Kórshi balaqaılarmen tanystyǵymyz qaı kireberisten (podezd) ekenimizdi suraýdan bastalady. Sondaı suraqtan keıin oıyn balalarynyń biri bizben bir kireberiste, bir qabatta turatynyn bildik. О́ziniń jasyn 11-de degen qyz: «Bilesiz be, bizdegi páleninshi páterde eshkim turmaıdy ǵoı. Atamnan sol páterdi maǵan satyp áperýin suraımyn. О́ıtkeni jeke turǵym keledi», dedi. Osy kezde balasynyń bir aýyz sózinen keıin úlken úı salýdy bastaǵan, jaqynda ǵana qymbat shatyryn kredıt alyp japqan 4 balaly tanysymyz eske tústi. Álgi tanysymyzdyń pysyqtaý ekinshi balasy baqýatty turatyn týysynyń úıinen kelgen soń, áke-sheshesine «Túgenshe aǵanyń úıi kúshti, ádemi, bizdiń úı jaman, bul úıde turǵym kelmeıdi», degen. Qazirgi turatyn ákeden qalǵan qarashańyraǵy – jóndeýi sál eskirgen demeseńiz, birazymyzǵa arman úı. Biraq talapshyl balasynyń sózi sebep bolyp tyrashtanyp jatyr.
Árıne, jaqsylyqqa umtylǵan jaqsy. Oǵan qosa qarys jerdi de urpaǵyna qalsyn dep jaýǵa keýdesin tosqan qazaqpyz ǵoı. Ata-ananyń bári balanyń suraǵanyn taýyp berýge baryn salady. Perzentiniń qajettiligin qamtamasyz etý – áke-shesheniń paryzy. Muny da jónge sanaýǵa bolar. Joǵaryda aıtylǵan balalardyń suraýy shynymen de qajettilik pe?
Osylaı oılanyp otyrǵanda bir kishkentaı qyz «Ernińizdi boıap bereıin be?» dep oıymdy bólip jiberdi. Boıaný qyzmetin usynyp turǵan qalaqtaı qyz nebári 9 jasta bolsa da, aldyna neshe túrli zattaryn shyǵaryp, satyp otyr eken. «Qalasańyz kózińizdi de boıap bere alamyn. Al mynaý braslet 100 teńge, mynaý shashqystyrǵysh 50 teńge turady. Kózińizdi nemese ernińizdi bir ret boıatyp alý 10 teńge bolady. Bul – meniń bıznesim», deıdi. Osy otyrǵanda 130 teńge tapqanyn aıtyp qoıady. Iá, jaı otyrmaı, bir bólke nanyn taýypty.
Záýlim úı, bólek páter suraǵan balalar ata-anasynan talap etip tur. Al keıingi kásip ashqan qyz qajetsiz zattardy satyp, óz qajetin alýǵa tıyndap aqsha jınap otyr. Otbasylyq bıýdjet qaı balanyń ata-anasynda azaıatyny kóp oqyrmanǵa túsinikti bolar. Iá, naryq zamanynda balaǵa óz qajeti úshin eńbektenýge, tabys tabý úshin boıdaǵy qabiletin satýǵa úıretý jańa zamannyń talabyna aınalyp bara jatqandaı. О́ıtkeni túptiń túbinde ár adam óz nanyn ózi taýyp jeýge daǵdylanǵany durys. Biraq bárin ata-ájesi men áke-sheshesine aldyratyn bala bul daǵdyny kerek qyla ma? Daıyn dúnıeniń, ózi kelgen qymbat zattyń da qatty qundy bola qoımaıtyny bar emes pe? Biz osy balanyń bar qajetin óteımiz dep júrip, onyń óz qalaýyna ózi jetetin joldy jaýyp júrgen joqpyz ba?
Jaqynda Premer-mınıstrdiń orynbasary Tamara Dúısenova 2022 jyldyń qorytyndysy boıynsha otandyq joǵary oqý oryndaryn bitirgen 30 myńnan asa túlek, ıaǵnı árbir besinshi bitirýshi eńbek naryǵynda suranysqa ıe bolmaı qalǵanyn aıtty. О́z mamandyǵymen turaqty jumys tappaǵandar kóbine tamaq nemese taýar jetkizýshi, taksı júrgizýshi bolyp júr. Biraq sol tabaqtaı dıplomy bar tasýshy men júrgizýshini oqytýǵa, oǵan joǵary bilim berýge memleket 4 jyl boıy qarjy bólip, bárimizge ortaq bıýdjetten shyǵyn shyǵardy ǵoı. Mundaı úlken qatelikke ne sebep? Daıyn dúnıege ıe bolyp úırengen bala keıin az upaımen, asa bir talassyz alǵan granttyń qadirin bilmeıtinderdiń qataryn kóbeıtpesine kim kepil? Al bastaýysh synybynan-aq eńbegin satqan kórshi qyz mektep bitiremin degenshe qaı salada óziniń qabiletin qymbatqa sata alatynyn bilip, sol baǵytta kásibı bilim alýǵa bet buryp, shynymen de ózi eńbek etip, nanyn jeıtin mamandyqty tańdaýy bek múmkin.
Elimizdegi mektepterde kásiptik baǵdar berý jumystary júrgiziledi. Bul baǵytta arnaıy ári mindetti pán engizilýin aıtyp kele jatqandar bar. Biraq qur leksııa oqýshyǵa óziniń ómirlik mamandyǵyn tańdaýǵa kómektese almaıdy. Sol sebepti balalarǵa 8-9 synyptan bastap óziniń jáne ata-anasynyń qalaýyna qaraı jazǵy kanıkýlda túrli salada az bolsa da aqysy tólenetin, zańdy, saǵaty shekteýli jumysqa praktıkant bolýǵa múmkindik berýimiz kerek sekildi. О́ıtkeni mamandyqtar praktıkada leksııadaǵydan múldem bólek bolatyny belgili. 3 aı jazǵy demalysta 2-3 túrli jumysty istep kórse, qarap, ustap, bilip, oryndap, ózin sol salada elestetip baryp tańdasa, grant ta, qoldaǵy bar dıplom da qadirli bolar ma edi. Bul mektepterdegi tárbıe isiniń bir tarmaǵyna engizilse quba-qup. Sebebi eńbekke baýlýdyń ózi – tárbıe. Eńbekqor ult qalyptastyrýǵa qadam basqan biz sııaqty damýshy memleketke óz mamandyǵymen tabysty eńbek etetin lek kerek-aq.
