Búginde halqymyzdyń sany 19 mıllıonǵa jýyqtady. Alaıda bul kórsetkish qarqyndy ósimniń nátıjesi emes. Halyq sanynyń ósýiniń qazirgi deńgeıi qolda bar múmkindigimizge sáıkes kelmeıtinin moıyndaýymyz kerek.

Qybyrlaǵan qyr asady demekshi, elimizdiń amandyǵy, jurtymyzdyń tynyshtyǵy arqyly sanymyz jyl saıyn kóbeıip keledi. Degenmen, buǵan toqmeıilsýge áste bolmaıdy. О́ıtkeni halyq sany qarqyndy túrde artyp otyrǵan joq. Buǵan ne sebep? Munyń basty sebebin, ıaǵnı osy saladaǵy múmkindigimiz ben áleýetimizdiń joǵary nátıjesin kóre almaýymyzdyń syryn qoǵamǵa etene tanys kóptegen kederginiń aldymyzda myzǵymaı kese kóldeneń turǵanynan izdeýimiz kerek.
Endi joǵaryda atalǵan kederginiń birqataryna toqtala ketsek.
Qazirgi tańda ekonomıkalyq jáne demografııalyq belsendi top ókilderiniń shetelge turaqty turýǵa kóship ketý úlesi keıingi jyldary birtindep artyp otyr. Elge kelýshilerden basqa memleketke qonys aýdarýshylardyń sany anaǵurlym kóp, bul jaǵdaı kádimgi tabıǵı kóshi-qon úderisine múlde uqsamaıdy. Atalǵan jaıt el demografııasyna ońaı soqqy emestigi belgili. Bul óz kezeginde kóshi-qon saıasatyn jetildirý arqyly demografııamyzǵa oń yqpal etý qajettigin uqtyrady. Bul jerde shetelge turaqty turýǵa kóship ketýshilerdiń negizgi bóligi tarıhı otanyna oralýshylar emes, ózimizdiń qarakózder ekenin eskere otyryp, máselege memlekettik deńgeıde taldaý jasap, sebepterdi anyqtap, tıisti jumystar júrgizilýi, dáliregi basqa elge qonys aýdarýshy qandastarymyzdyń sanyn edáýir tómendetý amaldaryn qarastyrý mańyzdy.
Budan bólek, jol kólik oqıǵalarynan, qurylys nysandarynda bolǵan keleńsiz jaǵdaılardan qaza tapqan, ne densaýlyǵyn nasharlatyp alǵan azamattarymyzdyń kóptigi de demografııalyq ósimimizge keri áserin tıgizýde. Sondyqtan osy máselege de joǵary deńgeıde mán berilýi tıis.
Sondaı-aq demografııalyq belsendi jas otbasylardy áleýmettik-ekonomıkalyq, rýhanı qoldaýdyń, qoǵamǵa beıimdeý jumystarynyń jáne basqa da máseleler boıynsha kótermeleý sharalarynyń álsizdigin, ýaqyt talabyna sáıkes kelmeýin, sodan kelip jas otbasylar arasynda ajyrasý deńgeıiniń kóptep oryn alyp otyrǵanyn halyq sanynyń ósimine kesirin tıgizip otyrǵan basty túıtkil dep aıtýǵa bolatyndaı. Buǵan atqarýshy bılik, ǵalymdar, azamattyq qoǵam, BAQ ulttyq qaýipsizdik máselesi retinde qarastyrýy qajet-aq. О́ıtkeni ajyrasý máselesine qatysty statıstıka jaǵdaıdyń óte nashar ekenin anyq ańǵartady.
Brıtanııalyq The Economist basylymynyń álemdik reıtınginde Qazaqstan nekeniń buzylýy sany boıynsha 10-orynda tur. Buǵan kelispeýge lajymyz joq sekildi. Sebebi keıingi 10 jyldyń ishinde 1,5 mıllıonǵa tarta ajyrasý faktisi tirkelipti. Buǵan ne aıtýǵa bolady? Ádilet mınıstrliginiń málimetine qarasaq, 2016 jyly 140 840 neke tirkelip, 51 775 neke buzylsa (36,8%), 2017 jyly 141 785 neke tirkelip, 54 948 neke buzylypty (38,7%), al 2018 jyly 138 876 tirkelip, olardyń 54 859-y buzylǵan (39,5%). 2019 jyly 139,5 myń neke tirkelip, 59,8 myń jup ajyrasqan. Bul elimizde jyl saıyn ajyrasý sany kóbeıe túskenin, árbir úshinshi neke buzylatynyn bildiredi.
Aınalyp kelgende, bul sandar elimizde tolyq emes otbasylar kóbeıip, jelkildep ósýi tıis talaı bala tiri jetim bolyp qalǵanyn kórsetedi. Ajyrasqandardyń 80 paıyzynan astamynyń ortaq balalary bar. Al ata-anasynyń ajyrasýy saldarynan balalardyń psıhologııalyq zardap shegetini bólek áńgime.
Elimizde ajyrasý faktileriniń kóptigin, onyń sebebi men saldaryn halyq bilip otyr. Bul jóninde málimetterge qanyq jastarymyzdyń kópshiligi keleshekte otbasy qurýǵa qorqaqtap, jeke ómir súrý jolyn tańdaýǵa bet bursa, túıtkildiń tóresi sonda bolady. О́z erkimen jalǵyzbastylyqty tańdaǵandar qatary artsa, elimizdiń keleshegi ne bolmaq?
Biz dál osy máselede, durysy ajyrasý deńgeıin barynsha tómendetýge qatysty tıimdi sheshim qabyldamasaq, demografııalyq ósimniń tómen deńgeıinen aspaımyz. Sebebi árbir otbasynyń ajyrasýy el demografııasyna tóngen qaýip.
Jalpy, demografııamyzǵa qater tóndiretin kez kelgen másele óz sheshimin tabýy kerek. Biz úshin óz halqymyzdyń sanyn qarqyndy túrde arttyrý – ulttyq qaýipsizdigimizdi nyǵaıtýdyń, el men jerdiń tutastyǵyn saqtaýdyń negizgi joly.
Qazaqstan • Keshe
Azyq-túlik beldeýiniń áleýeti nyǵaıyp keledi
Qoǵam • Keshe
Sport • Keshe
Ekonomıkany nesıeleý óse bastady
Ekonomıka • Keshe
Onlaın-petısııa: Qoǵamnyń barometrine aınala ala ma?
Qazaqstan • Keshe
Gaz máselesiniń túıini tarqatylady
Ekonomıka • Keshe
Konsorsıým múmkindigi taǵy tómendedi
Ekonomıka • Keshe
Qarjy • Keshe
Sapaly ınternetpen túgel qamtylý kózdelip otyr
Aımaqtar • Keshe
Ata-ana jáne urpaq tárbıesi: Kiná men renish
Qoǵam • Keshe
Balalar básekelestigine baıyppen qarasaq...
Qoǵam • Keshe
Ońaltý ortalyǵyna oń kózqaras qajet
Medısına • Keshe
Abaı • Keshe
Rýhanııat • Keshe
«Qıly zaman» qalaı túsirilip jatyr?
Kıno • Keshe
Dári-dármekpen qamtamasyz etý qarqyndy júrgizilýde
Medısına • Keshe
Esirtki saýdasy órship, páter tonaý azaıdy
Qoǵam • Keshe
Qoǵam • Keshe
Muqan jáne onyń týǵan topyraǵy
Qazaqstan • Keshe
Tehnologııa • Keshe
11 eldi mekende mobıldi ınternet joq
Aımaqtar • Keshe
Baıraqty báseke jalaýyn kóteredi
Sport • Keshe
О́ner • Keshe
Qoǵam • Keshe
Polısııa Uzynaǵashtaǵy atysqa qatysty pikir bildirdi
Aımaqtar • Keshe
Avtobýsta burynǵy áıelin pyshaqtamaq bolǵan almatylyq qamaýǵa alyndy
Aımaqtar • Keshe
Aýa raıyna baılanysty birneshe óńirde eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Keshe
Ekibastuz qalasynyń ákimi qyzmetinen ketti
Aımaqtar • Keshe
Qazaqstanda genderlik kórsetkish jaqsaryp keledi
Qazaqstan • Keshe
JOO oqytýshylarynyń jalaqysy ósti
Úkimet • Keshe
11 jastaǵy qyz Badam ózenine batyp ketti
Oqıǵa • Keshe
Qyzylorda oblysy prokýrorynyń úsh orynbasary taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Keshe
Úkimet «Zerde» holdıngin jabý jóninde qaýly qabyldady
Úkimet • Keshe
Kıberfýtboldan Qazaqstan quramasy FIFAe reıtınginde joǵarylady
Qazaqstan • Keshe
Ań aýlap júrgen er adam abaısyzda serigin atyp óltirdi
Oqıǵa • Keshe
Elordada Uly dala dańǵylyndaǵy kópir ashyldy
Elorda • Keshe
«Aqbaqaı» altyn shyǵarý fabrıkasynyń ekinshi kezeńi iske qosyldy
Aımaqtar • Keshe
Uqsas jańalyqtar