Bul – kózi tirisinde: «Men óz partııamnyń jáne óz týǵan elimniń jaýyngerimin» deı­tuǵyn antyna adal, Otanyna sheksiz berilgen ja­ýynger-kommýnıst týraly esteliktiń bir úzigi.

1912 jyly dúnıe esigin ashqan B.Amantaev 6 jasynan bastap Aqmola qalasyndaǵy jetimder úıin­de tárbıelendi. Sol jerde fab­­rıka-zaýyttyq oqytý mektebin támam­dap, Petropavl qalasyndaǵy temir jol kóligi tehnıkýmyna oqýǵa qa­byl­dandy. Jas kezinen qoǵamdyq jas­tar qozǵa­lystaryna belse­ne qa­ty­syp, kom­somoldyń qaı­nar kóz­in­de boldy. Sol eńbegi eske­ri­lip, keıin 1934 jyly jastardy tárbıeleý isinde belsendilik tanytqany úshin Nura aýdandyq komsomol komıtetiniń hatshysy bolyp saılandy. BKP (b) kom­mý­nıs­tik partııasyna qa­byl­dan­dy.

1937 jyly Końyrat aýda­ny­nyń (Qaraǵandy oblysy) partııa komıtetiniń hatshysy bolyp aýys­­ty­rylsa, araǵa tórt jyl sa­lyp 1941 jyly qańtarda BKP (b) komıtetiniń sheshimi bo­ıyn­sha Le­nıngrad qalasyndaǵy joǵa­ry partııa mektebine oqýǵa jibe­ril­di. Osy tusta soǵys bastalyp, oqýyn aıaqtamastan maı­dan­ǵa sha­qyr­tyl­dy. Máskeý qa­la­syn qor­ǵaý­shylardyń biri bol­dy. Tipti atty ásker qata­ryn­­da da soǵysty. 1941 jyly qyr­­­kúıek aıynyń ortasynda alǵash ret jaraqattanyp, den­­saý­lyǵy túzelgennen soń V.Lenın atyndaǵy áskerı-saıası ýchılısheniń jedeldetilgen kýrsyna jiberiledi. 1942 jylǵy qarashada ýchılısheni oıdaǵydaı támamdap, birden saıası jetekshi retinde urys shebine attandy.

Muraǵat derekterine súıensek, B.Amantaev 302-Ternopol dıvı­­zııasynyń quramyndaǵy 827-atqysh­tar polkinde rota saıa­sı jetekshisiniń orynbasary bolyp, Soltústik Kav­kaz maı­­danyna qatysady. Keıin 3016-Temrıýk dıvızııasynyń 1075 pol­kiniń 2-batalonynda par­torg bolypty. Kezekti jara­qat­­tan aıyqqan soń, 1-Ýkraına maı­danyna jiberiledi. 60-armııa qolbasshylyǵynyń sheshimi boıynsha eki márte «Qyzyl Tý» ordendi 246-Shýmsk dıvı­zııa­syn­yń 914-polkinde saıası bólim koman­dıriniń orynbasary bolyp taǵaı­yndalady.

Soǵysta jaýynger bol­­yp qana emes, saıası jetekshi ju­mysyn at­qar­dy. Ja­ýyn­ger­ler­men tárbıe ju­­mys­taryn da júrgizdi. Ol ózge de saıası jetek­shi­ler, komıssarlar sııaq­ty blındajdar men okoptardy ara­lap, posttardy tekserip, jaǵ­daı­dy bilip turǵan eken. Jany men táni qajyǵan jaýyngerlerdiń eńsesin tiktep, qulazyǵan kóńilin kóterip, jas sarbazdardyń ti­le­ýin tiledi. Túsindirý, úgit-na­sı­hat jumystaryna júıeli túrde jetekshilik ete bildi. Tipti saıası sabaqtar júrgizýge de ýaqyt ta­ýyp otyrdy.

Soǵys kezinde saıası jetek­shi­niń atqarǵan jumy­syn ba­ǵa­­laý qıyn. Olar árqa­shan er­lik pen namystyń, qahar­man­­dyqtyń úlgisi bolǵanyn aıtý qajet. Saıası jetekshiler jaý­ǵan oqqa qaramaı, maıdandas­ta­ryn shabýylǵa shaqyrdy. Sar­bazdardyń jigerin janyp, olar­dyń moıymaýy, berilmeýi, keri sheginbeýi úshin rýhtaryn shyńdady.

B.Amantaevtyń jaýyngerlik áre­ket­teri týraly soǵys hronıkasy bylaı órilipti. 1943 jyly 31 jel­toq­sanda temir jol toraptarynyń besinshi jol aıyryǵy úshin urysta avtomat­shy­lar komandıri qaza bolyp, ákemiz qol­basshylyqty óz qolyna ala­dy. Ile-shala sarbazdardy sha­býyl­ǵa bastap shyǵyp, kes­kilesken shaıqasta vzvod ne­mis­­terdiń qorǵanys shebin buz­ǵan eken. Shepti buzyp qana qoımaı, jaýdyń eki sarbazyn qolǵa túsirip, fashısterdiń úlken tobyn joıady.

1945 jylǵy qysqy sha­býyl­­­daǵy urys aldynda jaýyn­ger­lerdi soǵysqa da­ıyndaı otyryp, jeke qu­ram arasynda úgit jumysyn júr­giz­di. Krakov baǵytyndaǵy jáne odan ári ońtústik-batystaǵy maıdandarda qaramaǵyndaǵy jaýyngerlerdiń jigerin janyp, batalonnyń, jeke quramynyń joǵary moraldyq jaı-kúıin qamtamasyz ete aldy. Sondaı-aq barlyq áskerı mindetterdi tabys­ty oryndady. B.Amantaev qaýipti eleń qylmaı, únemi soqqy beretin topta boldy. Jeke basyn úlgi etip, sarbazdardy jigerlendirdi.

Birde rota jaý oǵynyń astynda qalǵan Maksvaldaý eldi me­ke­­nin basyp alady. Sol sát B.Aman­taev­tyń jeke yntasy bo­ıyn­sha mınomet rotasy shaqy­ry­­lyp, so­nyń tasasynda rotany sha­býyl­ǵa kóteredi. Sóıte júrip
1945 jyly 5 sáýirde aýyldyń shetine shy­ǵyp­ty.

B.Amantaevtyń endigi bir er­lik isin erekshe atap aıtqymyz kele­di. Onyń 1943 jyly 6 mamyrda alǵan jaraqaty óte aýyr boldy. So­ǵysqa jaramsyz dep tanylyp, úıge jiberemiz degende ol kisi bas tart­qan eken. Komandırlerin qatarda qal­amyn dep kóndiredi. Alaıda B.Amantaev Berlınge deıin jete alma­dy. 1945 jyly sáýirde oqtyń ja­ryqshaǵy ıyǵynan aýyr jaralady. Polshadaǵy gos­pıtalǵa túsip, Jeńisti sonda qarsy aldy. Biraq ol úshin soǵys aıaqtalǵan joq edi. Ban­­­derovshylardyń shabýylyna ushy­rap, taǵy jara­qat­ta­nyp, Ýkraı­na­da­ǵy gospıtalda em­de­le­di.

Tańǵalarlyq taǵdyr ıesi nebir synnan ótse de tiri qaldy. Aqyry 1945 jyly qarashada aǵa leıtenant shenimen týǵan úıine – Aqmola qalasyna oraldy.

Erligi eleýsiz qalmaı «Qyzyl Juldyz», II dárejeli «Uly Otan soǵysy» ordenderimen, «Kav­kaz qor­ǵanysy úshin», «Qa­har­m­a­n­dy­ǵy úshin», «Germanııa tú­bin­de­gi jeńis úshin», «Erligi úshin» medaldarymen mara­pattaldy.

Soǵys aıaqtalǵan soń múge­dek­tigine qaramastan, qoǵam ıgi­­li­gi jo­lyn­­daǵy qyzmetin jal­ǵas­tyrdy. Aqmo­la oblystyq atqarý komıteti ja­­nyndaǵy kóshi-qon bóliminiń bas­ty­ǵy bolyp jumys istedi. Keıin Vıshnev aýdandyq partııa ko­mı­tetiniń hatshysy bolyp saılandy. Budan soń Qorǵaljyn aýda­­­nyndaǵy mashına-traktor stansasynyń bas­ty­ǵy bolyp jumys istep, sol jerden den­saý­ly­ǵyna baılanysty mer­zi­­mi­nen buryn zeınetkerlikke shyq­ty. 1979 jyly ómirden ozdy.

Kenjebek AMANTAEV

NUR-SULTAN