Is-sharaǵa otandyq jáne sheteldik ǵalymdar, ultaralyq qatynastar salasyndaǵy zertteýshiler, sarapshylar, etno-mádenı birlestikterdiń ókilderi, doktoranttar men magıstranttar qatysty.

Dóńgelek ústel qatysýshylaryn merekemen quttyqtaǵan is-shara moderatory, Elbasy kitaphanasynyń dırektory, saıası ǵylymdardyń kandıdaty Baqytjan Temirbolat ishki saıasat strategııasynyń negizgi baǵytyna aınalǵan qoǵamdaǵy turaqtylyqtyń saqtalýyna Tuńǵysh Prezıdentimiz N.Á.Nazarbaevtyń qosqan úlesin aıtyp ótti.

– Qazaqstan qoǵamynyń irgetasyn qalaıtyn kirpishterdiń biri – etnıkalyq toleranttylyq. «Qazaqty qasıetti qara shańyraqqa balasaq, elimizdegi barsha etnostar – sol shańyraqqa shashylǵan ýyqtar», - deıdi Elbasy. Búgingi kóp ultty elimizde tatýlyq pen kelisimniń bolýy da, eń aldymen, qazaq halqynyń ulylyǵyn tanytsa kerek. Qazaqstan halqy qonaqjaılyq pen darqan minezdiń, birlik pen berekeniń, turaqtylyqtyń, etnosaralyq jáne konfessııaaralyq tatýlyqtyń shynaıy úlgisin kórsetti. Sondyqtan da QHA-nyń 2016 jylǵy sessııasynda N.Á. Nazarbaev Alǵys aıtý kúnin engizýdi usynyp, bul kúnniń «barlyq qazaqstandyqtardyń bir-birine degen meıirimi men dostyǵynyń, súıispenshiliginiń jarqyn merekesi» bolatynyn alǵa tartqan edi. Alǵys aıtý kúni – Qazaqstan halqyn biriktirýge baǵyttalǵan, elimizdiń tarıhyna qurmet kórsetip, barlyq ult pen ulysty bir shańyraq astyna toptastyratyn mereke. Ol – «Máńgilik El» jalpyulttyq patrıottyq ıdeıasynyń, qazaqstandyq biregeıliktiń negizgi arqaýy. Qazaqstan – san alýan etnos ókilderi arasyndaǵy beıbitshilik pen kelisimdi saqtaǵan biregeı memleket. Keler býynnyń mindeti – bul úrdisti jalǵastyra berý. Ol úshin bir-birimizge meıirim men yqylaspen qarap, elimizde turyp jatqan barlyq ulttardyń tili men dilin, mádenıeti men salt-dástúrin syılaǵanymyz abzal. Mundaı úrdisti halyqqa Memleket basshysy Q.Toqaev ta úndeıdi. Bul múddeni Qazaqstan halqy Assambleıasy da, ulttyq-mádenı birlestikter de quptaıdy, - dedi ol.

Barlyq qazaqstandyqtar men dóńgelek ústel qatysýshylaryna Ingýshetııa Respýblıkasynyń birinshi prezıdenti, memleket jáne qoǵam qaıratkeri Rýslan Aýshev óz quttyqtaýyn joldady: «Osydan 77 jyl buryn stalındik qýǵyn-súrgin saldarynan sheshender men ıngýshtar týǵan jerlerinen Qazaqstan men Orta Azııanyń alys ári adam turmaıtyn aýdandaryna májbúrlep kóshirildi. Osy qaıǵyly oqıǵanyń saldarynan respýblıkanyń myńdaǵan turǵyny ashtyqtan, sýyqtan jáne aýrýdan kóz jumdy, olardyń arasynda qarttar, áıelder men balalar boldy.

Kavkaz taýlarynan qazaq dalasyna deıingi uzaq jolda olar tartqan adam tózgisiz synaqtar týraly bizdiń halqymyz áli kúnge deıin  qaıǵyra  eske alady... О́ziniń tereń de erekshe tarıhy bar búkil halyqqa taǵylǵan aıyp onyń joıylyp ketý shegine jetti. Osy  bir qıyn-qystaý kezeńde qazaqtar ózderi ilinip-salynyp áreń júrse de, bizdiń halqymyzǵa tirek bolyp, ondaǵan myń ıngýsh otbasylaryn qutqardy!».

«Qazaq jeri men halqy baýyryna basqan qınalǵan jandardyń  arasynda  meniń ata-anam da boldy. Olar ákem Aýshev Sultan-Hamıd Iýsýpovıch jáne anam Aýsheva Tamara Isýltanovna. Men ol kisilerdiń bizge, óz balalaryna, uly qazaq halqynyń qonaqjaılylyǵy men qarapaıym adamdardyń shynaıy qoldaýy týraly erekshe jylýlyqpen, súıispenshilikpen aıtqandaryn árdaıym este saqtaıtyn bolamyn. Olar sondaı-aq, bizdiń halqymyz úshin eń qıyn da qaıǵyly kezeńderde kórsetken kómegi men qoldaýy úshin qazaq baýyrlaryna degen sheksiz alǵystaryn urpaqtan-urpaqqa taratýdy ósıet etti! Ingýshtar stalındik qýǵyn-súrgin jyldary kúshtep jer aýdarylǵan jáne Qazaqstanda ekinshi otanyn tapqan ondaǵan ulttar men ulystardyń biri. Meniń oıymsha, Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Qazaqstanda Alǵys aıtý kúnin belgileý durys jáne kóregen sheshim boldy. Maǵan barlyq vaınahtardyń atynan jáne jeke óz atymnan búkil baýyrlas qazaq halqyn Alǵys aıtý kúniniń 5 jyldyǵymen quttyqtaýǵa jáne zor densaýlyq, beıbitshilik, jaqsylyq, baqyt, órkendeý tileýge ruqsat etińizder!», dedi R.Aýshev.

Sheshenstan Respýblıkasynyń syrtqy jáne ishki saıasat jónindegi vıse-premeri  Djambýlat Ýmarov beıne-úndeý joldap, Sheshenstan Respýblıkasynyń basshysy, Reseı batyry Ramzan Qadyrovtyń atynan qazaqstandyqtardy Alǵys aıtý kúnimen quttyqtady:

«Qazaqstan halqyna qatysty bul sóz tirkesi biz úshin qasıetti bolyp tabylady, óıtkeni bul kúni biz, sheshender, meıirimdi, janashyr Qazaqstan halqyna sheksiz alǵysymyzdy bildirgimiz keledi. 1944 jyly azynaǵan aqpanda bizdiń halqymyz qastyqpen Qazaqstanǵa jer aýdarǵan joq, óltirý úshin jiberildi.  Biraq aıta ketý kerek, dushpandar qatelesti. Olar jergilikti turǵyndardyń keńpeıildiligine senip, qazaqtar halyq jaýy dep dep ataǵandardyń janynan ótip ketedi dep oılady. Biraq qazaq halqy saıasattan bıik turdy. Olar adamgershilik tanytty. Qazaqtar bizdi jylytyp, tamaqtandyryp, barymen bólisti. Nursultan Ábishuly Nazarbaevty óziniń ustazy dep ataıtyn Ramzan Ahmatovıch Kadyrovtyń amanaty boıynsha sizderge osy Alǵys kúni  alǵys bildirýge ruqsat etińizder».

Is-shara barysynda Qazaqstan Respýblıkasynyń memleket jáne qoǵam qaıratkeri, QHA Keńesiniń múshesi, Dúnıejúzilik sheshender kongresiniń vıse-prezıdenti Ahmet Mýradov, ALJIR tutqyndarynyń nemereleri: kınorejısser Darıa Vıolına (Máskeý q.), Natalıa Grıgoreva (Sankt-Peterbýrg q.), sondaı-aq Gdansk qalasyndaǵy Ekinshi dúnıejúzilik soǵys mýzeıiniń bas mamany Dmıtrıı Panto (Gdansk q., Polsha) quttyqtaý sóz sóıledi.

– Alǵys aıtý kúni – bul bizdiń ortaq tarıhı jadymyzdyń sımvoly, bul bizdiń qasıetti tarıhymyzǵa degen qurmet der edim, - dep atap ótti A.Mýradov.

– Alǵys aıtý – Qazaqstan degende oıǵa oralatyn alǵashqy sezim. Alǵys aıtýdyń birinshi bóligi sonaý 1938 jyldan bastalady. Meniń ájem Lıdııa Frenkel 28 jasynda Máskeýden Qazaqstanǵa uzaq apta boıy jol júrgenine qatysty. Ol óz erkimen myńdaǵan jazyqsyz sottalǵan áıeldermen birge jalańash qaýyrsyn dalanyń ortasyna shyqty. Olar aryqtar qazyp, túrme soǵyp, tarıhqa Aljırdiń ataqty tutqyndarynyń atymen enýi kerek edi. Dese de, ol aman qalyp, artynan bosatyldy. 91 jasqa deıin ómir súrdi. Men onyń Qazaqstan týraly áńgimelerin tyńdap óstim. Ájem basynan ótkergenin aýyrtpashylyǵyna qaramastan, árqashan Qazaqstan týraly keremet rızashylyqpen, náziktikpen tebirenetin. Ol árdaıym qazaqtardyń tańǵajaıyp ári jaýynger halyq ekenin aıtyp otyrdy. 2000 jyly meniń ájem qaıtys boldy. 9 jyldan keıin, onyń júz jyldyǵynda men Qazaq eline baryp, bir kezderi ájemniń ómirin saqtap qalǵan jerge taǵzym etýim kerek dep sheshtim. Dál osy tusta Qazaqstanǵa degen rızashylyǵymnyń ekinshi kezeńi bastalady. «ALJIR» jáne Dolınkadaǵy saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn eske alý murajaıynda kýá bolǵan sizderdiń óz tarıhyńyzǵa, halqyńyzǵa degen kózqarastaryńyz meni erekshe tańqaldyrdy. Meniń oıymsha, postkeńestik keńistiktegi birde-bir elde mundaı murajaılar joq, memlekettik deńgeıde de saqtalmaıdy. Bul úshin Qazaq halqyna jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasyǵa  basymyzdy ıemiz, – dedi D.Vıolına.

–  Damyǵan aqparattyq tehnologııalardyń dáýirinde jastarǵa jeke adamnyń qundylyǵy, adamdardyń úlken jáne kishi erlikteri jaıynda durys uǵym qalyptastyryp, bilim berý mańyzdy dep sanaımyn. Naqty belgili adamdardyń ótken ómiri, taǵdyrsheshti qadamdary arqyly tarıhtyń sol bir sátterine qadam jasaýǵa bolady. Keleshek urpaq bolashaqta osyndaı oqıǵalardyń qaıtalanýyna jol bermeý úshin ózderiniń týǵan-týystary men jaqyndarynyń, ata-babasynyń ótkende bastan keshken árbir kezeńin bilý kerek», –  dep atap ótti N.Grıgoreva.

Is-sharaǵa otandyq jáne sheteldik ǵalymdar, ultaralyq qatynastar salasyndaǵy zertteýshiler, sarapshylar, etno-mádenı birlestikterdiń ókilderi: L.N. Gýmılev atyndaǵy EUÝ QHA kafedrasynyń meńgerýshisi,  «Shańyraq» QHA kafedralary assosıasııasy» RQB tóraıymy Natalıa Kalashnıkova, Ońtústik Koreıa Premer-mınıstri janyndaǵy sheteldik kárister isteri jónindegi Konsýltatıvtik keńestiń múshesi German Kım, ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ professory Ǵazız Telebaev, Ch.E. Ahrıev atyndaǵy Ingýsh gýmanıtarlyq ǵylymdar ǴZI áleýmettik-saıası zertteýler bóliminiń meńgerýshisi Leıla Araphanova, «Tań» tatar-bashqurt etno-mádenı ortalyǵynyń tóraǵasy Sergeı Sadykov, Toraıǵyrov ýnıversıteti QHA kafedrasynyń meńgerýshisi Sáýle Mamytova, «Nur-Sultan qalasyndaǵy «Ahyska» túrik etno-mádenı ortalyǵy» QB tóraǵasy, QHA múshesi Asker Pırıev, T.Shevchenko atyndaǵy Kıev ulttyq ýnıversıtetiniń álemdik ýkraınshyldyq kafedrasynyń meńgerýshisi, Ýkraına Joǵarǵy mektebi  Ǵylym akademııasynyń akademıgi Vladımır Sergııchýk, «Nur-Sultan qalasyndaǵy ózbek etno-mádenı ortalyǵynyń tóraǵasy, QHA ǵylymı-sarapshylyq keńesiniń múshesi Sherzod Pýlatov, QHA janyndaǵy «Jarasym» respýblıkalyq jastar uıymynyń tóraǵasy Tımýr Jumyrbaev qatysyp, óz baıandamalaryn oqydy.