Aıdos SARYM,
«Amanat» partııasynyń ókili:
– Bizdiń baǵdarlama halyqpen birge jazylǵan. Biz turǵyndardyń naqty máselelerin bilemiz jáne olardy sheshe alamyz. Elde tártip ornatyp, áleýmettik ádilettilikti qamtamasyz etemiz. Elimizden zańsyz shyǵarylǵan kapıtaldy qaıtarý mindetin oryndaımyz. Sonymen qatar sybaılas jemqorlyq, olıgopolııaǵa jáne latıfýndısterge qarsy kúresti kúsheıtemiz. Ár otbasy, ár qazaqstandyqtyń tabysyn arttyramyz. Jańa áleýmettik kodeksti qabyldaımyz. Biz aǵa býynnyń zeınetaqysyn jáne bazalyq zeınetaqyny kóteremiz. Zııandy zattarmen jumys isteıtin adamdardyń merziminen buryn zeınetke shyǵýy talabyn oryndaımyz.
Muǵalimder men dárigerlerdiń, áleýmettik qyzmetkerler men áskerı qyzmetshilerdiń jalaqysyn arttyrý máselesi de – basty nazarda. 2 mıllıonǵa jýyq azamat alatyn áleýmettik kómekti 1,5 esege kóteremiz. 1 mıllıonnan astam oqýshy ornyn qamtıtyn mektepter salamyz. 730 myń otbasyna turǵyn úı salamyz. Ekonomıka salasynda jyl saıyn 40 myńnan astam sapaly jumys ornyn ashatyn júzdegen kásiporyn ashamyz. 1,5 mln jasty turaqty jumyspen qamtamasyz etemiz. Biregeı jaǵdaı jasaıtyn jańa salyq kodeksin qabyldaımyz. Odan bólek, bıznes úshin 15 myń retteýshi kedergilerdi alyp tastaımyz. Agrarlyq sektorda 100 ınvestısııalyq jobany iske asyryp, oǵan 1,5 mlrd dollar jumsaımyz. Biz «Jer amanaty» jobasyn jalǵastyryp, memleketke taǵy 5 mln ga jerdi qaıtaramyz.
Jıgýlı DAIRABAEV,
«Aýyl» halyqtyq demokratııalyq partııasy tóraǵasynyń orynbasary:
– «Aýyl» partııasy ulttyq ál-aýqatty arttyrýdyń túbegeıli jáne jańa saıasatyn usynady jáne ony júzege asyrýǵa daıyn. Partııa aýyldyq aımaqtar men agrarlyq salaǵa revızııa júrgizýdi kózdep otyr. Biz azyq-túlik qaýipsizdigi týraly zań qabyldaımyz. Indýstrıaldy-agrarlyq elge laıyq reformalar bolýǵa tıis. Memlekettik bıýdjet esebinen barlyq aýyl sharýashylyǵy taýarlaryn óndirýshilerdiń kredıttik júktemesin bosatamyz. Eshkimniń batyly jetpegen Agrobank qurý máselesin sheshemiz. Aýyl sharýashylyǵy ónimderin óndirýshiler úshin búkil salyq túrlerin joıý kerek. Atap aıtqanda, partııa aýylǵa jaıly turmysty qamtamasyz etýdi kózdep otyr. Aýyldardyń ınfraqurylymyn qalpyna keltirip, damytý kerek. Aýyl áıelderiniń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartý qajet, ıaǵnı olardyń ómir súrýine qolaıly jaǵdaı jasaý mańyzdy. Úıde bala baǵyp, urpaq tárbıesimen aınalysyp otyrǵan áıelder memleketten qarjylaı qoldaý alýǵa tıis.
Qazir medısınalyq saqtandyrýyń bolmasa eshkimge kerek emessiń. Osy olqylyqtyń ornyn toltyrý úshin aýyldyqtardy turaqty jumyspen qamtamasyz etý kerek. Búgingi jaǵdaıda bul múmkin emes. Biraq tyǵyryqtan shyǵýdyń basqa joly bar. Ol – jeke úı sharýashylyǵy kooperasııasyn qurý. Bir JÚSh-te eń kemi eki adam – eri men áıeli jumys isteıdi, ıaǵnı ózin-ózi qamtamasyz etedi. Olar óndirgen aýyl sharýashylyǵy ónimin kooperatıvke ótkizse kooperatıv olardan salyqty ustap qalýǵa mindetti.
Dınara ShÚKIJANOVA,
«Respublica» partııasynyń
teń tóraǵasy:
– Biz, «Respublica» partııasy ekonomıkalyq ózgeristerdiń túpki nátıjesi – azamattardyń ál-aýqatyn jaqsartý ekenin naqty túsinemiz. Sizderge qarapaıym ǵana mysal keltireıin, 2023 jyly Qazaqstannyń kiris bóligi – 17 trln teńge, al shyǵys bóligi 21 trln teńgege jetti. Demek, 2023 jyly memlekettik bıýdjettiń tapshylyǵy 4 trln teńge bolady. Eger memleketimiz kásiporyn bolsa, onda bul kásiporyn bankrotqa ushyrar edi. Qandaı salany ári qalaı damytýdy qalaǵanymyz mańyzdy emes. Oǵan aqsha joq. Muny bıznes ustanymy turǵysynan aıtyp otyrmyn. «Respublica» partııasy – ekonomıkanyń shynaıy sektorynda jumys isteıtin bıznesmender.
Keıingi 10 jylda el azamattary pandemııa, devalvasııa, sanksııany bastan keshirdi jáne kún saıyn shynaıy ekonomıka jaǵdaıynda jumys istep jatyr. Biz basqasha ádis usynǵymyz keledi. Biz ekonomıkanyń, Qazaqstan ekonomıkasynyń kiristi bolǵanyn qalaımyz. Sol ýaqytta kez kelgen qarajatty densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne ózge de salalardy damytýǵa jumsaýǵa bolar edi. Qazirgi sátte bárimiz de 30 jyldan keıin álemniń joǵalyp ketpeıtinin jaqsy bilemiz. Múmkin, kópshilikke bul qyzyq emes te shyǵar. Biraq meni bul tolǵandyrady. 30 jyldan keıin qyzym qazirgi meniń jasyma keledi. Onyń qalaı bilim alatyny, qaıda jumys isteıtini jáne qalaı emdeletini óte mańyzdy. Biz ınfraqurylymdy damytýymyz qajet. Shıkizattyq baǵyttan óńdeýge bet burýymyz kerek.
Ermuhamet ERTISBAEV,
Qazaqstan halyq partııasynyń tóraǵasy:
– Partııamyzdyń ıdeıasy – sosıalızm. «Qaıdaǵy sosıalızm?» dep suraýlaryńyz múmkin. Mysaly, skandınavııalyq sosıalızm bar. Norvegııa osydan jarty ǵasyr buryn ǵana Soltústik teńizden munaı men gazdyń orasan zor qoryn tapqan. Al qazir ár norvegııalyqtyń arnaıy shotynda orta eseppen 238 myń eýro jatyr. Jańadan velosıped oılap tabýdyń qajeti joq. Bizde ıdeıa bar, sol ıdeıaǵa qadam basyp kelemiz. Bul turǵydan alǵanda, eger 19 naýryzda mıllıondaǵan adam Halyq partııasynyń baǵdarlamasyn qoldasa, bul ıdeıa materıaldyq kúshke aınalady. Biz bul iske izgi nıetpen qaraımyz.
Áleýmettik ádilettilik ıdeıasy halyq arasynda ómirsheńdigin saqtap tur, ony júzege asyratyn ýaqyt keldi. Halyq partııasy demokratııany, memlekettik basqarý men basqa da jetekshi salalardaǵy reformalardy, tegin medısına men bilim berýdi, turǵyn úı baǵdarlamasyn júzege asyrýdy, aımaqtardy damytýdy, olıgarhııamen kúresýdi, kúshti memleket qalyptastyrýdy jaqtaıdy. Halyq partııasy áıelderdiń 58 jastan zeınetke shyǵý qozǵalysyn qoldap keldi, nátıjesinde 61 jastan zeınetke shyǵýǵa 5 jyl moratorıı jarııalandy. Partııanyń saılaýaldy baǵdarlamasynda kópbalaly analarǵa, tolyq emes otbasy men múmkindigi shekteýli balasy bar analarǵa qoldaý kórsetýge basymdyq berilgen.
Túsinesizder me, biz qazir sıfrlar men faktilerge, alýan túrli ýádelerge erip ketýimiz múmkin. Al pikirsaıys – pikir almasyp, ıdeıa bólisetin alań.
Aınur SÁBITOVA,
«Baıtaq» jasyldar partııasynyń ókili:
– Biz «Baıtaq» jasyldar partııasyn qurdyq. О́ıtkeni ýádelerdi estýden jáne iri ónerkásiptik kompanııalardyń elimizdiń jer qoınaýy esebinen qalaı baıyp jatqanyn kórýden sharshadyq. О́nerkásipter aýany lastap jatyr. Balalarymyz osy las aýamen tynys alady, sondaı-aq mundaı jaǵdaıdan ata-analarymyzdyń da densaýlyǵy nasharlaıdy. Keıingi birneshe jylda elimiz ekologııalyq máselelermen, sonyń ishinde aýanyń lastanýy, óndiristik jáne turmystyq qaldyqtar, sý tapshylyǵy, radıoaktıvti lastaný jáne basqa da ózekti máselelermen betpe-bet keldi.
Osy oraıda mundaı zalal úshin, onkologııalyq aýrýlar men basqa da dertter úshin eshkim ótemaqy almaıdy. «Baıtaq» partııasynyń tuǵyrnamasynda densaýlyǵy myqty, aqyldy, bilimdi, sybaılas jemqorlyqqa qarsy sanasy qalyptasqan jastardyń múmkindigimen ekonomıkany kóterip, memlekettiń qýatyn arttyrýǵa erekshe mán berilip otyr.
Salamatty ómir salty elimizdiń ekonomıkasyna da ońtaıly yqpal etedi. Elimizge taza energııa men taza ónerkásip qajet ekenin aıtqymyz keledi. Biz bılik úshin emes, Ádiletti Qazaqstannyń múddesi úshin kúresip jatyrmyz. Biz kún saıyn azamattarymyzdyń, qarapaıym halyqtyń quqyǵyn qorǵap kelemiz. Eger biz Parlamentke kirsek, onda «Baıtaq» partııasy tıisti aýdıt júrgizip, ónerkásiptik keshenniń ekologııaǵa keltirgen zııanyna qatysty táýelsiz zertteýler júrgizemiz. Biz bul baǵytta tıisti áreketter jasap jatyrmyz jáne josparymyzdy júzege asyramaqpyz.
Dánııa ESPAEVA,
«Aq jol» demokratııalyq partııasynyń ókili:
– «Aq jol» partııasynyń saılaýaldy baǵdarlamasynda kedeılikti azaıtý, baılar men kedeıler arasyndaǵy alshaqtyqty joıý, ekonomıkany monopolııasyzdandyrý mindetin qoıyp otyrmyz. Biz kedeılikti qalaı jeńýge bolatynyn bilemiz – bul úshin jappaı kásipkerlikke múmkindik jasaý kerek. «Aq jol» partııasy shaǵyn bıznesti esep berýden bosatýdy, onyń aınalymyn 100 mln teńgege deıin ulǵaıtyp, patentpen jumys isteýge múmkindik berýdi talap etedi. Bir ǵana osy múmkindik jumys oryndarynyń sanyn kóbeıtýge múmkindik beredi, jumyspen qamtýǵa arnalǵan birde-bir baǵdarlama mundaı nátıje bergen joq. Biz sheteldik jer qoınaýyn paıdalanýshylarmen kelisimsharttardy qaıta qaraýdy jáne paıdany bólýde Qazaqstannyń úlesin arttyrýdy talap etemiz.
Partııa Qazaqstannan tys jerlerge ketken jemqorlardyń aqshasyn qaıtarýdy talap etedi. Jemqorlar jazasyn ótegennen keıin de Qazaqstannan tys jerge shyǵýǵa quqyǵy joq. Aýyl turǵyndarynyń baspana jaǵdaıyn jaqsartý úshin mindetti aýyldyq ıpotekalyq nesıeleýdi usynamyz, al búginde qalalarǵa jappaı kóship kele jatqan jastar úshin ákimdikter áleýmettik turǵyn úı salýy kerek, sonda bul jastar aıaqqa turyp, bolashaqta ózderine táýir baspana satyp ala alady. Búgingi baspana baǵdarlamalary tek kópbalaly otbasylarǵa arnalǵan, al jas otbasylar ne isteýi kerek?! Biz jas otbasylarǵa arnalǵan ıpotekalyq baǵdarlamalar boıynsha árbir bala úshin paıyzdyq mólsherlemeni tómendetýdi usynamyz.
Ashat RAHYMJANOV,
Jalpyulttyq
sosıal-demokratııalyq partııasynyń tóraǵasy:
– Elimizdegi kásiporyndar máselesin sheshý kerek, sondaı-aq baılyqty óndirý jáne eksporttaý salalaryn birtindep el menshigine alý qajet. Munaı, ýran jáne altyn sııaqty qazba baılyqtar jekelengen adamdardyń ıgiligi men basqarýy úshin berilgen joq. Kim kóp aqsha tapsa, sol bıýdjetke kóbirek salyq tóleýge tıis. Bul óz kezeginde tıimdi áleýmettik saıasatty júrgizý úshin qajet. Tutynýshylyq nesıeler boıynsha paıyzdyq mólsherlemeni jáne kepildik boıynsha usynylatyn kredıt pen ıpotekanyń ústemesin tómendetý qajet. Taǵy bir ózekti másele – sybaılas jemqorlyq. Sybaılas jemqorlyq halqymyzdyń órkendeýine kedergi keltiredi. Onymen ashyq jáne aıaýsyz kúresý kerek. Jemqorlardy túrmege jabý kerek.
Parlament te ashyq bolýǵa tıis. Onda balama pikirler erkin aıtylýy qajet. Osynyń aldyndaǵy shaqyrylymda bolǵan partııalar ózderiniń kásibı jaramsyzdyǵyn kórsetti. Olar qarapaıym azamattardyń múddelerin qorǵamaıdy. Baǵalar negizsiz qymbattap jatyr. Máselen, siz dúkenderde qaryz dápterleriniń bar ekenin jaqsy bilesiz.
Olıgarhııaǵa baǵyttalǵan ekonomıkadan arylatyn kez keldi. Qazaqstan ekonomıkasy – bul qarapaıym bólshek saýda. Iаǵnı «satyp al da – saýdala», basqa eshteńe joq. Tek keıbir adamdar baıyp, mıllıondaǵan azamattar kedeı bolatyn prosesti toqtatý kerek. JSDP ne usynady? Birinshiden, offshorlyq shottardaǵy barlyq qarajatty elge qaıtarý oryndy. Bul odan ári júrgiziletin reformalar úshin qajet.
TÚIIN. Teledebat – saıası dodaǵa qatysýshy 7 partııaǵa ózderiniń saılaýaldy baǵdarlamalaryn keńinen tanystyrýǵa zor múmkindik beretin ashyq alań. Sol sebepti partııa ókilderi tartysty ótken pikirtalas kezinde baǵdarlamalarynyń utqyr tustaryn, tyń usynystaryn aıtýǵa, elektorat jınaýǵa baryn saldy. Bir partııa ony emosıonaldy, ekinshisi ıntellektýaldy túrde, endi biri naqty atqarǵan isterimen aıtyp tyrysty. Aldaǵy saılaý tartysqa toly bolatyny anyq, óıtkeni básekelestik óte joǵary. Basty maqsat – qoǵamnyń saıası júıesin qaıta jańǵyrtý. Al jańa ýaqyt talabynyń biri – oıyn naqty jetkizetin, saıası debatta naqty pozısııasyn qorǵaı alatyn saıasatkerler qataryn kóbeıtý.
Daıyndaǵan
Oralhan AHMADIIа,
«Egemen Qazaqstan»
