Bolashaǵymyzǵa beıqam qaramaıyq

«Aqyl-oıy ushqyr ári izdenimpaz, biraq minezge kelgende asaý, qyńyr balalar bolady. Ádette olardy mektepte jaqtyrta qoımaıdy, sondaı-aq bolashaǵyna kúmán keltiredi. Alaıda tárbıeni jolǵa qoısa, dál sondaı balalardan uly adamdar shyǵady». Áıgili cheh pedagogi Iаn Amos Kamenskııdiń osy bir sózderi kóp nárseni ańǵartqandaı. Ras, zaman ózgergenimen adamdar sol baıaǵy qaz-qalpynda. Burynǵy dáýirde aktýaldy bolǵan máseleler qazir de ózektiligin joıǵan joq. Bul jas urpaqtyń bolashaǵy men qaýipsizdigine de qatysty.

Memleket basshysynyń pármenimen 2022 jyl elimizde Balalar jyly dep jarııalanǵan edi. Onyń birinshi jarty jylyn artqa tas­tap úlgerdik. Bul aralyqta ne túıdik, neni eskerdik?

Qar erip, aınala jasyl jelekke oran­ǵanda elimizde balalardyń qatysýymen oryn alatyn oqıǵalar jıilep ketedi. Bul bir jaǵymsyz úrdiske aınaldy. 8-qabattaǵy úıdiń terezesinen qulaýǵa shaq qalǵan 3 jastaǵy sábıdi aman alyp qalǵan Sábıt pen Saǵıdyń erligi kópke málim. Kúmánsiz, azamattardyń kózsiz batyrlyǵyn qansha aıtsaq ta, maqtaýǵa da, marapattaýǵa da jarasady. Laıyqty baǵasyn qoǵam berdi de. Biraq bul jerde másele ata-ananyń jaýapkershiliginde bolyp tur. Álbette, kúıbeń tirliktiń qamymen kún-tún demeı eńbek etip, otbasyn asyraýǵa týra keledi. Dese de óz urpaǵyńnyń qaýipsizdigin qunttaı almasań aqsha tabýdaǵy qam-qareketińniń barlyǵy zaıa ketkenmen birdeı emes pe?

Sondyqtan da balanyń qaýipsizdigine kelgende, jaýapkershilikti birinshi kezekte ata-ananyń ózi arqalaýǵa tıis.      

Elordadaǵy jaǵdaı sátti aıaqtalsa, ókinishke qaraı 12 jastaǵy aqtóbelik oqý­shynyń ómirin saqtaý múmkin bolmady. Naq­ty aıtqanda, onyń ómirin saqtap qalýǵa zań­nyń shıkiligi kedergi keltirdi. Mine, dál bul jerde qoǵamdyq jaýapkershilik máselesi týyndaıdy. Esterińizde bolsa, osy aıdyń basynda Aqtóbede qańǵyǵan ıtter 10 jastan asqan oqýshyny talap, alǵan jaraqattar­dan jas aqtóbelik ómirimen qosh aıtysty. Resmı aqparattarǵa júginsek, bul birinshi ret bolǵan oqıǵa emes. Buǵan deıin de Aqtóbede 15-ke tarta qańǵyǵan ıt 13 jastaǵy oqýshy qyzǵa tap berip, shabýyldaǵan bolatyn. Abyroı bolǵanda, ony taıaý mańnan ótip bara jatqan turǵyndardyń bireýi qutqaryp qalǵan. Onyń ózinde qańǵyǵan janýarlar­dyń azý tisteri batqany sonshalyq, dárigerler­ge dene músheleriniń birneshe jerin tigýge týra keldi.

О́z kezeginde oblystyq veterınarııa basqarmasy bul jaǵdaıda qaýqarsyz eken­derin jetkizse kerek. Sebebi 2 naýryzdan bastap «Janýarlarǵa jaýapkershilikpen qaraý týraly» jańa zań kúshine enipti. Soǵan sáıkes qaraýsyz júrgen ıtterdi tek ustap, olardy ýaqytsha qarap, zararsyzdandyryp, bosatýǵa ǵana quqyq berilgen. Al qańǵybas ıtter men mysyqtardy kútip ustaýǵa aqsha bólý úshin sheneýnikterge biryńǵaı bıýdjettik klassıfıkatorǵa ózgerister engizý qajet deıdi mamandar. Al bul úshin ýaqyt kerek.

Adamı kapıtalǵa basymdyq berý týraly kóp aıtylǵanymen is júzine kelgende barlyǵy basqasha. Aıtalyq, Ulttyq statıstıka bıýrosynyń málimeti boıynsha byltyr elimizden 32 209 adam basqa elge kóship ketken. Onyń ishinde 8 584 adamnyń joǵary bilimi bar, bul 15 jastan asqan emıgranttardyń 36%-yn quraıdy. Muny nege aıtyp otyrmyz? Qazir kez kelgen jastan surasańyz jetkilikti, olar óz bolashaǵyn Eýropa nemese AQSh-pen baılanystyrady. О́ıtkeni órkenıetten tys qalǵysy kelmeıdi. Al sybaılas jemqorlyq pen tamyr-tanystyq jaılaǵan, merıtokratııa prınsıpi tek formaldy túrde kórinis tapqan elde kim ózin baqytty sezine alady? Jastar erteń emes, búgin baqytty ǵumyr keshýdi qalaıtyndaryn aıtty. Osyǵan «estıtin memleket» qanyǵyp, tıisti sheshimder qabyldaı bilse ıgi. Sebebi bolashaǵymyzdyń ózgeniń ýysynda ketip qalý qaýpi seıilmeı tur.