Shyǵarmashylyǵyna de serpin bergen osy aýyl. Shámshi Qaldaıaqovtyń aqyn Sabyrhan Asanovtyń sózine jazylǵan «Dúngen qyzy» atty áıgili áni de osy Jalpaqtóbe aýylynda týǵan eken. Shaǵyn ǵana eldi mekende týǵan shyǵarma shynaıylyǵymen, ómirsheńdigimen kóptiń kóńilinen áli óshpeı keledi. Árıne, bul ánniń de ózindik taǵdyry men tarıhy bar.

Aýyl turǵyny, dúngen ultynyń ókili Abdý­halıl Maıýfı aqsaqaldyń aıtýynsha, 1973 jyldyń erte kókteminde Jalpaqtóbe aýylyna orta boıly, basyna qarakól eltirisinen bórik kıgen bir beıtanys kisi keledi. Almatydan kelgen qarapaıym kisini aýyldyqtar birden tanı qoımaıdy, árıne. Sóıtip aýyldaǵy kolhoz keńsesine soǵyp, sondaǵy adamdarǵa óziniń kim ekenin tanystyryp, buıymtaıyn aıtady. «Shámshekeń aýylǵa kelgende, men osy aýyldaǵy «Oktıabr» kolhozynda brıgadır bolyp jumys isteıtinmin. Ol kisini ol kezde tanymaımyz. Qolynda Jambyl oblystyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy Seıilhan Aqqazıevten jer surap, ótinish jazǵan haty bar eken. Ol ýaqytta oblys basshylyǵynyń tapsyrmasymen jerdi kolhoz beredi. Árıne, qazirgideı emes, ol kezde jer degen kóp. Kezekte turǵan adam joq deýge de bolady. Sodan ekeýmiz tanysyp, men Shámshekeńdi ertip alyp qazirgi úıi turǵan jerdi kórsettim. Úıi salynyp jat­qanda, ol kisi aýylǵa Almaty oblysynan kóship kelgenine úsh-tórt jyl bolǵan Ilııas Gashızovtiń úıinde turdy. Ulty uıǵyr, jaqsy kisiler edi. Olar da otbasymen kolhozda jumys isteıtin. Shámshekeń úı salyp jatqanda, tas, topyraq túsirgenge shamamyzdyń kelgeninshe kólik taýyp berdik. Biraz ýaqytta aýyldaǵy azamattardyń kómegimen úıdiń qabyrǵasy kóterilip, shatyry jabyldy. О́zi de kómektesti. Bir tańǵaldyratyny, ol kisi úıdiń jobasyn ózi syzdy. Biraq sońyna deıin aıaqtaı almady», deıdi ol. Biraq aýyldaǵy aqjarqyn aza­mattardyń keń peıiliniń arqasynda kompozıtor turmys tarshylyǵyn kóre qoımaıdy. Qaıta óner adamy ekenin bilgen aýyldyqtar kezektesip kún saıyn qonaqqa shaqyryp turady.

Bul rette aýyl turǵyny, Jambyl aýdany­nyń Qurmetti azamaty Sápilmálik Tájıev te ótken kúnge oralyp, óz estelikterimen bólisti. «Shámshi aǵa meniń ákem Abdollamen jáne aýyl­daǵy Kópish, Kárim degen kisilermen jaq­sy qarym-qatynasta boldy. Úıge jıi kelip turýshy edi. Úsheýi úıdiń aýlasyndaǵy júzim taldyń astynda otyryp alyp, kúnuzaqqa áń­gime aıtatyn. Aýyldaǵy ansamblde oınaıtyn úlken aǵam Ábdimálikpen dos boldy. Roman, Ismaz degen kisilermen de birge júretin. О́ki­nishke qaraı, sol Ábdimálik aǵam qaıtys bolyp ketti. Jalpy, Shámshi aǵa dúnıe, baılyq jı­na­maǵan, oǵan qyzyqpaǵan adam edi. Tek qana ónerge adal qyzmet etti», deıdi aýyl turǵyny.

Jalpy, uly adamdardyń ómirinde aqıqat pen ańyzdyń qatar júretini bar. Shámshi Qal­daıaqovtyń taǵdyrynda da ańyzǵa bergisiz áńgi­meler kóp. Halyq árdaıym óziniń birtýar perzentin ańyz týdyrý arqyly daralap otyrady. Máselen, kompozıtordyń «Syǵan serenadasy» deıtin áni bar. Bir kezde syǵandardyń tobyrymen birge júrip, Izolda degen qyzdy unatqan Shámshi osy ándi jazǵan deıdi el. Árıne, bul ańyz. Sol sııaqty, «Dúngen qyzy» áni týraly da el ishinde birtalaı áńgime aıtylady. Kópshilik qaýym týyndynyń kimge arnalǵanyn, onyń keıipkeriniń kim ekenin bilgisi keledi ǵoı. Ol kezde Jalpaqtóbe aýy­lynyń «Oktıabr» kolhozy sarymsaq egedi eken. Sol jyldary shilińgir shilde aıynda aýyldaǵy bir top dúngen ultynyń qyzdary onyń shóbin julýǵa jumysqa keledi. Bári birdeı aq kóılek kıgen, basyna aq oramal baılaǵan, syrǵa taqqan sulýlar kún saıyn sarymsaqtyń shóbin tazalap turady. Ári sarymsaq ekken jer kompozıtor salyp jatqan úıdiń qarsysynda bolady. «Shámshekeń bul kórinisti ylǵı kórip otyrady eken. Ol kisiniń shaı ishetin shaǵyn ǵana ústeli bar edi. Álgi qyzdar bir mezgil kompozıtordyń janyna kelip, áńgime aıtyp, shaı iship ketedi eken. Bir kúni jumysta kolhoz basshysy Mah­mýd Ashırov degen azamat ekeýmiz otyr edik, Shámshekeń keldi. Jańa bir án jazǵanyn, onyń atyn «Syrǵalym» dep qoıǵanyn aıtty. О́ziniń aıtýynsha, álgi qyzdardyń aq kóılek kıgen, aq oramal tartyp, syrǵa taqqan ǵajap kórinisi ánniń shyǵýyna áser etipti. Ánniń aty basynda «Syrǵalym» edi, keıinnen ózi «Dúngen qyzy» dep ózgertti. Sodan otyryp, jańa ánniń tusaýyn kesýdi oıladyq. Biraq ony oryndaý úshin pıanıno, dombyra sııaqty aspaptar kerek eken. Ol kezde mundaı mýzykalyq aspaptar aýylda joq. Áıteýir, surastyryp júrip, aqyry dombyrany Jasórken aýylyndaǵy bir jigitten taptyq. Al pıanınony aýdannyń sol kezdegi birinshi hatshysy Ánýar Sandybaevtyń Jambyl qalasyndaǵy tehnologııalyq ınstıtýtta prorektor bolyp isteıtin qyzynan al­dyrt­tyq. Sóıtip aýyl adamdaryn jınap, keshke qaraı ánniń tusaýyn kestik. Bul án bi­reýler aıtyp júrgendeı bir adamǵa ǵana ar­nalmaǵan. Men kelgen kúnnen bastap Shám­shekeńmen birge júrdim, jaqsy aralastym. Son­dyqtan da bul tarıhty jaqsy bilemin», deıdi Abdýhalıl Maıýfı. Keıinnen osy Jal­paq­tóbe aýylynda Shámshi Qaldaıaqovtyń týǵan kúni uıymdastyrylyp, ol sharaǵa Roza Baǵ­lanova, Roza Rymbaeva sııaqty tanymal óner qaıratkerleri kelip qatysady. Bul kezeń de aýyl tarıhynda óshpesteı bolyp jazylǵan ónegeli sáttiń biri edi.

Bul kúnde aýyl turǵyndary qazaq án óne­rindegi qubylys bolǵan ardaqty tulǵa Shám­shi Qaldaıaqovty saǵynyshpen eske alady. «Aýylǵa «Jıgýlı» kóligimen kelip, ylǵı so­ny minip júretin. О́zi ol kólikti Dinmuha­med Qo­naevtyń syılaǵanyn aıtyp otyratyn. Jal­paqtóbelikter ol kisini árqashan umyt­paıdy. Ol kisiniń aýylǵa kelip, biraz ýaqyt ómir súrgeni de biz úshin qaıtalanbas tarıh», deıdi aýyl turǵyndary. 1991 jyly Shámshi Qal­daıaqov densaýlyǵyna baılanysty Shym­kent jaqqa qaraı jolǵa shyǵady. Aýylda ózi turǵan jyldar ishinde syılas, syrlas bolǵan azamattarǵa rızashylyǵyn bildirip, densaýlyǵy túzelgen soń qaıta keletinin aıtyp ketedi. Sodan sol kezdegi Ońtústik Qazaqstan oblysy, Túlkibas aýdany, Vannovka aýylyndaǵy shıpajaıǵa em alýǵa barǵan eken. О́kinishke qaraı, ol qaıtyp Jalpaqtóbe aýylyna kele almaıdy. Kóp uza­maı jer betinen ulttyq án ónerimizdiń uly qaıratkeri máńgilikke kóship kete bardy...

Shámshi Qaldaıaqov turǵan úı Jalpaqtóbe aýylynda áli bar. Ony kezinde bir azamattar satyp alyp, jóndeý jumystaryn júrgizipti. Úıdiń syrtyna eskertkish taqta ornatylyp, «Oktıabrdiń 70 jyldyǵy» dep atalyp kelgen sol kóshege kompozıtordyń esimi berilipti. Munyń bári de halyqtyń tilegimen júzege asqan sharýalar. Biraq ıeleri basqa jaqta bol­ǵandyqtan, úı qazir bos tur. Alaıda, Shám­shi turǵan úıdi kelip kórýshiler, oǵan qyzy­ǵýshylar kóp. Endi aýyl turǵyndary ótken jyly ǵana aýyldan salynǵan jańa Mádenıet úıin Shámshi Qaldaıaqovtyń atyna berse oryndy bolar edi deıdi. Bul sharýa endi aldaǵy kúnniń enshisinde. Elimizdiń Memlekettik Gımniniń avtory, qazaqtyń uly kompozıtory Shámshi Qaldaıaqovtyń esimi týǵan halqymen birge máńgi jasaı bermek.

Jambyl oblysy,
Jambyl aýdany,
Jalpaqtóbe aýyly