Aýyldy jańǵyrtýǵa 900 mlrd teńge bólinedi

Oǵan Ulttyq ekonomıka vıse-mınıstri Ermek Al­pysov, Qazaqstandaǵy Eýro­­­palyq odaq ókildigi Ynty­maqtastyq bóliminiń basshysy Iohannes Medsen, Májilis depýtattary Merýert Qazbekova jáne Aızada Qur­manova, ha­lyq­aralyq sarapshy Aleks Mıhaılov (Bolgarııa), Aqpa­rat jáne qoǵamdyq damý mı­nıstrliginiń Azamattyq qoǵam isteri komıtetiniń tóra­ǵasy Álııa Ǵalymova qatysty.

– Aımaqtardyń damýy eń aldymen turǵyndardyń áleýetin arttyrý men olardyń turmysyn jaqsartýǵa baǵyt­talýy tıis. Azamattyq qoǵam­dy ózin-ózi basqarýǵa tartý – ashyqtyq prınsıpin qa­lyp­tastyrýǵa negiz bolady. Sondyqtan júzege asqan bul jobalar asa mańyzdy jáne aımaqtardyń damýyna, jergilikti ózin-ózi basqarýǵa aıtarlyqtaı úles qosady. Bizdiń tarapymyzdan da bul baǵytta birqatar jumys júr­gizilýde. Álemdik tájirıbe ań­ǵartyp otyrǵandaı, mem­lekettik uzaqmerzimdi josparlaý, áleýmettik-ekonomıkalyq deń­geıdi joǵarylatý – damý­dyń sapaly boljamymen qa­tar júrýi qajet, – dedi E.Al­pysov.

Onyń aıtýynsha, ótken jyly qazanda Memleket bas­­shysy Qasym-Jomart To­qaev 2030 jylǵa deıingi el­diń aýmaqtyq-keńistiktik da­mýynyń jańa boljamdyq úl­gisin bekitti. Ol óz kezeginde mem­­lekettiń basqarylatyn ýrbandalý kartasyna aınalady.

2025 jylǵa deıingi aımaq­tardy damytýdyń jańa mem­lekettik baǵdarlamasy qabyl­dandy. Osy kúni ýrban­dalý prosesi dúnıejúzilik damýdyń negizgi trendine aınal­ǵan­dyqtan, bul baǵdarlama ózin­dik ósim núktelerin damytý arqyly sapaly ýrbandaýǵa baǵyttalǵan. E.Alpysov el aýmaǵynda mundaı 38 ýr­ban­dalǵan aımaqtyń nazarǵa alynǵanyn jetkizdi. So­nyń ishinde 4 iri aglomera­sııa, 14 iri qala jáne 14 ýrban­dal­­ǵan aımaq (shaǵyn qala­lar, monoqalalar, el shekarasy aýmaǵynda ornalasqan qalalar), tirek aýyldar bar.

Memlekettik baǵdarlama­ny qarjylandyrý qalalyq ınfraqurylymdy, iri qalalar mańyn, mono jáne shaǵyn qalalardy, shekara boıyndaǵy eldi mekenderdi damytýǵa ba­ǵyt­talady. Ýr­ban­dalý deńgeıi qazirgi 58,2%-dan 2025 jylǵa deıin 62%-ǵa artýy tıis.

Bul rette aýyldyq aýmaq­tardy damytý barysy da nazar­dan tys qalmaıdy. Tuń­ǵysh ret baǵdarlamaǵa «Aýyl – el besigi» arnaıy jobasy engizildi. Al aýyldyq ınfra­qurylymdy modernızasııalaý jumystary ótken jyly bastaldy. Joba sheńberinde damý áleýeti bar dep baǵa­lanǵan 3500 tirek, seriktes jáne shekara aýmaǵyndaǵy aýyl­dar aıqyn­daldy. Onda shamamen 7 mln adam (eldegi jalpy aýyl turǵyndarynyń 90%-y) turady.

E.Alpysovtyń aıtýynsha, ótken jyly iri 53 aýylda 520 joba júzege asypty. Atal­ǵan aýyldarda 73 mektep, balabaqsha, 14 emhana, 47 má­denıet úıi men sporttyq nysan jóndeýden ótti. Sondaı-aq 500 shaqyrymnan astam jol, 35 shaqyrym sý jáne ózge de ınjenerlik jeliler jóndelip, qurylysy qolǵa alyndy. Bul baǵyttaǵy jumystar áli de jal­ǵasyn tabady.

Osylaısha 2027 jylǵa deıin áleýeti bar dep irikte­linip alynǵan 3500 aýyldy jań­ǵyrtý jumystaryna 900 mlrd teńge bólý josparlaný­da. Budan bólek, tirek aýyl­dardaǵy áleýmettik, ın­je­ner­lik jáne turǵyn úı ın­fraqurylymyn damy­tý­ǵa «Nurly jol», «Nur­ly jer» syndy ózge memleket­tik baǵ­dar­l­amalarda qarastyryl­ǵan qarjyny baǵyttaý kózde­lý­de.

«Agroónerkásiptik keshen­der­di damytý», «Bıznestiń jol kartasy», «Eńbek» baǵdar­lamalary, túrli aımaqtyq baǵ­­darlamalar arqyly kásip­ker­likti qoldaý men aýyl tur­ǵyndaryn tıimdi ju­mys­pen qamtý máseleleri jal­­ǵasyn tabady. Osy kúni aýmaqty damytýdyń jańa for­mattaǵy baǵdarlamasyn ázir­leý jumysy belsendi jú­rýde. Jańa formatta ın­dı­katorlar kólemi azaıyp, aımaqtyń qaýip-qaterler kar­­tasy, ózindik ereksheligi es­keriledi. Naq sol aımaq tur­ǵyndarynyń túıtkildi máse­lelerin anyqtap, túıinin tar­qatýǵa kúsh salynady.

Aımaqtyq damytýdyń ne­gizgi elementteriniń biri – jer­gilikti ózin-ózi basqarý isin da­mytý. 2020 jyldan bastap 2356 aýdandyq mańyzy bar qala­larda, aýyldarda, kentter men aýyldyq okrýgterde jergilikti ózin-ózi basqarýdyń derbes bıýdjeti engizildi. Qa­nat­qaqty joba 2018 jyly bas­talyp, 1055 aýyldyq okrýg­­­ti qamtydy.

Qazirgi tańda Qazaqstannyń bıýdjettik júıesi tolyqtaı 4 deńgeıli. Jergilikti ózin-ózi basqarýdyń derbes bıýdjetin qalyptastyrýdyń negizgi maq­saty – jergilikti ózin-ózi basqarý organdarynyń der­­bestik deńgeıin joǵary­latý, jıyndar, kezdesýler, bas­qosýlar arqyly ár tur­ǵyn­­nyń pikirin eskere otyryp, jergilikti máselelerdi sheshý. Bul proseske aýdandyq mańyzy bar qalalardyń, aýyl­dar men kentterdiń turǵyn­dary jumyldyrylmaq.

–  О́tken jyl qorytyndysy boıynsha, qanatqaqty joba aıasyn­da qamtyǵan 1055 aýyl­dyq okrýgtiń jalpy kirisi 163 mlrd teńgege jetti. Sonyń 20%-y (33 mlrd teńge) – derbes kiris sanalady. 2018 jylmen salystyrǵanda kórsetkish 14%-ǵa artty. Osylaısha aýyl turǵyndary bıýdjet qara­jatyn, jınalǵan qarjyny qaı­da baǵyttaý kerektigin (ba­lalar oıyn alańyn ornatý ne bolmasa jol jóndeý, taǵy bas­qa) ózderi sheshetin bolady, – dep túıindedi E.Alpysov.

Atalǵan qos joba aýyldyq eldi mekenderde jergilikti ózin-ózi basqarýdyń jańa me­hanızmderin engizýge jáne sheshim qabyldaý prosesine turǵyndardy qatystyrýǵa baǵyttaldy. Osylaısha jobalardy qorytyndylaý kon­ferensııasynda negizgi nátı­jeler aıtylyp, ın­klıý­zıv­ti damý josparlaryn júzege asyrý jáne aýyl kásip­ker­lerin qarjylaı qoldaý bary­syndaǵy máseleler tal­qy­landy.

– Biz osy jobalar arqyly Qazaq­standaǵy azamattyq qoǵam múmkindikterin artty­rý­ǵa qosqan úlesimizdi maq­tan tutamyz. Bul jobalar jer­gilikti bılik pen jergilikti qoǵam­dastyqqa ózara damý ba­symdyqtary men ómir sapasyn jaqsartý boıynsha ortaq túsinikke kelýge uıyt­qy boldy. 2015 jyly «100 naqty qadam» Ult jospary Qazaq­standa jergilikti ózin-ózi bas­qarý­dyń qarqyndy damýyna jol ashty. О́tken jyldyń jeltoqsan aıynda Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń ekinshi otyrysynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev bılik azamattyq qo­ǵammen syndarly suhbat qu­rýǵa múddeli ekenin aıtty. Qoǵam­nyń qatysý prosesin durys júrgizgen jaǵdaıda bar­lyq taraptarǵa naqty paıda ákeletini sózsiz, – dedi I.Medsen.

Osylaısha «ARGO» Aza­mat­tyq qoǵamdy damytý qa­ýym­dastyǵy», «Mańǵystaý ob­lystyq Azamattyq alıansy» ZTB, «Jergilikti ózin-ózi basqarýdy reformalaý qory», «Jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytý ortalyǵy» QQ jáne «EKOSENTR» Qaraǵandy oblystyq ekologııalyq orta­lyǵy tarapynan júzege asy­ryl­ǵan qos jobanyń jalpy bıýdjeti – 928 412 eýrony qurasa, onyń 832 570 eýrosyn Eýro­palyq odaq óz moınyna alyp qarjylandyrdy.

Nátıjesinde 23 qanat­qaqty jobaǵa qatysty aýyl­dardyń ınklıýzıvti josparlary jasaqtalyp júzege asyryldy. Jergilikti mańyzdy máselelerdi sheshý boıynsha 90 qoǵamdyq talqylaý ótkizilip, 23 aýyl kásipkerine jalpy somasy 32 mln teńge kóleminde qarjylaı qoldaý kórsetildi. Qarjylaı qol­daý alǵan kásipkerler aýyl turǵyndaryna qyzmet kórse­tip, jańa jumys oryndaryn ashyp, jergilikti bıýdjetti tolyqtyryp, óz bıznesterin sátti jalǵastyrýda.