The Economist basylymy jyl saıynǵy dástúri boıynsha eń qymbat, ıaǵnı ómir súrý, tirshilik etý úshin kóp qarjyny talap etetin qalalar tizimin jarııalady. Atalǵan agenttik sońǵy eki jylda jurt kútpegen nátıjelerdi usynýda. Sarapshylar qymbat qalalar tiziminiń ózgerýine koronavırýs indeti áser etti degendi aıtady.

Kollajdy jasaǵan Záýresh SMAǴUL, «EQ»
The Economist basylymy usynǵan bıylǵy eń qymbat qalalar tiziminde Tel-Avıv eń aldyńǵy orynda tur. Izraıl astanasy byltyrǵy tizimde besinshi satydan kóringen edi. Odan keıingi oryndarǵa, naqtylaı aıtqanda alǵashqy bestikke Parıj, Sıngapýr, Sıýrıh pen Gonkong qalalary jaıǵasqan.
Eske sala keteıik, atalǵan basylymnyń eń qymbat qalalar tiziminde kórsetilgendeı, 2019 jyly Sıngapýr, Parıj, Gonkong úsheýi de birinshi orynda qatar turǵan. Odan keıingi oryndardy sáıkesinshe Sıýrıh, Jeneva, Osaka, Seýl qalalary enshilegen.
Parıj ben Gonkong 2020 jyly turǵan satylarynan ne joǵary, ne tómen jyljymaı, óz oryndaryn saqtap qalsa, Sıngapýrdyń ornyna Sıýrıh jaıǵasqan.
Sıngapýr bolsa, atalǵan úsh qaladan keıingi orynǵa jaıǵasyp, odan keıin Osaka ornalasqan. Bıyl eń qymbat qala dep tanylǵan Tel-Avıv byltyrǵy tizimde Osakamen birge besinshi orynda turǵan-dy.
Negizinen, eń qymbat qalalardyń reıtıngidegi oryndary ózgere qoımaıdy. Tek kestedegi orny sál tómendep ne kóterilýi múmkin.
Bıylǵy jańalyq – eń qymbat qalalar qataryna Nıý-Iorktyń qosylýy. Ádette AQSh qalalary arasynan tek Los-Andjeles qymbat qalalar sapynan kórinetin. Bıyl álemdi ózine qaratqan Nıý-Iork te qaltalylar qalasyna aınalǵan.
Kópshilik Fransııa astanasy men Sıngapýrdyń tizimdegi oryndarynan tómenge syrǵyp ketkenine tań qaldy. Bularmen qatar Rım de reıtıngide aıtarlyqtaı tómendegen. Byltyr 16-orynda turǵan Italııa astanasy bıyl 48-orynǵa syrǵyp túsken. Buǵan eldegi azyq-túlik pen kıim-keshektiń arzandaýy sebep kórinedi. Bangkok pen Lıma da «arzandaǵan». Byltyrǵy reıtıngimen salystyrǵanda, bıyl aıtarlyqtaı tómende.
London tizimde – 19-orynda. Al Reseı astanasy Máskeý 96-orynǵa jaıǵasypty. Degenmen Máskeý tez «qymbattap» kele jatqan qalalar reıtıngine qosypty. О́ıtkeni bir jyl ishinde Máskeý birden 10 satyǵa joǵarylaǵan. Byltyr Máskeý 96-orynnan 106-orynǵa túsken eken.
Qymbattaý deńgeıi tań qaldyrǵan taǵy bir shahar – Tegeran. 12 aıdyń ishinde Iran Islam Respýblıkasynyń astanasy 79-orynnan 29-orynǵa bir-aq shyǵypty. Qalanyń qymbat mekenge aınalýy zańdy. О́ıtkeni AQSh sanksııalary onda ómir súrý deńgeıine aıtarlyqtaı áser etip jatqanyn BAQ jıi jazyp júr.
Zertteý avtorlary reıtıngini daıyndaý barysynda qaladaǵy taýar, qyzmet kórsetý baǵasy esepke alynǵanyn alǵa tartady. Osylaısha, álemniń 173 iri qalasyndaǵy ómir súrý deńgeıine sholý jasalǵan.
Salystyrý kezinde ortaq valıýta retinde AQSh dollary belgilengen. Bul eldegi ınflıasııa deńgeıin de anyqtaýǵa múmkindik bergen. Avtorlar bir jyl ishinde janarmaı baǵasynyń ósýin anyqtady. Olar benzın baǵasy byltyrǵa qaraǵanda ortasha eseppen 21 paıyzǵa artqanyna tań qalǵanyn jasyrmaıdy.
Al Tel-Avıvtiń tizimde alǵashqy bolýyna ne sebep degen máselege az-kem toqtalaıyq. Birinshi kezekte eldegi valıýta – shekeldiń dollarǵa qatynasynyń nyǵaıýy atalǵan qalanyń tizimdegi ornyn aldyńǵy qatarǵa shyǵarǵan. Budan bólek, elde taýarlar aıtarlyqtaı qymbattaǵan. Saraptama nátıjesinde byltyrǵa qaraǵanda 10 paıyzǵa qymbattaǵany anyqtaldy. Elde, ásirese, azyq-túlik baǵasy ósken.
Kólik pen alkogol ishimdikteriniń baǵasy boıynsha Tel-Avıv 2-oryndy ıemdendi. Jeke bas gıgıenasy quraldary boıynsha 5-orynda. Al qaladaǵy oıyn-saýyq qyzmetteriniń qymbattyǵy boıynsha 6-orynda tur.
Taǵy bir aıtyp ótetin jaıt, The Economist basylymy qalalardaǵy baspana baǵasyn eseptemeıdi.
Shahar basshysy Ron Hýldaı Tel-Avıvtegi taýarlardyń áli de qymbattaı túsetinin málimdedi. О́ıtkeni Izraılde budan ózge úlken qalanyń joqtyǵy da Tel-Avıvtegi qyzmetterdiń qymbat bolýyna áser etedi. «Máselen, AQSh-ta Nıý-Iork, Chıkago, Maıamı, al Ulybrıtanııada London, Lıverpýl syndy úlken qalalar bar. Bir qalada ómir súrý qaltańyzǵa kóp salmaq túsirip, qymbat bolsa, ekinshisine kóshe alasyz. Al Izraılde ondaı tańdaý joq», dedi qala basshysy. Sonymen qatar balamanyń bolmaýy Tel-Avıvtegi qymbatshylyqtyń óse túsýine alyp kelýi múmkin degen pikir aıtty.
Reıtıng jasaýshylar pandemııa qymbat qalalar tizimin áli de talaı ózgertedi dep esepteıdi. «Jappaı vaksına alý nátıjesinde kóptegen el ekonomıkasy qalpyna kele bastaǵanymen úlken qalalarda vırýstyń taralý deńgeıi áli de joǵary. Osy sebepterden shekteýler alynbaı tur. Sondyqtan kóp qalada tapshylyq pen baǵanyń ósýi baıqalady», delingen zertteýshiler málimdemesinde.
The Economist basylymy keler jyly birqatar bank ınflıasııa deńgeıin baqylaýda ustaýǵa tyrysyp, taýar men qyzmet kórsetý baǵasynyń ósýi toqtaıdy degen boljam jasap otyr.
Reıtingiden AQSh, Afrıka, Shyǵys Eýropa elderi ómir súrý úshin qoljetimdi ekenin, al Batys Eýropa elderinde taýar men qyzmet kórsetý baǵasy qymbattap jatqanyn baıqaýǵa bolady. Bir qyzyǵy Germanııa astanasy Berlın tizimde 50-orynda tursa, Frankfýrt 19-orynǵa jaıǵasyp, el astanasynan basyp ozdy.
Bıyl tizimge 40 qala jańadan engen. Máselen, Shotlandııa ortalyǵy Edınbýrg tizimge enip qana qoımaı, 27-oryn aldy. Shtýtgart pen San-Dıego da alǵashqy ret qymbat qalalar qatarynan oryn alyp, alǵashqy elýlikke endi.
Jalpy, ár jyldaǵy reıtıngini salystyra otyryp, alǵashqy oryndaǵy qalalardyń aıtarlyqtaı aýysa qoımaıtynyn baıqaýǵa bolady. Sıýrıh, Jeneva, Sıngapýr men Parıj onjyldyqtar boıy kósh basynda. Birneshe jyl qymbat qala dep tanylyp kelgen Oslo bıylǵy tizimde 11-orynda.
Joǵaryda aıtqanymyzdaı, bul tizimge eldegi ınflıasııa deńgeıi aıtarlyqtaı áser etedi. Sonymen qatar syrtqy saıasat pen eldegi turaqtylyq ta ómir súrý deńgeıine áser etýshi faktor.
Sarapshylar ár qaladaǵy kóp qoldanylatyn 138 túrli taýar baǵasyn da salystyrdy. Nátıjesinde, azamattar kúnde tutynatyn taýarlar men azyq-túlik baǵasy meılinshe turaqty ekeni, al ekinshi qajettiliktegi taýarlar baǵasy kóp qymbattaıtyny anyqtaldy.
Keıingi eki jylda taýar baǵasynyń qymbattaýyna tasymaldaýdaǵy kedergiler áser etkeni anyq. Pandemııa basynda dárethana qaǵazy men makaron ónimderine suranys artyp, tapshy, qat taýarlarǵa aınalǵandyqtan olardyń da baǵasy aıtarlyqtaı qymbattaǵan.
Temeki, demalys ındýstrııasyna qatysty taýarlar baıaý qymbattasa, kıim-keshek baǵasy birden aspandapty. Temeki baǵasy byltyrǵymen salystyrǵanda 6 paıyzǵa qymbattaǵan.
Qymbat qalalar reıtıngisi arqyly ómir súrý arzan qalalardyń da anyqtalýy zańdy. Bıylǵy ómir súrýge arzan qalalar qatarynyń kóshin Damask (Sırııa) bastap tur. Odan keıingi oryndarda Trıpolı (Lıvııa), Tashkent (О́zbekstan), Týnıs (Týnıs), Almaty (Qazaqstan) qalalary tur.
Ońtústik astanamyz The Economist basylym taldaýy nátıjesinde ómir súrýge qoljetimdi qala retinde tanylypty. Byltyrǵy kórsetkish boıynsha arzan qalalar qatarynda joǵaryda atalǵandardan bólek Karakas, Bangalor, Karachı, Lagos, Býenos-Aıres, Chennaı men Nıý-Delı boldy.
Aıta keteıik, atalǵan reıtıngti The Economist jýrnalynyń taldaý bólimi 30 jyl boıy úzilissiz jasap keledi.
Belgili etnograf, sýretshi Eraly Ospanovtyń kitaptarynyń tusaýkeseri ótedi
О́ner • Búgin, 21:38
Smaıylov TMD elderin azyq-túlik baǵasymen kúreste kúsh biriktirýge shaqyrdy
Saıasat • Búgin, 21:20
Soltústik Koreıada kovıdke shaldyqqandar sany 2 mıllıonnan asty
Álem • Búgin, 20:30
«Capital Bank Kazakhstan» AQ salymshylaryna kepildi ótem tóleý merzimi aıaqtalady
Ekonomıka • Búgin, 20:10
Almatydaǵy 3 jolaıryqtyń qurylysy kelesi jyly aıaqtalady
Aımaqtar • Búgin, 19:52
«Astrahan-Mańǵystaý» sý qubyry kúrdeli jóndeýdi talap etedi
Aımaqtar • Búgin, 19:37
Mańǵystaýda 10 mekteptiń dırektory aıyppul tóledi
Aımaqtar • Búgin, 19:17
«Aq qaýyrsyn» ádebı syılyǵynyń ıegerleri anyqtaldy
Aımaqtar • Búgin, 19:02
Áskerı qyzmetten ótken ýnıversıtet túlekteri grantty óteýden bosatylady
Bilim • Búgin, 18:42
Byltyr 3 iri munaı operatory bıýdjetke 7,5 mlrd dollar tikeleı tólem jasady
Ekonomıka • Búgin, 18:23
Tórt jasar balanyń ókpesinen 8 santımetrlik ehınokokk qurty alyndy
Medısına • Búgin, 18:13
Referendým barysyn 39 halyqaralyq baıqaýshy qadaǵalaıdy
Referendým-2022 • Búgin, 18:02
Almatyda sporttyq gımnastıkadan Qazaqstan chempıonaty ótedi
Sport • Búgin, 17:53
Nur-Sultan qıylystarynyń birinde qozǵalys syzbasy ózgerdi
Elorda • Búgin, 17:47
Almaty metrosynda seısmıkalyq stansııalar ornatyldy
Aımaqtar • Búgin, 17:30
Prezıdent Qarjylyq monıtorıng agenttiginiń tóraǵasyn qabyldady
Prezıdent • Búgin, 17:23
«Tobyldyń» jańa bas bapkeri taǵaıyndaldy
Fýtbol • Búgin, 17:20
Bıyl Atyraýda 185 balany kúıik shalǵan
Aımaqtar • Búgin, 17:11
Qaraǵandy oblysyndaǵy tas jolda brakoner ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 17:00
Elordada Ulttyq Onim kórmesi ashyldy
Elorda • Búgin, 16:52
Qazaqstanǵa Omby oblysynyń bıznes delegasııasy keldi
Bıznes • Búgin, 16:45
Qarjy • Búgin, 16:33
«Saryarqa» gaz qubyrynyń qýaty eki qalaǵa ǵana jetedi
Qoǵam • Búgin, 16:20
Qazaqstanda sý qaýipsizdigin qamtamasyz etý boıynsha usynystar paketi ázirlendi
Qazaqstan • Búgin, 16:08
Búgin qazaqstandyq hokkeıshiler Slovakııaǵa qarsy oınaıdy
Hokkeı • Búgin, 15:51
Bizge atom elektr stansasy kerek - Energetıka mınıstri
Qazaqstan • Búgin, 15:41
Aqjaıyq rezervatynyń aýmaǵynda órt boldy
Qazaqstan • Búgin, 15:35
Ǵylym sarapshylary referendýmnyń mańyzdylyǵyn talqylady
Referendým-2022 • Búgin, 15:28
Memlekettik satyp alýdy rásimdeý ýaqyty qysqarady
Qoǵam • Búgin, 15:20
DDU Qytaıdyń COVID-19-ǵa qarsy úshinshi vaksınasyn maquldady
Koronavırýs • Búgin, 15:14
Munaıdy Kaspıı qubyryna balama joldarmen eksporttaı alamyz - Aqsholaqov
Qazaqstan • Búgin, 15:03
Jastarǵa arnalǵan túrǵyn úı baǵdarlamasy iske qosylady
Qoǵam • Búgin, 14:52
Bir táýlikte 263 myń adam ınfeksııa juqtyrǵan
Álem • Búgin, 14:43
Aýyl mektepteri zamanaýı jabdyqtarmen qamtylady
Bilim • Búgin, 14:35
Maınıng fermalar ulttyq elektr júıesinen bólinýi múmkin
Qazaqstan • Búgin, 14:25
Úkimet 717 ınvestısııalyq jobanyń pýlyn qurdy
Qazaqstan • Búgin, 14:17
GAP qarjy pıramıdasyna qatysty tergeý bastaldy
Aımaqtar • Búgin, 14:11
Erlan Qarın Qazaqstan saıasattanýshylarynyń H Kongresine qatysty
Qazaqstan • Búgin, 14:02
Jeńildetilgen avtonesıe boıynsha alǵashqy kólik berildi
Qoǵam • Búgin, 13:50
Aqtóbede jol apatynan eki adam qaza tapty
Aımaqtar • Búgin, 13:35
Uqsas jańalyqtar