen kartınanyń basty tabysy nede dep oılaısyz?
– Menińshe, fılmniń basty tabysy – rejısserdiń izdenisinde. О́ıtkeni bul shyǵarma kóp jyldan beri Aqan Sataevtyń kókeıinde júrgen, ishinde pisip-jetilgen qymbat dúnıeleriniń biri. Túsirilim jumystary endi qolǵa alyna bastaǵan kezdiń ózinde: «Osy ýaqytqa deıin túsirilip kelgen fılmderiniń barlyǵy – Aqan Sataevtyń «Anaǵa aparar jolǵa» daıyndyǵy» dep estıtinbiz. Túsirilim barysynda da oǵan kózimiz anyq jetti. Odan keıin, árıne kıno taqyryptyq turǵydan da óte aýqymdy. HH ǵasyrda qazaq qıyn-qystaý kezeńdi basynan ótkerdi ǵoı. Oǵan deıin birqalypty ómir súrip keldi de, HH ǵasyrda ultymyzdyń ómir súrý salty tutastaı ózgerdi: ujymdastyrý bastaldy, malynan aıyryldy, asharshylyqqa uryndy, baskótererleri qýdalanyp, repressııaǵa ushyrady... endi esin jııa beremin degende Ekinshi dúnıejúzilik soǵys bastalyp ketti. Soǵystan keıingi qıyn jyldar... Osynyń barlyǵy qazaqty eseńgiretip jiberdi. Bul náýbet jyldar keleshek urpaq úshin úlken sabaq bolýy kerek. О́kinishke qaraı, tarıhymyzdyń osyndaı aqtańdaq betterine laıyqty mán bere bermeımiz, kóp qundylyqtarymyzdy esimizden shyǵaryp aldyq. Bizge búgingi Táýelsizdigimiz, azattyǵymyz jaıdan-jaı aspannan salbyrap túse salǵandaı kórinedi. Shyn máninde solaı ma?! Osy beıbit ǵumyrymyz, erkindigimiz úshin esepsiz qan tógildi, qanshama jan qıyldy. Tarıh bizge osynysymen taǵylymdy bolýy kerek. Qasiretti jyldardy búgingi qasıetti Táýelsizdigimizdiń qadirin uǵyný úshin de esten shyǵarmaýymyz qajet. «Anaǵa aparar joldyń» aıtar ulaǵaty osy – tarıhı tamyrymyzdan aıyrylyp qalmaý.
– Iá, fılmniń sıýjetiniń ózi aıryqsha. Ásirese fınaly erekshe júrekti tolqytady. Jalǵyz aǵashtyń túbinde otyryp jalǵyz ulyn saryla kútken Ana... Jalpy, bul oqıǵa ómirde bolǵan ba, álde shyǵarmashylyq qııaldyń jemisi me?
– «Anaǵa aparar jol» – ómirde bolǵan oqıǵa. О́zderińiz biletindeı, rejısserdiń ata-anasy Qarǵambaı Sataev pen Ásııa anamyz – óner adamdary. Ol kezde akterler qazirgideı emes, jaz mezgilinde aılap gastroldik saparda júretin bolǵan. Sondaı gastroldik saparlarynyń birinde óner ujymy kishigirim aýylǵa toqtaıdy. Aýyldyń shetindegi jalǵyz aǵashtyń túbinde kúnuzyn tapjylmastan otyrǵan aq jaýlyqty ájeni kórip, tańyrqaı qarasqan sahnagerler mán-jaıdy turǵyndardan surasa, keıýananyń balasy soǵysqa ketip, qaıtyp oralmapty. «Soǵys bitti!» degen súıinshi habardy estigeli beri ana kúnde osylaı jol boıyna shyǵyp, tań qylań bergennen kún uıasyna batqansha jalǵyz ulyn saryla kútedi eken. Osy oqıǵany keıin ata-anasynyń aýzynan estigen Aqan Sataev qatty tolqıdy. Jalǵyz ulyn kútip, jol tosqan aq jaýlyqty áje beınesi rejısserdiń oıynan ketpeı qoıady. Aqyry ol tolqynysty kúı jyldar boıy júrek túkpirinde pisip-jetilip, «Anaǵa aparar jol» bolyp kórermenine jol tartady. Áý basta tek Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezeńin ǵana qamtyǵanymen, keıin aýqymy keńeıtilip, HH ǵasyrdaǵy qazaq halqynyń jaı-kúıin tutastaı ala otyryp, ssenarıst Tımýr Jaqsylyqovpen tandemde osyndaı kóńil tebirenterlik kórkem dúnıeni ómirge ákeledi.
Keıin fılmniń túsirilý barysynda taǵy mynadaı bir oqıǵany estidik. Shaǵyn aýylda óz muńyna tunshyqqan taǵy bir áje bolypty. Ol da qaltasyna kurt-kámpıtin salyp alyp, tańnan keshke deıin soǵystan qaıtpaǵan jalǵyz ulyn kútip, jol torıdy eken. Ony bilip alǵan jas balalar aldynan shyǵyp: «Apa, balańyz kele jatyr, súıinshi!» dep, súıinshi surasa, keıýana qýanyp, qolyndaǵy bar táttisin balalarǵa úlestirip beredi eken. Bul oqıǵa kúnde qaıtalanady. Sóıtip óz ótirigine ózi sengisi keledi eken qarııa. О́miriniń sońyna deıin solaı ózin ózi aldaýmen ótipti. Mundaı taǵdyrlar kóp bolǵan. Fılm sondaı oqıǵalar umyt bolmasyn, halyqtyń aýyz áńgimesinde ǵana qalmasyn degen nıette qolǵa alynyp, kıno tilinde kórermenge usynyldy. «Anaǵa aparar jol» – jalǵyzyn kútip, kúlli ómirin sarp etken taǵdyry taýqymetti analarymyzǵa qoıylǵan máńgilik eskertkish.
– Sońǵy ýaqytta Aqan Sataev fılmderiniń basty rólinen jıi kórinip júrsiz. «Anaǵa aparar joldaǵy» Ilııas róli «Tomırıstegi» Arǵun beınesine jalǵasty degendeı... Jalpy rejıssermen shyǵarmashylyq tandem qalaı bastalǵan edi?
– Meniń Aqan Sataevtyń fılmderine kelý jolymnyń ózi qyzyq. Eń alǵash «Reketır» fılminde kópshilik sahnaǵa tústim. Orystyń qyzy ekeýmiz qol ustasyp, birneshe sekýndtyq kadrda ǵana kórindik. Keıin túsirilgen «Jaýjúrek myń bala» kartınasynda da jalǵyz-aq kadrda barmyn. Kópshilik sahnanyń «Áýmın!» dep qol jaıatyn epızodynda Raıymbek batyrdyń rólinde kórindim. Odan soń «Reketır 2» fılminde sóz sóılep, kólemdirek epızodtarǵa jaılap kire bastadym. Araǵa az ýaqyt salyp «Anaǵa aparar jol» tarıhı týyndysynan basty ról buıyrdy. Jaqynda kórermenmen qaýyshqan «Tomırıs» fılmindegi Arǵun beınesi de men úshin akter retinde sátti izdenisterdiń basy bolǵany anyq. Qazir oılap qarasam, Aqan Sataevtyń fılmderine birden qoıyp ketpeppin, oryn-ornymen, saty-satysymen kelgen ekenmin (kúldi).
– Búginde Ilııas sekildi osyndaı qaharmandyq fılmderge keıipker bolatyn tulǵalar bar ma? Sizdińshe, búgingi zamannyń qaharmany qandaı bolý kerek?
– Qaharmandar qaı kezde bolmasyn bar ǵoı. Sol sekildi bizdiń aramyzda júrgen beıbit kúnniń batyrlary jeterlik. Qaharmandyq degen qolǵa qarý alyp, jaýǵa qarsy soǵysýmen ólshenbeıdi. Máselen, osyndaı aýmaly-tókpeli zamanda óziniń tilin, dinin, dili men ulttyq dástúrin saqtap, úlkendi qurmettep, kishige izet kórsetip, «elim, jurtym» dep júrgen ár azamatty men búgingi kúnniń qaharmany dep esepteımin. Tarıhymyzdy umytpaı, bolashaq úshin eńbek etip júrgen kez kelgen adam – qaharman.
Áli esimde, «Anaǵa aparar jol» fılminiń premerasynan keıin Oral qalasynan bir jigit aǵasy telefon shaldy. Úzdiksiz alǵysyn jaýdyryp jatyr. Tolqyp, tebirenip turǵany daýsynan anyq seziledi. «Meniń jubaıym: «Qazaqtar kıno túsire almaıdy» dep, otandyq fılmderge mensinbeı qaraıtyn. Sodan «Anaǵa aparar jol» jaıly dostarymnan estip, kelinshegimdi kınoǵa ádeıi ertip apardym. Fılmnen áserlengeni sonshalyq, jubaıym jylap, biraýyz sóz aıtpaı úıge keldi. Meniń jarymdy moıyndatqandaryńyz úshin kóp rahmet!» dep óziniń emosııasyn bildirip jatyr. Sol sekildi fılmdi kórgen ımam aǵalarymyz da «Myń ýaǵyzdan artyq dúnıe eken» dep rızashylyqtaryn jetkizdi. Budan artyq qandaı baǵa kerek! Alla osy abyroıdan aıyrmasyn dep tileımin.
– Áńgimeńizge rahmet.
Áńgimelesken
Nazerke JUMABAI,
«Egemen Qazaqstan»
