Qazaqstan • 28 Qarasha, 2019

Jastar da janashyr

Latyn álipbıin engizý – elimizdiń bilimdi jastarynyń qatarynyń kóbeıýine, sol daryndy jastarymyzdyń álem elderiniń jastarymen ıyq tirestire otyryp shyńdalýyna qoldaý kórsetý. Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet jáne sport mınıstrligi Til saıasaty komıteti Shaısultan Shaıahmetov atyndaǵy «Til-qazyna» ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵy Eýrazııa gýmanıtarlyq ınstıtýty bas ǵımaratynyń májilis zalynda «Latyn grafıkasyna kóshirý úderisindegi jastardyń róli» taqyrybynda semınar-keńes ótkizdi.

Súleımen MÁMET

Elbasy Nursultan Nazarbaev 2019 jyldy «Jastar jyly» dep jarııalaǵany belgili. Osy ıgilikti istiń aıasynda Tuńǵysh Prezıdent kúnine oraı ótkizilgen is-shara.

Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń halyqqa Joldaýyndaǵy qazaq tiliniń ultaralyq qatynas tili retinde qalyptasý baǵytyndaǵy jumystardyń bir salasy qazaq álipbıin latyn grafıkasyna kóshirý úderisindegi jastardyń alatyn orny men atqaratyn rólin anyqtap, pysyqtaý, jastarǵa artylatyn mindetterdi belgileý ári nasıhattaý.

Qazaq tiliniń jahandaný úderisindegi latyn grafıkasyna kóshýdegi logıkalyq maǵynasy, qazaq tiliniń damýyndaǵy onyń róli men mańyzdylyǵy qozǵaldy.

«Sondyqtan shet tilinen keletin ataý-termınniń bári de orys tili arqyly kirip otyr. Onyń sebebi de sol orys tili qoldanyp otyrǵan kırıl qarpin bizdiń de qoldanyp otyrǵanymyzdan jáne post-keńistikte orys tilindegi aqparat sheńgelinde bolǵanymyzdan. Eger biz kırıll jazýynda reforma jasaıtyn bolsaq, mysaly, «kýltýra» degen sózdi ózgertip «kúltúr» nemese «kýltýr» dep jazar bolsa ony qabyldaı almaısyzdar. Sebebi, bunyń kırıll jazýynda obrazy qabyldanbaıdy. Al latyn jazýyn qoldansaq, bizdiń tildiń ózindik ımmýnıteti oıanar edi, damýyna jol ashylar edi» dep oı túıindedi Anar Fazyljanova.

Jahandaný jáne ulttaný úderisindegi qazaq tiliniń ómirsheńdigin arttyratyn reforma retindegi jańa álipbıge kóshý barysy, osyǵan qatysty atqarylǵan sharalardyń qorytyndysy, aldaǵy mindetter, jurtshylyq arasynda bul reformaǵa qatysty júzege asyrylǵan jumys nátıjeleri sóz bolady. Álipbı reformasynyń jalpyhalyqtyq sıpat alý tetikterin iske qosýdyń joldary anyqtalyp, qoǵamdyq ómir salalary men qurylym ókilderine arnalǵan álipbı reformasy men jas tolqyn jastarymyzdyń osy úderistegi róli týraly pikirleri talqylandy.