Sýretti túsirgen – Iýrıı Bekker
Jıyn barysynda uzaq jyldar bilim jáne ǵylym salasynda eńbek etip, ónegeli iz qaldyrǵan aıtýly tulǵa jóninde estelikter aıtyldy.
2021 jyly 15 shildede dúnıeden ozǵan akademık Á.Derbisálige qutty meken bolǵan Almaty qalasy Ál-Farabı dańǵylyndaǵy 47-úı qabyrǵasyna eskertkish-belgi ornatylýy ıgilikti is der edik. Munda ǵalymnyń Otyrar dalasynan shyqqan 33 Ál-Farabı týraly qundy zertteýleri jazyldy.
Jıyndy ashqan Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy Naýryzbaı qajy ǵalymnyń keń minezimen, tereń bilimimen, parasatty bolmysymen rýhanııat bıiginen kórinip, elimizdegi ultaralyq kelisim men dinaralyq tatýlyqtyń órken jaıýyna ólsheýsiz úles qosqanyn, jamaǵatty ıman jolyna shaqyrýda aıtqan aqyl sózderi – eshqashan tozbas rýhanı qazyna bolyp, halqynyń jadynda máńgilik saqtalatynyn aıtty. «Ǵumyryn ǵylym men bilimge, dinı aǵartý salasyna arnaǵan Ábsattar qajy Baǵysbaıuly Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasyn basqarǵan 10 jyldan astam ýaqyt aralyǵynda múftııattyń oqý-aǵartý salasyn jańa deńgeıge kóterdi. Onyń qalamynan týǵan ǵylymı eńbekter men ǵıbratty shyǵarmalar óz oqyrmandaryn izgilik pen izdeniske, ımandylyq pen adamgershilikke úndeı beretini sózsiz», dedi Bas múftı.
Osy jıynǵa qatysqan ǵalym Mansur Zulhaıyrov Á.Derbisáli qaıratkerligin saralap, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-de arab bólimi men shyǵys tilder kafedrasyn jáne shyǵystaný fakýltetin uıymdastyryp, onyń tuńǵysh meńgerýshisi ári dekany bolǵanyn eske túsirdi. «Onyń basshylyǵymen respýblıkamyzda tuńǵysh ret ýrdý, parsy, túrik, qytaı, japon, koreı tilderi men ádebıeti mamandyqtary boıynsha kafedralar uıymdastyryldy. Sóıtip, respýblıka óte zárý shyǵystaný salasynyń ulttyq mamandaryn daıarlaýǵa belsene atsalysty. Ábsattar Derbisáli qalamynan arab tili men ádebıeti, tarıhy men mádenıeti jáne qazaq ádebıetiniń ejelgi dáýirleri men mádenıetiniń máseleleri, Shyǵys musylman elderimen rýhanı baılanys, ol jurttyń oı dúnıesi men Islam tarıhy, qasıetti Quran, Paıǵambarymyzdyń hadıs-sháripteri týraly 600-den asa mán-mańyzy joǵary ǵylymı jáne ǵylymı-kópshilik eńbekter týǵan. Arabtildi Marokko ádebıetiniń tutas tarıhyn jazyp shyqty. Ol tek KSRO ǵana emes, sol eldiń ózinde de jazylǵan joq edi. Qoja Ahmet Iаsaýı kesenesi men ondaǵy qulpytastardaǵy jazýlardy ana tilimizge aýdaryp, zerttedi. Shyǵarmalaryn arab, parsy, shaǵataı tilderinde týyndatqan, eńbekteri álem kitaphanalary men qoljazba qorlaryna shashyrap ketken dalamyzdyń X-XVIII ǵasyrlarda ómir súrgen Ábý-l Qasym ál-Farabı, Ismaıyl ál-Jaýharı ál-Farabı, Ábý Ibrahım Ysqaq ál-Farabı, Býrhanad-Dın Ahmad ál-Farabı, Mahmut ál-Farabı, úsh Kerderı, úsh Saıramı (Isfıdjabı), jeti Túrkistanı, 31 Tarazı, Baılaq Qypshaqı, Hasan Álı Jalaıyrı, Gııas ad-Dın Jendı, Hýsam ad-Dın Syǵnaqı tárizdi 100-ge jýyq ǵalym-oıshyldaryn taýyp, eńbekterin ǵylymı aınalymǵa engizdi» dedi ol.
Saltanatty jıynda marqumnyń jubaıy, artynda qalǵan murasynyń shyraqshysy Rafııa Derbisáli osy is-sharany uıymdastyrǵan Almaty qalasynyń ákimdigine rızashylyǵyn bildire kelip, «Búgin otbasymyzda qýanyshty, tarıhı oqıǵa bolyp jatyr. Ábekeńe arnap eskertkish-belgi ornatyldy. Ábekeńniń ómiri – eldiki, halyqtiki, ólimi ǵana óziniki boldy. Jas kúninen bastap ómirin ǵylymǵa arnady. Kózi tirisinde eńbekteri arqyly ózine eskertkish ornatyp ketti. Qazaq arasyna ıslamnyń halyqqa jaqyn klassıkalyq túrin qalyptastyrdy, ıslamdy jat aǵymdardan arashalap alýǵa kóp eńbek sińirdi. Oılamaǵan jerden ketip qaldy. Oıǵa alǵan josparlary kóp edi. Endigisi – shákirtterine amanat dese, áriptesteri men shákirtteri ǵalymnyń eren eńbegi jóninde estelikterin jetkizdi.
ALMATY
