Kókparshy kelinshek

Atbegiligi bir bólek, kókpar shabatyn názik jandylar da bar. Biz áńgimelegeli otyrǵan, aýyldaǵylar Átillá atap ketken Adolat Alteshova – bes jasynda atqa minip, 13-inde kókpar da tartqan, qyz qýýda jigitterge jetkizbegen shabandoz. Túrkistan oblysy Sozaq aýdanyna qarasty Sozaq aýylynda týyp-ósken Átillá úsh jasynda «atqa minem, atqa minem» dep jylaı bergen soń, ákesi atqa otyrǵyzyp, jetektep júrgen eken. Bes jasynda úıdegi jýas attarǵa ózi mine alatyn bolǵan. Jaı ǵana minip qoımaı, mal qaıyryp keletin. Bala jastan búgingi kúnge deıingi ómiri tek jylqymen baılanys­ty, esimi óńirge málim kókparshy kelinshekti izdep aýylyna bar­ǵanbyz. «Meniń ákem de sheshem de mal sharýashylyǵymen aınalysqan, aýyldyń kúıbeń tirshiligimen kúnin kórgen adamdar. Ekeýi de atqa minip, kókpar tartqan edi. Ákem júırik at ustap, ony báıgege qosyp qyzyqtaǵandy jaqsy kóretin. Anam da tap qazirgi men sekildi kókpar bolsa kókpar shaýyp, qyz qýý bolsa oǵan qatysýdan bas tartpaıtyn. Ákem joqta atqa minip, joq qarap, jylqy qaıyra salý ol kisi úshin úırenshikti sharýa edi. Sodan shyǵar olar meniń atqumarlyǵyma qyryn qaraǵan joq. Báıgege shabýyma da qarsy bolmady», deıdi Adolat Dadahanqyzy bizben áńgimesinde. Aýdanda ótken báıgede birinshi oryndy ıelengennen keıin atymen shaýyp berýdi ótinetin aýyldastarynyń qarasy kóbeıgen. Qyz qýýǵa on bes jasynan bastap qatysqan. «Shopandar toıy», «Saban toı» sekildi úlken jıyndarda uıymdastyrylatyn ulttyq oıyn­darda Sozaq aýylynyń atynan talaı márte qyz qýýǵa qatysyp, jeńimpaz atanǵan. Shabandoz qyzdyń ómirlik serigi de osy ulttyq sporttyń, atbegiliktiń mańaıynan uzamaǵan jigit. «Ekeýmizdiń otbasyn qurýymyzǵa jarystyń da, kókpardyń da esh qatysy joq. Degenmen ol da atqumar jan. Atbegiligi bir tóbe, kókparshylyǵy bir tóbe jigit. Kúıeýim Halyq Ábishev ekeýmiz bir-birimizdi burynnan biletinbiz. Alyp qashpa kókparǵa qatysady qazir de, Buryn jezdeleri aldyna salyp berse, qazir qaınylary óńgerip beredi. Men qyz qýýǵa qatysamyn desem kúıeýim at jarata bastaıdy. Bul onyń qarsy emes ekenin bildiredi emes pe? Atymdy úkilep, qyz qýýǵa ózi aparady. Bala-shaǵam «Anamyz atqa jigitterden kem minbeıdi», dep maqtan tutyp otyrady. Jigitti qýyp jetsem jaı ǵana bir-eki ret qamshy tıgizip ótemin. Oıynnyń esebine jazylatyndaı kórinis jasaımyz ǵoı. Qazirgi qarsylastarymnyń kóbi jas balalar. Ana retinde olardy qatty «jazalaýǵa» qolym barmaıdy. Únemi júırik at ustaımyn. Jylqy náziktikti, kútimdi jany súıetin janýar. Ústine mingen ıesiniń bar qylyǵyn sezip, bilip otyrady. Atqa otyrǵanda ózińdi ǵana oılamaı, astyńdaǵy atpen de sanasqan jón. Tizgindi teń ustaýdan bastap, úzeńginiń at baýyryna batpaýyna deıin oılap, aldyn alǵan abzal», deıdi Adolat.

Er-azamattar sporttyq qu­mar­lyǵy da, jeńistiń lázzaty men qaýip-qateri de bar úl­ken kók­parǵa qyz balasyn qatys­tyr­masy anyq. Sondyqtan da Adolat úlken salymy bar kók­parlarǵa qatyspaıdy. Al bir aýyldan ekinshi aýylǵa alyp qashý sekildi aýylaralyq kókparlardan qal­maıdy. Ondaı kókparda kúıeýi ekeýi bir komanda sapynda oınap, talaı serkeni aýylǵa ákelgen. Aýyldyń jigitteri tartysyp júrip, serkeni Adolattyń aldyna óńgerip beredi. Júırik atpen aýylǵa qaraı alyp qashatyn bul eshkimge jetkizbeıdi. Kishkentaı kezinen atqa minip, kókparshylar qatarynan jıi kórinetindikten de bolar, qyz balasynyń bul qumar­lyǵyn eshkim ersi kórmep­ti. «Aýyldaǵylardyń kóbi­niń kózine erkek bolyp kórinetin sekildimin. Kórshi eldi mekenderdegi kók­par, qyz qýý oıyndaryna aýy­l­y­­­myz-
dyń atynan baratyn ko­man­da­nyń beldi múshesimin dep maq­tanyshpen aıta alamyn. Qazir salym kókparǵa at baptap aparamyn, qaınylaryma, inilerime mingizemin. Keıde ózim de shaýyp turamyn. Baıaǵyda laq shabatyn edik, onyń salmaǵy ary ketse 15-20 keli, qazir serke meniń salmaǵymmen birdeı. Kúıeýim ekeýmiz eki at baptaımyz. At baptaý ońaı emes, ýaqyt bólý kerek. Kóz ashqannan keshke deıin jylqy. Jylqy men bala baǵý, tárbıeleýdi qatar alyp júremin. «Áke balaǵa synshy» degen maqal bar ǵoı. Balalarymyz da at dese eleńdep turady. Ákesi men sheshesi atqumar bolǵan soń olardyń qanynda bar dú­nıe ǵoı. Mashınaǵa qaraǵanda jyl­qyǵa jaqyn. Bir qyz, eki ul tárbıelep otyrmyz. Qolym qalt ete qalsa, uldarymdy atqa mingizip, at óneriniń qyr-syryn úıretýge tyrysamyn. Qyzym atqa mine alǵanymen taqymy bos­taý. «Bolamyn degen balanyń betinen qaqpa, belin bý» degen de bar. Jalyndap tursa, qyz qýýǵa, kókparǵa qatysam dese ruqsatymdy berer edim. Biraq qyzym ol jaǵynan meniń jolymdy qýmapty. Al eki ulym shynymen de atqumar. Bolashaqta ekeýinen myqty shabandoz shyǵyp qalýy da múmkin. Úshinshi balam Abylaıhan júldege qatysyp úshinshi oryn aldy», deıdi Adolat Dadahanqyzy.

Aýyldy, aýyl turmysyn qa­la­ǵan qyz qalaǵa qyzyqpap­ty. О́mirin jylqymen baıla­nystyrǵan. Kásibi de, násibi de jylqy. О́zin bıe saýyp, saýmaly men qymyzyn satatyn qatardaǵy kóp kelinshektiń biri sanaıdy. Jazda 10 shaqty bıe saýady, 20 shaqty jylqysy bar. «Áıel adam bolǵandyqtan tamaq isteı bilý mindetimiz. Shapan piship, ton tigetin ónerim bar dep sizdi aldaı almaımyn. Atqa shapqannan bólek, motosıkl júrgize alamyn. Atbegilikke, shabandozdyqqa qumar qyzdar bolsa úıretsem degen nıetim de bar. Jylqy áıel adamǵa jaqyndaý keledi. Bulaı deýimniń sebebi – qyzdar kez kelgen janýarǵa erekshe zeıinmen qaraıdy ǵoı. Jylqyny súıý kerek. Jylqy – meniń jubanyshym. Qymyz ishkińiz kelse, shólińizdi qandyrýǵa daıynbyz. Aýyl osy, úı mine, kelińiz!», dep Átillá-Adolat bizdi shyǵaryp saldy.

Túrkistan oblysy