Naqty derekterge súıensek, 2021 jyly elimizde Qylmystyq kodekstiń 190-baby boıynsha 30 myńnan asa qylmystyq is tirkelip, aldyńǵy jyldan 40 paıyzǵa joǵary boldy. Eldi orasan shyǵynǵa batyrǵan alaıaqtyqtardyń ishinde tólem kartasynan aqsha sypyryp alý, azamattardyń moınyna nesıe ilý, joq taýarlar men páterlerdi satý, bilim salasyndaǵy deldaldyq jasaý sııaqty qylmystyq áreketter bolsa, solardyń ishinde jıi kezdesetini jıhaz «sheberleri» edi.
Sol kezde Polisia.kz jarııalap otyrǵan mátinderdegi oqıǵalardyń kópshiligi bir-birine uqsas bolatyn. Máselen, «Almatyda jıhaz jınaýdyń mamany ondaǵan azamatty aldap ketti» degen habarǵa kóz salsańyz, negizgi ssenarıı shyǵady. «Jumyssyz 1983 jyly týǵan E. esimdi azamat ońaı baıýdyń joldaryn izdep, alaıaqtyqqa negizdelgen qylmystyq jospar qurdy. Qazirgi ýaqytta onyń shahar aýmaǵynda 10-nan asa alaıaqtyq áreketi bar. Kúdikti ınternette tapsyrys boıynsha jıhazdyń ár túrin jasaıtyny týraly jarnama taratqan. Araǵa ýaqyt salyp Z. degen azamatsha óziniń tirkeýi bar JK-men birge jumys isteý týraly usynyspen oǵan júginedi. Áıel adam klıentterdi taýyp, kelisimshart jasaıdy, al «jıhaz jasaýshy» aǵashpen jumys isteı alatynyna sendiredi. Sondaı-aq «maman» ekeýara mámilede shyǵyn materıaldary úshin tapsyrystyń 80%-yn aldyn ala alatynyn kórsetedi. Seriktester qol alysyp, tapsyrystar turaqty túrde túse bastaıdy da, klıentterden kemi 200 myń jáne odan da kóp somaǵa tapsyrystar qabyldanǵan», dedi Bostandyq aýdandyq polısııa basqarmasy bastyǵynyń orynbasary Edilhan Baıǵaraev.
Aınalyp kelgende, alaıaq eshqandaı shyǵyn materıaldaryn satyp almaǵan jáne eshteńe jasamaǵan. Kúdikti klıentterden alǵan aqshany jeke basynyń raqatyna jumsap júre bergen. Al klıentter kóp uzamaı tapsyrysty jyldamdatýdy suraı bastady. О́kinishke qaraı, aldanǵan klıentterdiń eshqaısysy jıhazdaryn almaq túgili, kórmeı ketti desek te bolady. О́ıtkeni «jıhaz jasaýshy» alaıaqtyń qolynan kelgeni, ıaǵnı tek kózdegeni – adamdardyń senimine kirip, urmaı-soqpaı-aq aqshalaryn alý. Al bul aqparat ádettegideı: «Qazirgi ýaqytta ustalǵan adam Almaty qalasy PD ýaqytsha ustaý ızolıatoryna qamaldy. Tergeý áreketteri QR QK-niń 190-baby boıynsha júrgizilip jatyr.
Al bizdiń aıtpaǵymyz, alaıaqtyq osy túri áli de órkendep tur. Tirshilik bolǵan soń jurttyń bárine birinshi kezekte as-sýymen birge jıhaz da kerek. Al «jıhaz jasaıtyndar» oń men solyn ajyrata alatyn eń saq adamdardyń ózin de sazǵa otyrǵyzyp kete alady. Ony aınalamyzdaǵy kórshilerden de kórip otyrǵandyqtan, pandemııa kezinde «Jıhaz sheberleri» degen faıl ashyp, oǵan qatysty qylmystyq epızodtardy jınastyra bergen ekenbiz. Al muny tómendegideı jaǵdaı qaıta eske túsirip otyr.
«Dap-dardaı bolǵanda alaıaqtardyń qarmaǵyna tústim. Jıǵan-tergenime jıhaz jasatýǵa tapsyrys bergenmin. Endi jıhaz da joq, aqsha da joq. Sársenbiniń sátinde hard-kollekshen operasııasyn bastaımyn. Ári qaraı kútýdiń máni joq. Dostar, abaı bolyńyzdar, myna alaıaqtardan saq bolyńyzdar», dep jazyp otyrǵan zamandasymyz «Izumrud mebel» dep atalatyn kompanııanyń áleýmettik jelilerdegi paraqshalary men sol adamdardyń jeke kýáligin salyp otyr.
Al alaıaqtardyń kezekti qurbany «kompanııa ókilderimen» kezdesken, olar eki ret ólshep, kerekti jıhazdy jeti ret piship, materıaldar men basqa da kerek-jaraqtaryn (fýrnıtýra) alýǵa kelisilgen somanyń jartysyn alyp, izim-qaıym joǵalǵan. Qarap otyrsaq, jańadan úı salǵan kórshilerdiń de jıhaz sheberlerine aldanbaǵany az. Kerek bolsa, qomaqty qarajatty aldyn ala qaltasyna basyp, qashpaı-aq temir tordyń ar jaǵynan shyqqandary bar. Bul jerdegi epızod mynadaı: jıhaz jasaýshy biraz adamnan tapsyrys alyp, aqshalaryn jınap alǵan soń, áıeliniń aqylymen shetelge demalýǵa ketedi. Qaıtyp kelgen soń materıal alýǵa, árıne, aqsha joq, birdeńesi bolar dep tapsyrys ústine tapsyrys jamap, aqyrynda qaryzǵa belsheden batyp, «al qaıtara almaımyn, qaıtesińder» degennen keıin sottalyp otyr.
Aınalyp kelgende, kúıetin de, shyǵyn shegetin de – momyn halyq. Mıllıon teńgeniń baspaldaǵy da, sýrettegideı ádemi asúı jıhazy da joq. О́z isiniń naǵyz maıtalmandaryna, adal adamdarǵa degen senimdi joǵaltpaý úshin senimdi jerge júginińiz.
