Basylym basshylary - Muhtar ÁÝEZOV (11.1921-12-1921)

Ákesi Omarhan men atasy Áýez saýatty kisiler bolǵan. Alty jasynan Abaıdyń óleńderin jattap ósken. 1908 jyly Semeıdegi Kamalıddın haziret medresesinde oqyp, odan orys mektebiniń daıyndyq kýrsyna aýysady. 1910 jyly bes klastyq orys ýchılıshesine túsedi. Osy jerde oqyp júrip “Daýyl” atty alǵashqy shyǵarmasyn jazady. 1915  jyly Semeı qalalyq muǵalimder semınarııasyna qabyldanady. Oqyp júrgende Shákárim Qudaıberdiulynyń “Jolsyz jaza” dastany negizinde “Eńlik -Kebek” pesasyn jazyp, ony 1917 jyly maýsym aıynda Oıqudyq degen jerde tirkestirip tikken kıiz úı sahnasyna shyǵarady.

1918 jyly M.Áýezov Semeı qalasynyń ókili retinde Omby qalasynda ótken jalpy qazaq jastarynyń quryltaıyna qatysyp, onyń ortalyq atqarý komıt­tiniń múshesi bolyp saılanady. quryltaıda “Alashorda” úkimeti men Alash qozǵalysynyń baǵytyn ustanǵan “Jas azamat” atty Búkilqazaqstandyq jastar uıymy qurylady. Uıymnyń belsendi múshesi bola júrip, “Abaı” ǵylymı-kópshilik jýrnalyn shyǵarýǵa (J.Aımaýytovpen birigip) atsalysady.

1919 jyly – Semeı gýbrevkomynyń janynan ashylǵan qazaq bóliminiń qyzmetkeri, 1920 jyldyń aqpanynan bólim meńgerýshisi. “Qazaq tili” gazetiniń resmı shyǵarýshysy bolyp taǵaıyndalady. 1921 jyly Semeı oblrevkomynyń tóralqa múshesi, atqarý komıtetiniń tóraǵasy qyzmetin atqarady. 1921 jylǵy qarasha aıynda qazaq AKSR-i OAK-niń tóralqa músheligine saılanyp, onda saıası hatshy mindetin atqaryp, kadr máselesimen aınalysady. Muhańnyń “Eńbekshi qazaq” gazetine basshylyq jasaıtyn tusy da osy kezeńmen dálmedál keledi. Ulttyq teńsizdik pen saýatsyzdyqty, ashtyqty joıý jónindegi ashyq pikiri men shyǵarmalary úshin “ultshyl, alashordashyl” atanyp, saıası sahnadan shettetý bastalǵan tusta Muhań biryńǵaı shyǵarmashylyq jumyspen aınalysýǵa kóshedi. Ǵylymı jumystardy da qolǵa alady.

1930 jyly ıdeıalyq kózqarasy úshin tutqynǵa alynady. Tergeý uzaqqa sozylyp, 1932 jylǵy sáýir aıynda úsh jylǵa shartty túrde bas bostandyǵynan aıyrý  týraly úkim shyǵarylady. Osy jylǵy 10 maýsym kúngi “Sosıalıstik Qazaqstan” jáne “Kazahstanskaıa pravda” gazetterinde M.Áýezovtiń “Ashyq haty” jarııalanady. Onda Muhań óziniń qazaq ádebıetiniń tarıhy jáne Abaı týraly zertteýlerinen, “Qaragóz”, “Eńlik-Kebek”, “Han Kene”, “Qıly zaman” sııaqty shyǵarmalarynan bas tartatynyn málimdeýge májbúr boldy. Sonan keıin ǵana ol túrmeden bosatylyp, oqytýshylyq jumyspen aınalysýyna ruqsat aldy.

M.Áýezov – uly jazýshy, qoǵam qaıratkeri, ǵulama ǵalym. Memlekettik, Lenındik syılyqtardyń laýreaty. Birneshe ordenderdiń ıegeri. Ol 1961 jyly 27 maýsymda Máskeý qalasyndaǵy Kreml aýrýhanasynda operasııa kezinde qaıtys boldy.