Ulytaý – ultymyzdyń altyn besigi

Ulytaý aýdany ortalyǵynan batysqa qaraı sozylyp jatqan eki shaqyrym jerdegi qyratty qoınaýdaǵy qus uıasyndaı dóńgelek alańqaıǵa 40 shaqty kıiz úı tigilip, aýmaqtyń syrty tabıǵı tal-qaıyńmen qorshalsa, Aqmeshit jotasynyń etegin jastana boı kótergen alyp sahna, oń qaptalda atalǵan forým úshin turǵyzylǵan kóshpeli zal, kireberiste sporttyq oıyndar alańy sándi de mándi jasalǵan.

Mańyzdy jıynǵa arnaıy shaqyrylǵan elimizdegi arheologııa, ekologııa jáne tý­rızm salasynyń mamandary, sondaı-aq sheteldik uıymdar men memlekettik jáne jergilikti atqarýshy organ qyzmet­ker­lerine arnap forýmnyń betashar sózin aıtqan Mádenıet jáne sport mınıs­tri Aqtoty Raıymqulova, Ulytaý hal­qy­myz úshin tarıhı mańyzy qundy meken bolǵandyqtan halyqaralyq týrıstik forý­mnyń osynda ótýi tıis degen ýájin alǵa tarta otyryp, jıynyń mártebeli qonaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezı­denti Qasym-Jomart Toqaevqa sóz retin usyn­dy.

– Ulytaý barsha qazaq qadir tutatyn qasterli ólke. Ulytaý ultymyzdyń – altyn besigi. Úsh júzdiń basyn qosqan «Ulytaýda» babalarymyz ulttyń keleshegin oılap, osynda birliktiń týyn jelbiretken. Qalyń qaýym osy kıeli ólkede el bılegen han­dardy aq kıizge kóterip, taqqa otyrǵyzǵan. Sondyqtan biz Ulytaý jerine – Han ordasy, qazaq jeriniń kindigi dep, erekshe qur­metpen qaraımyz, – dep sóz bastaǵan Memleket basshysy  bul jerdiń qadir-qasıetin ǵulamalar da moıyndaǵanyna, oǵan áıgili Gerodottyń jazbalary dálel ekenine toqtaldy.

 – Ulytaý topyraǵy – alyp tulǵalardyń rýhy toǵysqan jer. Halyq bul jerge Joshy han, Alasha han, Han ordasy men Áýlıe- taý­daı kıeli oryndardy kórý úshin keledi. «Azııanyń arystany» atanǵan ataqty Aqsaq Temir de osy óńirge at shaldyrǵan. Ulytaý ańyzdarynda – ult­tyń uıysýy, jurttyń jumylýy aıqyn kórinis tap­qan, – dep atap kórsetti.

Bir-birin daýǵa qısa da, jaýǵa qımaǵan halqymyz bereke-birlikti bárinen joǵary qoıǵan. Babalardan qalǵan salt-dástúrlerdi búgingi urpaq laıyqty jalǵastyrýy tıis. Sol sebepti biz búgin kıeli ólkege taǵzym etip, onyń keleshegi ja­ıynda oı bólisý úshin Ulytaý jerinde bas qosyp otyrmyz. Tarıhy tereń Ulytaýdyń qadir-qasıetin baǵalaı bilý – bar­sha­myzǵa ortaq paryz.

Memleket basshysynyń osy forýmda sóılegen sóziniń tolyq mátini jeke berilip otyr­ǵan­dyqtan, biz ondaǵy negizgi oılarǵa ǵana az-kem toqtala ketkendi jón kórip otyrmyz. Atap aıtqanda, Qazaqstan Pre­zıdenti Ulytaý aýdanyndaǵy  elimizdiń baı murasyn basqa el-jurtqa tanystyrýdyń jańasha joldaryn oılastyrý kerektigine nazar aýdaryp, Shyńǵys hannyń úlken uly,  mazary qazaq je­rinde turǵan  Joshynyń, ıaǵnı  Altyn ordanyń negizin qala­ǵan Joshy hannyń esimin ulyq­taýdy mindetti túrde qolǵa alý qajettigine toqtaldy. Onyń tarıhı tulǵasyna álem nazaryn aýdaryp, kesenesin mádenı týrızm nysanyna aınaldyrý óte mańyzdy mindet bolmaq.

Memleket basshysynyń aıtýynsha, Ulytaý, birinshiden, týrıstik mekenge, ıaǵnı demalys aımaǵyna aınalýy tıis. Bul jerge qazaq tarıhynyń sımvoly bolatyn eskertkish-ansamblin ornatý qajet. Uly­taýdyń tarıhy men taǵylymyn jastar tárbıesi men otanshyldyq rýhty damytýǵa paıdalaný kerek. Qysqasy, jańadan Ulytaý ulttyq parkin qurý qajet.

Joǵaryda aıtylǵan, ıaǵnı mindetti túrde oryndalýy tıis jumystar Altyn orda­nyń 750 jyldyǵyn merekeleý aıasyn­da bastalýy qajet degen Memleket basshysy, qazirgi tańda otandyq týrızm ındýs­trııasy kenje qa­lyp kele jatqanyna, jyl saıyn qyrýar qarajat salynsa da, tolyq­qandy damymaı otyr­ǵandyǵyna toqtaldy.

Jalpy, álemdik tájirıbede týrızm damý úshin menedjment qajet. Osy jaǵyn tııanaqtaý úshin Prezıdent, Týrızm ýnıversıtetin ashý jó­ninde she­shim qabyldap, bilik­ti jumys isteı alatyn kadr da­ıyndaý qajet degendi aıtyp, týrızmdi damytý aıasynda óńirde kólik-logıstıkalyq ınfraqurylymdy qalyptastyrý jáne Qazaqstannyń bar­lyq rekreasııalyq aımaǵynda qo­naq­úı­ler­diń, tamaqtanatyn jáne demalatyn oryndardyń qury­lysyna kásipkerlerdi tartý, sonymen qatar elimizdiń týrıstik áleýetiniń aqparattyq qol jetimdiligin qam­tamasyz etý kerek ekenin de atap ótti.

Sóziniń sońyn Memleket basshysy: «Mádenıet jáne sport mınıstrligi, son­daı-aq Sıfr­lyq damý, ınnovasııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi týrıs­terge Qazaq­stan týraly aqparattar, sonyń ishinde Uly­taý men ózge de tarıhı jerler jóninde qajetti málimetter usynatyn arnaıy   qosymsha nemese platforma ázirleýi tıis. Elbasymyzdyń «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy – dál osyndaı halyqtyq jobalardyń qaınar kózi. Uly tarıhtyń kýási – Uly­taý udaıy memleket nazaryn­da bolady. Sondyqtan ult­tyń uıasy, birliktiń besigi – Uly­taý­dy ulyqtaý – bárimizdiń ortaq min­detimiz» dep aıaqtady.

Prezıdetten keıin formýǵa jan-jaqtan kelgen ókilderge pikir bildirý múmkindigi beril­di. Áýelgi sózdiń tizgini tıgen BUU-nyń Turaqty koor­dınatorlyq mindetin atqa­rýshy Iаkýp Berısh hanym, etno­mádenı qundylyqtardy alǵa sala otyryp, álemdik tý­rızmniń qazaqstandyq úlgisin qalyptastyrýǵa zor múmkindik bar dese, Mońǵolııanyń Qazaq­standaǵy elshisi Lývsangıın Battýlga, biz kóshpendiler urpaǵy bolǵandyqtan mońǵol jáne qazaq halqynyń etnomádenıeti óte uqsas, alda­ǵy ýaqytta atalǵan salany ilgeriletý maq­satynda elaralyq kelisimder jasalyp jatqanyn jetkizdi. Sonymen qatar álemge tanymal shveısarııalyq «Indy Guide» veb-portalynyń negizin qalaýshy Ata­han Tosyn, nemis-aýstrııalyq «Studiosus» kom­panııasynyń basshysy Aleksandr Krombach, ázerbaıjandyq dıplomat Djeı­hýn Shahverdıevter óz kezeginde usynys­taryn aıtty.

Forým sońynda Qazaqstan Pre­zı­denti «Jezkiik» halyq­aralyq mýzy­kalyq festıvaldyń kon­serttik baǵdar­la­masyn tamashalady. «Nomad stunts» atty-kaskaderler shoýy, «Hassak» etno toby, «Toqyraýyn tol­qyn­­dary» folk­lorlyq án-bı ansambli, «Alatau serileri» toby, «Aqqý» folklorlyq-horeo­grafııa­lyq ansambli, Tát­timbet atyndaǵy qazaq halyq aspaptary akademııalyq orkes­tri, Q.Baıjanov atyndaǵy konsert birlestigi, sondaı-aq jeke ónerpazdar: ánshi Serjan Musaıyn, Dáýrenbek Árkenov, Gúlmıra Tapaı, almatylyq soprano Jámıla Bas­paqova, kúıshiler – Aıgúl Úlkenbaeva, Janǵalı Júzbaı, Seken Turysbek, Turar Álipbaev, t.b. tulǵalar jurtty óneri­men sýsyndatty. Tústen keıin aqyndar Amanjol Áltaev pen Sara Toqtamysova sóz saıystyrsa, keshkisin «Arlan» ulttyq dás­túrler teatry, «Dos-Muqasan», «Uly­taý», «Alatau Serileri», «Altyn batyr» top­ta­rynyń qatysýymen gala-konsert uıymdastyryldy.

* * *

Sóz basynda aıtyp ótke­nimizdeı, Mem­leket basshysy «Kazakhmys Smelting» mys balqytý zaýytynda bolyp, ondaǵy jumys­shylardyń jaı-kúıimen jáne álemdik suranysqa ıe ónim óndirip otyrǵan kásip­orynnyń óndiris sehtarymen tanysqan bolatyn. Bul za­ýyt zaman aǵymynan qalys­paı halyqaralyq standartqa saı ónim óndirip otyrǵan eli­mizdegi iri qurylym. О́tken jyldyń aıaǵynda kásiporynnyń ónim daıyndaý qýatyn attyrý maqsatynda jylyna 100 myń tonna mys óndirýge múmkindik beretin taǵy bir kenqyzdyrý peshi iske qosylǵan bolatyn.

Qarapaıym eńbek adamdarymen júz­des­ken Prezıdent olarǵa elimizdiń bola­shaq ıgi­ligi úshin atqaryp júrgen eseli eńbek­terine rızashylyǵyn bil­dirýmen qatar, aldaǵy kúnderi óńir turǵyndarynyń tur­mys-tirshiligin jaqsartý jolynda mem­leket tarapynan nátıjeli ister atqary­la­tynyn jetkizdi.