PIK jumysyna turǵyndardyń kóńili tolǵan emes. Shaǵym kóp. Ashyqtyq az. Sondyqtan memleket sory qalyń osy bir salaǵa reforma júrgizýdi jón kórdi. Arnaıy zań qabyldandy. Erejeler bekitildi. Biraz sharýa da tyndyrylǵandaı. «PIK-tiń quryǵynan qutylamyz» dep buqara da qýandy. Biraq...

Biraq bórikti aspanǵa atýǵa áli erte eken. О́ıtkeni qabyldanǵan zańda kemshilik kóp. Jetildiretin tustary bir jyl ótken soń biline bastady. Saldarynan turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq salasyndaǵy jańa reforma jer baýyrlap qaldy. Al bul Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń nazaryndaǵy bastama ekenin esten shyǵarmaǵan abzal.
Já, bárin basynan bastaıyqshy. 2020 jyly «Keıbir zańnamalyq aktilerge turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań kúshine endi. Bul zań Prezıdenttiń «Jańa jaǵdaıdaǵy Qazaqstan: is-qımyl kezeńi» atty Joldaýyndaǵy múlik ıeleri birlestigi ınstıtýtyn engizý reformasymen úndesip jatyr. Reforma «bir úı, bir birlestik, bir esepshot» qaǵıdatyna negizdelgen.
Zańǵa sáıkes, kóp qabatty turǵyn úılerdi basqarý formasy ózgerýi kerek-tin. Iаǵnı PIK-terdi – páter ıeleri kooperatıvin MIB-ter – múlik ıeleri birlestigi nemese jaı ǵana seriktestik almastyrýy qajet. Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi Qurylys jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıteti tóraǵasynyń orynbasary Erkebulan Daýylbaevtyń málimetinshe, 2021 jyldyń 22 aqpanyndaǵy jaǵdaı boıynsha respýblıkada turǵyn úıdi basqarýdyń 1 735 jańa nysany qurylǵan. Olardyń basym bóligi Nur-Sultan men Almaty shaharlarynda tirkelipti.
Mınıstrliktiń esebinshe, basqarýdyń jańa nysanyn, ıaǵnı múlik ıeleri birlestigin nemese jaı ǵana seriktestik qurý kórsetkishi budan da joǵary bolýy kerek edi. Alaıda karantındik shekteýler bul sharýaǵa da túzetý engizbeı qoıǵan joq. О́ıtkeni MIB-ti/seriktestikti qurý úshin kóp páterli turǵyn úıdiń turǵyndary jınalysqa tegis qatysýy shart. Al pandemııa jaǵdaıynda adamdardyń toptalyp jınalýyna ruqsat joq. Sondyqtan shekteýler azaıǵan saıyn múlik ıeleri birlestiginiń/seriktestiktiń sany da artady degen senim bar.
– Jalpy, turǵyn úı qatynastary salasyndaǵy ózgeristerge el azamattarynan kóp páterli turǵyn úılerdi basqarý salasyna qatysty túsken shaǵymdar túrtki boldy. Zańdy júzege asyrýǵa qajetti normatıvtik-quqyqtyq aktiler ázirlendi. Jergilikti atqarýshy organdarda árbir kóp páterli turǵyn úı boıynsha Jol kartasy jasaldy. Jumys mınıstrliktiń turaqty baqylaýynda, – deıdi E.Daýylbaev.
Ras, páter ıeleri kooperatıvi sheshim qabyldaýda, jınalǵan qarajatty jumsaýda turǵyndarmen aqyldaspaıtyny áý bastan belgili. Qyzmetinde ashyqtyq bolmaǵan soń, aryz-shaǵymnyń qarsha boraıtyny da zańdylyq. Sol sebepti qarapaıym adamdar «PIK jumysy ózgeredi» degende shyn qýandy. Degenmen PIK-terdiń qyzmetine 2022 jyldyń 1 shildesine deıin ruqsat berilgenin atap ótken jón. Al odan keıin basqarýdyń bul nysany kelmeske ketedi.
– Tıisti merzim aıaqtalǵan soń, basqarýdyń eski nysany zańnamada belgilengen tártippen birjola joıylady. Múlik ıeleri birlestigin nemese jaı ǵana seriktestikti qurý zańda, normatıvtik-quqyqtyq qujattarda qarastyrylǵan tártippen júzege asyrylady. Basqarýdyń jańa nysanyna ótý eshqandaı qıyndyq týdyrmaıdy. Búginde MIB quryp, jınalǵan qarjyny sapaly ári maqsatty túrde paıdalanyp jatqan kóp qabatty turǵyn úıler jeterlik.
Munyń artyqshylyǵy da kóp. Birinshiden, múlik ıeleri birlestigine nemese seriktestikke sol turǵyn úıdiń adamdary ǵana múshe bolyp, basqara alady. Ekinshiden, ortaq múlikke aǵymdaǵy esepshot pen kúrdeli jóndeýge arnalǵan jınaq shoty ashylady. Shottaǵy aqsha «qozǵalysyn» tóraǵa men úı keńesiniń músheleri baqylap otyrady. Sondaı-aq shotta kúrdeli jóndeýge qajetti qarajattyń 50 paıyzy jınalǵan jaǵdaıda, ekinshi deńgeıli bankterden tómen paıyzdyq mólsherlememen qaryz alý múmkindigi qarastyrylǵan. Úshinshiden, servıstik sýbektilerdiń qyzmeti aı saıyn oryndalǵan jumys aktisi negizinde qabyldanady jáne sol boıynsha aqy tólenedi. Tórtinshiden, múlik ıeleri birlestiginiń/seriktestiktiń tóraǵasy aı saıyn turǵyndar aldynda atqarylǵan jumystar týraly esep beredi, – dedi Qurylys jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıteti tóraǵasynyń orynbasary.
Sheneýnikter turǵyn úıdi basqarýdyń jańa nysanyna kóshýde eshqandaı qıyndyq týyndamaıdy dep sendirgenimen, sheshilmegen másele kóp. Nur-Sultan qalasynyń turǵyny, belgili jýrnalıst Aınur Koskınanyń aıtýynsha, zań jobasy durys ázirlenbegen.
– Biz turatyn úıdiń turǵyndary múlik ıeleri birlestigin qurý týraly sheshim qabyldady. Alaıda úıdi basqarǵan burynǵy kompanııa nysanǵa qatysty tehnıkalyq, qarjylyq jáne basqa da qujattardy bermeı otyr. Qolymyzda qabyldaý aktisi bolmaǵandyqtan, kommýnaldyq qyzmetterdi usynatyn kásiporyndarmen kelisimshart jasaý múmkin emes. Demek, bizdiń úı 2021 jyldyń 1 naýryzynan bastap sýsyz, jylýsyz, elektr jaryǵynsyz qalady. Nelikten mundaı jaǵdaı zańda birden qarastyrylmaǵan?
Mol paıdaǵa kenelip otyrǵan basqarýshy kompanııanyń saladaǵy ózgeristerge qarsy bolary áýelden belgili edi ǵoı. О́ıtkeni, olarǵa eski júıe tıimdi. Bul naryqtan ońaılyqpen ketpeıtini de sondyqtan. Zańda osy jaǵy jete eskerilýi kerek edi. Biz burynǵy basqarýshy kompanııaǵa aqpan aıynyń basynda múlik ıeleri birlestigi qurylatynyn habarladyq. Sodan beri qujattar bizdiń qolǵa ótýge tıis-tin. Biraq sharýa áli sheshilgen joq. Jaraıdy, sotqa júginermiz. Biraq biz sotpen álek bolyp júrgende, úıdiń jaǵdaıy ne bolmaq? Jáne bul tek bizdiń basymyzdaǵy jaǵdaı emes. Zań jobasynyń jerine jetkize ázirlenbegenin osydan-aq ańǵarýǵa bolady, – deıdi A.Koskına.
«Turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵyn jańǵyrtý men damytýdyń qazaqstandyq ortalyǵy» AQ О́ńirlik damý jáne ádisnama departamentiniń basshysy Marǵulan Ábdikárimovtiń aıtýynsha, MIB nemese seriktestik qurylǵannan keıin úsh jumys kúni ishinde jańa basqarý nysanynyń basshysy burynǵy basqarýshy kompanııa men turǵyn úı ınspeksııasyna habarlama jiberýi kerek. Al mundaı habarlamany alǵan basqarýshy kompanııa úıge qatysty qujattardyń bárin jańadan qurylǵan MIB-ke/seriktestikke berýge mindetti. Kommýnaldyq qyzmetterge keler bolsaq, árbir páter ıesi qyzmet usynýshylarmen tikeleı kelisimshartqa otyra alady. Bul jerde basshylardyń, basqarý nysanynyń aýysýy kommýnaldyq kásiporyndar kórsetetin qyzmetterdiń sapasy men sanyna kedergi keltirmeıdi, dep sendirdi ol.
M.Ábdikárimov PIK-ter men basqarýshy kompanııalar tarapynan mundaı qarsylyqtyń bolatynyn bildik deıdi. Sebebi jiliktiń maıly basynan eshkim ońaılyqpen aıyryla qoımasy anyq.
– Zań jobasyn ázirleý barysynda qujattardy usynbaı, áýrege salatyn PIK tóraǵalary men basqarýshy kompanııalarǵa qatysty ákimshilik jaza qoldaný bastamasy usynyldy. Biraq jazany izgilendirý baǵytyndaǵy jumysqa sáıkes, bastama qoldaý tappady. О́kinishke qaraı, tájirıbe kórsetkendeı, PIK-ter men basqarýshy kompanııalar arasynan orynsyz áreketke baratyndar tóbe kórsetýde. Olardy tezge salmaı, jumys alǵa baspaıdy. Sondyqtan zańǵa tıisti túzetýler men tolyqtyrýlar engizý usynylýda. Normalar qabyldansa, úıdiń qujattaryn múldem bermeıtin nemese tolyq usynbaıtyn jeke tulǵalarǵa 50 aılyq eseptik kórsetkish, al zańdy tulǵalarǵa 100 aılyq eseptik kórsetkish kóleminde aıyppul salynady. Jaǵdaı budan keıin de ońalmasa, jaza qaıtalanady. Bul joly aıyppuldy eki ese kóbirek tóleıdi. Alaıda munyń bári áli bekitilmegen normalar, – dep naqtylady M.Ábdikárimov.
Biraq aıyppulmen jaǵdaı rettele qoısa jaqsy ǵoı. О́ıtkeni tabysty kúrep tabatyn basqarýshy kompanııalar men PIK-ter úshin 200-300 myń teńge kólemindegi aıyppuldy tóleý túk te emes. Sondyqtan olar turǵyn úılerdi basqarýdyń eski normasy birjola joıylǵansha, ıaǵnı 2022 jyldyń 1 shildesine deıin naryqtan ketpeı, tabandap turyp alýy ábden múmkin.
Aıtpaqshy, turǵyndar úıdiń qujattaryn bermeı otyrǵan basqarýshy kompanııalar men PIK-terdi Azamattyq kodekske sáıkes sotqa bere alady. Ol úshin tıisti normatıvter men erejeler qarastyrylǵan. Alaıda sot degen altyn ýaqytty «óltirý» ǵoı. Mundaı yryń-jyryńdy turǵyndardyń qalap otyrmaǵany taǵy belgili.
– Buǵan deıin qyzmeti múldem baqylanbaǵan, rettelmegen PIK-ter men basqarýshy kompanııalar paıdaǵa kenelip kelgeni ras. О́ıtkeni qazir kóp páterli turǵyn úıler tabysty orynǵa aınaldy. Alaıda muny turǵyndardyń bári birdeı bile bermeıdi. Eski júıedegi basqarý nysandary páter ıelerinen jınalatyn tólemnen bólek, turǵyn úıge ilinetin jarnamadan, oǵan ornatylatyn qurylǵylardan, úı-jaıdy jalǵa berýden qyrýar aqsha alady. Alaıda onyń esebi qarapaıym turǵyndarǵa aıtylmaıdy. Sondyqtan PIK-ter men basqarýshy kompanııalar qujattardy berý prosesin barynsha sozýǵa tyrysady. Qorqytý, bopsalaý da oryn almaı qoımaıdy, – deıdi M.Ábdikárimov.
Tóbesi qyltıǵan taǵy bir másele bar. Endigi jerde bir úıde eki basqarý nysany bolýy múmkin. «Turǵyndar mundaı jaǵdaıda ne isteýi kerek?» degen zańdy saýal týyndaıdy.
«Turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵyn jańǵyrtý men damytýdyń qazaqstandyq ortalyǵy» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary Nurbek Serikovtiń sózinshe, qazir Ádilet mınıstrligimen osy baǵytta jumys júrgizilip jatqan kórinedi. Iаǵnı birin-biri qaıtalaıtyn basqarý nysandaryn boldyrmas úshin arnaıy servıs jasalmaq. Tıisinshe, olardy tirkeý erejesine túzetýler men tolyqtyrýlar engizý usynylǵan. Onda Ádilet mınıstrligi mamandarynyń múlik ıeleri birlestigin qalaı tekserý kerektigine erekshe basymdyq berilmek.
О́kinishke qaraı, qarapaıym halyq kúrdeli sala bolǵandyqtan shyǵar, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵyndaǵy jańashyldyqtar men ózgeristerge tym tereńdep boılaı bermeıdi. Sondyqtan túsinispeýshilikter de jıi týyndaıdy. Bul joly da sol ssenarıı qaıtalandy. Bir jyl buryn qabyldanǵan zańnyń olqy tusymen betpe-bet kezikkende ǵana halyqtyń úni estile bastady. Dese de, jaǵdaıdy retteýge áli múmkindik bar.
«Aq jol» úmitkerlerin anyqtady
Qoǵam • Keshe
Pikir • Keshe
Saıasat • Keshe
Azyq-túlik odaqtary otandyq óndirýshiler baǵdarlamasyn qoldaı ma?
Ekonomıka • Keshe
Qoǵam • Keshe
Tarıf jáne ınvestısııa: tyǵyryqtan shyǵar jol
Suhbat • Keshe
Tótenshe jaǵdaı • Keshe
Ulylardy ulyqtaý – urpaqqa amanat
Halyq • Keshe
Pikir • Keshe
Qarttar úıi: alýan túrli taǵdyrlar
Halyq • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Qoǵam • Keshe
О́ndiristik jaraqat azaımaı tur
Eńbek • Keshe
56 mektep lısenzııasyz jumys istegen
Mektep • Keshe
Dırektorlardy rotasııalaý: Artyqshylyǵy men kemshiligi
Bilim • Keshe
Qoǵam • Keshe
Qylmys • Keshe
Tarıh • Keshe
«Qanysh» fılmi kórermenge jol tartty
Kıno • Keshe
Teatr • Keshe
Ádebıet • Keshe
Ádebıet • Keshe
Ádebıet • Keshe
Poezııa • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Ekologııa • Keshe
Jeńil atletıka • Keshe
Jádiger • Keshe
Jánibekti jekpe-jekke shaqyrdy
Kásipqoı boks • Keshe
Sport • Keshe
Bas júlde Karıakın men Gırıge buıyrdy
Sport • Keshe
Qazaqstan Reseıdegi Saýda ókildigin jabýy múmkin
Qoǵam • Keshe
Qoǵam • Keshe
Shetelden ákelingen 9 myńnan asa kólik zańdastyryldy
Qazaqstan • Keshe
Qazaqstanda 14 iri hımııalyq kásiporyn iske qosylady
Qazaqstan • Keshe
Astana men Pretorııa arasynda áriptestik artady
Qazaqstan • Keshe
Uqsas jańalyqtar