«Uly aqynnyń shyǵarmalary bú­gin de ózektiligin joǵaltqan joq. Abaı­dyń oı-tujyrymdary barsha­myz­ǵa qashanda rýhanı azyq bola alady.

Sondyqtan ultymyzdy jańǵyrtý isinde onyń eńbekterin basshylyqqa alyp, utymdy paıdalaný jaıyn taǵy bir márte oı eleginen ótkizgen jón». Bul oılar Qazaqstan Respýb­lı­kasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń «Abaı jáne HHI ǵasyrdaǵy Qazaqstan» atty kólemdi maqalasynda aıtyldy. Baǵdarlama sıpatyndaǵy tereń mazmundy maqala, 175 jyl buryn qazaq halqyna Kún sekildi týǵan uly tulǵa – Abaıdyń búgingi urpaqtar úshin mańyzdy ári ózekti ekenin kórsetedi. «Ulttyq bolmystyń úlgisi», «Memleket isiniń múddelesi», «Álemdik mádenıettiń tulǵasy» syndy taqyryptarmen qýattalǵan jalpy pikirge sáıkes, jańa Qazaqstannyń ózegin jańa qoǵam quraıdy. Bul rette, eń aldymen, ulttyń qadir-qasıe­tin art­tyryp, halyqtyń básekege qabi­lettiligin jetildirýge basa mán beriledi. Sondaı-aq qoǵamnyń damýyna kedergi keltiretin, bereke-birlikke iritki salatyn jaǵymsyz qasıetterden arylý qajet bolady. «Biz Abaıdyń 175 jyldyq mereıto­ıyna qoǵamdyq sanany jańǵyrtatyn, bir el, tutas ult bolyp damýymyzǵa serpin beretin is-shara retinde zor mán berip otyrmyz», dep jazady qazaq eliniń basshysy.

Abaı! Alyp ımperııanyń shalǵaı aýylynda dúnıege kelip, nebári 59 jyl ómir súrip, jańashyl ádebıetshi, til janashyry, kompozıtor, aǵartý­shy bolý… Osylaısha erekshele­nip, tanymal bolý, árıne kezdeısoqtyq emes! Shyǵarmalarynan nár al­ǵan ur­paqtary janymen, qanymen, kúrespen táýelsizdigine qol jetkizgen Qazaqstan Respýblıkasynda memleket deńgeıinde 175 jyldyq mereıtoıyn atap ótýde! Árıne bul rette, Abaı bulaǵynan sý ishken Muhtar Áýezovtyń rýhyna bas ıip, eske alamyz. Abaıdyń shyǵarmalaryn kezin­de ózge tilderge aýdarǵan áde­bıet­shilerdiń, zerttep, dáriptegen ǵalym­dardyń rýhtary peıishte shal­qysyn. Abaıdyń atyn qurmettep, eskertkishter ornatqan, kóshelerge, saıabaqtarǵa, alańdarǵa, oqý oryndaryna atyn bergen el azamattaryn, qazaq baýyrlarymyzdy shyn júrekten quttyqtaımyz! Qazaqstannyń Kaspıı teńizi arqyly kórshisi ári týystas baýyry Ázerbaıjan da Abaıdy súı­di, zerttedi, áli de zertteıdi. О́ıt­keni Abaı­dy súıý – qazaq halqyn súıý, Abaı­dy zertteý – qazaq elin zertteý, Abaı­dy súıý jáne zertteý ádebıetti, ónerdi, ulttyq qundylyqtardy, baýyr­lastyqty tereń uǵynýǵa, rýhtanyp qanattanýǵa jeteleıdi… Abaı­dy zerdelegen saıyn súıesiń, súıgen saıyn zerdeleısiń! Abaı – túr­ki­niń ortaq ótkeninen ortaq bola­sha­ǵyna aparatyn qutty joldyń qazaq jerindegi, qazaq mádenıetindegi negizgi temirqazyǵy.

Abaıdyń aty qazirgi qazaq ádebıeti­niń negizin qalaýshy, aǵartýshy, ymyrashyl ıslam negizinde qazaq mádenıe­tin orys jáne Eýropa mádenıetine jaqyndastyrýdy qoldaýshy retinde tarıhqa altyn áriptermen jazyldy. Qazaqstan – Eýrazııa qurlyǵynyń kindiginde ornalasqan, ultaralyq, mádenıetaralyq kelisim ornaǵan, ózindik erekshelikter men rýhanı jaýapkershilikterge ıe memleket. Qazaq baýyrlarymyzdyń osy tabıǵı, qalypty jaǵdaıdy múmkindikterge aınaldyryp, tabystarǵa qol jetkizýi qýantarlyq jaıt. Alyp qazaq jerin­de, qazaq mádenıeti ortasynda búgingi qazaqtyń (jalpytúrktiń) rýhanı baıraǵynyń jelbireýi mańyzdy mólsherde Abaı tanymy, Abaı bedeli, Abaı tulǵasy jáne Abaı jolynda aıanbaı eńbek etken jasampaz tulǵa­lardyń arqasynda múmkin boldy.

Abaı murasy qazaq folklorymen, poezııasymen tyǵyz baılanys­ty bolýymen qatar qazaq poezııasyn jańa formattarmen baıytyp, jańa mazmun engizdi. Shyn aty IbraHım bolǵanymen ómir boıy anasy bergen «Abaı» atyn qoldandy, «Abaı» atymen tanyldy. «Yqylas, ynta nazar, saq» maǵynasyna keletin bul poetıkalyq esimniń haqysyn ıesi artyǵymen ótedi. Abaıdan buryn Abaı esimin ıelenýshi boldy ma, bolmady ma, naqty bilmeımin, alaıda bul esimdi alǵashqy bop shyńǵa shyǵarǵan Ibrahım Qunanbaıuly bolǵanyn naqty aıta alamyn. Jáne ol shyń, ol esim, qazaq halqy barda, qazaq eli barda, Abaısúıer qaýym barda, Túrki álemi barda, qadirleıtin oqyrman barda muzart shyń bolyp qala bermek!

Sóz sońynda taǵy bir ret «Abaı jáne Ázerbaıjan» taqyrybyna toqtalǵym keledi. Qazaq ádebıetiniń negizin qalaýshy Abaıdyń (abaıtanýshylar da aıtyp júrgendeı) qazaq aýyz ádebıeti, orys jáne eýro­pa ádebıetimen qatar jalpy shyǵys ádebıetinen, sonyń ishin­de ázer­baı­jan ádebıetinen, álem aqyn­dary­nyń kóshbasshysy Nızamıdiń shyǵar­mashylyǵynan shabyt alýy da biz úshin úlken qýanysh.

Ázerbaıjannyń el ordasy Baký qalasyndaǵy (ózim de turyp jatqan) Bınáqádı aýdanynyń ortalyq kóshe­leriniń biri – Abaıdyń esimimen atalýy biz úshin zor qurmet. Ol kóshede «Jastar saraıynyń» ornalasýy da kezdeısoqtyq emes, taǵdyrdyń jazýy dep esepteımin. «Jastar saraıynyń» kitaphanasynda Abaıdyń ázerbaıjan tiline aýdarylǵan kitaptary bar ekenine jáne jastardyń ol kitaptar­dy oqıtynyna senimdimin. Sol jas­tardyń ishinen keleshekte túrki elderi men halyqtarynyń mádenı birligine óz úlesin qosý arqyly uly tulǵanyń rýhyn shattandyratyn ázerbaıjan azamattary shyǵatynyna da senimdimin.

Ákbar Qoshalı,

aqyn, pýblısıst

Ázerbaıjan Respýblıkasy,

Baký