Baqylamasa, jol da sapaly salynbas

Osyǵan qarap jol jóndeý jumystaryna bólinip jatqan qarajat az eken deýge bolmaıdy. 2021 jyly jergilikti joldardy jóndeýge jáne jobalyq-smetalyq qujattar jasaýǵa 24,4 mlrd teńge qarajat bólingen. Árıne, orasan qarajattyń paıdasy da birshama. Oblys­tyq jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary basqarmasynyń bastyǵy A.Qylysh­bekovtiń aıtýyna qaraǵanda, barlyq jón­delgen joldar kólemi 813 shaqyrym bolsa, sonyń ishinde «Taıynsha – Chkalov» joly (onyń da áli 8 shaqyrymy bar), «Aryqbalyq – Chıstopol» baǵytyndaǵy eki kópir, «Smırnov – Qııaly», «Saýmalkól – Qazan» jáne t.b. baǵyttardaǵy avtojoldar, sondaı-aq «Aýyl – el besigi» baǵdarlamasymen 4,3 mlrd teńgege 189 shaqyrymdyq aýyl joldary jóndelgen. Árıne, aýdanaralyq joldardy, sondaı-aq eldi­ mekenderdiń ishindegi jóndelgen kóshe jol­daryn aıtsaq, istelgen jumys kóp sııaqty. Biraq sońǵy nátıjeniń qandaı ekenin joǵaryda aıttyq.

Jóndelgen joldardyń saqtalýyn qadaǵalaý da osy saladaǵy mańyzdy jumystardyń biri. Mıllıardtaǵan teńge quıylyp, jóndelgen joldardyń aı ótpeı jatyp talqany shyǵyp jatqanyn jıi kóretin boldyq. Onyń bas­ty sebebi, onsyz da aýyr júkterdi tasıtyn avtomobılderdiń beldigine qosymsha sal­maq salyp, shekten tys júk artý. Sol­tústik Qazaqstan oblysynda joldardyń saqta­lýyn qadaǵalaıtyn kóliktik baqylaý ıns­peksııasynyń qaramaǵynda «Hıýndaı» kóligine ornalasqan úsh jyljymaly beket, 25 qyzmetker bar. Olar sheteldiń aýmaǵynan enetin júk tasymaldaýshylardy da baqylaıdy. Osy ınspeksııanyń bastyǵy R.Seıdalınniń aıtýyna qaraǵanda, 2021 jyly 4 790 júk avtomobıli tekserilgen. Asa aýyr salmaqty júk artyp, joldyń buzylýyna soqtyrǵandarǵa 1 187 ákimshilik is qozǵalyp, 64,2 mln teńge aıyppul óndirilgen.

Biraq osy qyzmettiń avtojoldardyń sapasyn saqtaýdaǵy tıimdiligi shamaly. О́ıtkeni joldy buzyp kele jatqan júk avtomobılderin júrgizbeı qoıýǵa quzyreti joq, tek aıyppul salýmen shekteledi. Al sol aıyppul joldyń búlingen ýchaskelerin jóndeýge ketetin shy­ǵyndardy jaba almaıdy. Aýyr salmaqty júkterdi tasymaldap, joldardy búldiretin Qytaıdyń avtomobılderi aıyppuldarǵa pysqyrmaı, joldardy buzýyn jalǵastyra beredi. R.Seıdalın bul kólikterdi qum, qıyr­shyqtas jáne t.b. ınertti materıaldardy tasy­maldaýǵa qoldanýdy tyıý úshin tapsyrys berýshiler men tasymaldaýshylar arasynda jasalatyn kelisimshartta atalǵan máseleni qarastyrý kerek ekenin eskertkenderin aıtady. Biraq ondaı eskertýdi kim tyńdap jatyr?! Jergilikti, tipti joǵary bılik osyǵan arnaıy nazar aýdaryp, normatıvtik qujat shyǵarsa jón bolar edi. Al qazir bul ınspeksııanyń jumy­synan tıimdilik kútýdiń ózi artyq. Keıbir júrgizýshiler olardyń kólikterdi ól­sheý týraly talaptaryna da baǵynbaıdy eken. Al máj­búrleýge bulardyń quqy joq. Sondaı-aq aıyp­pul alańdarynyń da qarymy shekteýli kórinedi.

Joldardyń qurylysyn júrgizý barysynyń sapasyn qadaǵalaıtyn taǵy bir aty dardaı qyzmet bar. Bul barlyq oblysta óziniń fılıaldaryn ashqan Jol aktıvteriniń sapasy jónindegi ulttyq ortalyq. Bul qyzmet jol qurylysyn, basqarýyn, jóndeý jáne kútý jumystaryn sarapqa salady. Oblystaǵy atal­ǵan ortalyq fılıaly dırektorynyń min­detin atqarýshy M.Dáribaevtyń aıtýyna qaraǵanda, byltyr 27 jol nysanynyń sapasy sarapqa salynǵan. Aýdandar bul qyzmetpen kelisimshartqa otyryp, jol qurylysyn, qoldanylatyn materıaldardyń sapasyn sa­rapqa saldyrady. Biraq byltyr oblystaǵy 13 aýdannyń jartysy ǵana osy qyzmetpen kelisimshartqa otyrǵan. Demek, memleket qy­rýar qarjy bólip, arnaıy qurǵan qyzmetti kóptegen ákimdik kerek te qylmaıdy. Fılıal jyl boıy aýdandyq mańyzy bar joldar men kóshe joldarynyń sapasyn qaraý úshin 225 synama alǵan. Qoldanylǵan materıaldar boıynsha 27 eskertý jasalyp, 68-inde nor­matıvtik-tehnıkalyq qujattarǵa saı emestigin anyqtaǵan.

Árbir jol qurylysynda mamandardan turatyn tehnıkalyq baqylaýshy bolýy kerek. Olar nysannyń basynda únemi bolýy tıis. Biraq tekseris barysynda olar neken-saıaq bolǵan nemese bir baqylaýshyny tapsyrys berýshiler birneshe nysandy baqylaýǵa qoıǵan. Budan baqylaýdyń sapasy tómendemese joǵarylamasy anyq. Baqylaý bolmaǵan jerde sapaly jol da bolmaıdy. Mysaly, Presnov aýylynda byltyr ǵana jóndelgen jol álden jarylyp jatyr, shuńqyrlar da paıda bolǵan. Mamlıýt aýdanyndaǵy «Qyzylásker – Raz­dolnyı», Aıyrtaý aýdanyndaǵy «Antonovka – Lavrovka – Gornyı» jáne t.b. byltyr ǵana tó­­selgen joldardan osyndaı kemshilikter shy­ǵýda.

Byltyr jol sapasyn baqylaý ortalyǵynyń fılıaly Soltústik Qazaqstan oblysyndaǵy respýblıkalyq mańyzy bar joldardyń 1 474 shaqyrymyna sarap jasap kórse, sonyń 681 shaqyrymy, ıaǵnı 46 paıyzy halyqaralyq stan­darttarǵa sáıkes kelmeıdi eken. Demek, barlyq joldardyń teń jartysy sapasyz degen sóz. Al jol jasaý men jóndeýge bólingen qarajat jetkilikti bolǵan. 165 shaqyrym oblystyq mańyzy bar joldardyń da tórtten biri halyq­aralyq normaǵa sáıkes emes. Osyndaı derekterden sabaq alyp, jergilikti bılik jol qurylysy men jóndeý jumystarynyń sapasyn arttyrýdy qolǵa alsa quba-qup bolar edi. Bul úshin, árıne, eń birinshi kezekte, baqylaý jumystarynyń tıimdiligin eselegen jón.

Soltústik Qazaqstan oblysy