Eldiń de, jeke adamnyń da alǵa qaraǵany, keleshekke umtylǵany jaqsy. Baıandy maqsatyna túzý jolmen, taza dinmen umtylǵan utady, zerdeli urpaǵy talpynsa jetedi. Bul – álimsaqtan qalyptasqan qaǵıda. Osy jolda «Baryńdy kúzet, aryńdy kúzet, ózińdi kúzet», dep jyr jampozy Qadyr Myrza Áli aıtqandaı, úsheýin kúzetken adam muratyna jetpeı qoımaıdy.

El bolǵaly beri otyz jylǵa taıaý ýaqytta tapqanymyz az emes. Joǵaltqanymyz da bar bolýy kerek. Bul ekeýi de ásirese bilim salasynda taıǵa tańba basqandaı kórinip-aq tur. Álemdik bilim keńistigine kiremiz dep keıde onyń ozyǵy men tozyǵyn der kezinde sarapqa salmaı, tóte tartqanda jetkenimizben qatar, barymyzdan aıyrylyp qalyp jattyq. «Ár sypyrǵy árqalaı sypyrady», dep orys mátelinde meńzegendeı, is basyna kelgen mınıstrdiń birazy óz baǵdarlamasymen kózge túsýge tyrysty. Kóp jaǵdaıda onyń nátıjesi qalaı bolady degenge mán bere qoımady. Maqsaty jumys istemepti degennen qutylýǵa saıdy. Onyń ústine basshylardyń aýysýy da kóp jumystyń aıaqsyz qalýyna, júıesiz bolýyna áser etti. Sózimiz jalań bolmasyn, bilim salasynda jıyrma segiz jylda on bes mınıstr kelip, on altynshy mınıstr tizgindi qolǵa aldy.
Al onyń aldynda qanshama reformalar júrgizildi deseńizshi. On-on bes jylǵa, bes-on jylǵa arnalǵan baǵdarlamalar men tujyrymdamalar jetip artylady. Bazalyq oqýlyq pen balama oqýlyqty jarystyryp oqýǵa bolady dep edi, árkim ártúrli oqýlyqpen oqytyp, eki ortada oqýshynyń obalyna qaldyq. Bolsyn, bolmasyn, oqýlyq jazýǵa umtylǵandar kóbeıdi. Tipti ony bızneske aınaldyrǵandar da tóbe kórsetti. «Bul bolmaıdy eken» dep balama oqýlyqty jıyp qoıdyq ta bazalyq oqýlyqty qaldyrdyq.
Odan keıin bir ǵasyrdan asa ult urpaǵynyń saýatyn ashyp, sapqa qosqan, júzdegen alyptardy qanattandyrǵan A.Baıtursynuly «Álippesin» qurtyp, saýatsyz elde ómir súrip jatqandaı kúrekteı «Saýat ashý» kitabyn shyǵaryp, ul men qyzdyń qolyna ustattyq. «Bul qalaı? Ilgeri basý ma, keıin ketý me?» dep halyq qalaýlysy Bekbolat Tileýhannan bastap, jurt shý kótergende, reforma jasaýshylardyń aıtqan ýáji, órkenıetti elde bala-baqshada árip tanyp, esep shyǵaryp mektepke attaı shaýyp keledige saıdy. Biz de soǵan jettik degender, balabaqshadaǵy bes-alty jastaǵy búldirshinderge birneshe oqýlyq shyǵarǵandaryn alǵa tartyp, saýat ashylǵandar «Saýat ashý» kitabyn oqıtynyn dáıektep baqty. Biraq olar balabaqshasy joq aýyldardaǵy ul men qyzdyń qala balasyndaı «saırap» turmaǵanyn esten shyǵarǵanyn ishteı moıyndaǵanymen, syrttaı óz dálelderin keltirýden tana qoımady.
Endigi jerde «Álippeniń» de, alty jastan oqytýdyń da «joly» bolmaǵanyn ýaqyt kórsetip, halyqtyń qalaýy alǵa ozdy.
Taǵy bir jaǵdaı, ınformatıka, fızıka, hımııa, bıologııa pánderin joǵary synyptarda oqytýdy 2019 jyly júzege asyrý ıdeıasy edi. Oǵan qosa, Dúnıejúzi tarıhy pánin orys tilinde oqytýdy qolǵa alý kóterildi. Tez arada, úsh aıda aǵylshyn tili muǵalimin daıarlap shyǵamyz dep oǵan qyrýar qarjy bólindi. Sóıtip, Otanymyzdyń ul-qyzy ózge tilde oqýǵa bet buryp jatty. Osy jerde «Eshkim de eki qojaıynǵa qyzmet ete almaıdy» degen japon jurtynyń támsiline baǵyp, áli de bolsa irgemizdi bekemdeı túseıik, ózgege sińbeıtin ulttyq bolmysymyzdy, tilimizdi basqa tildiń qojalyǵyna bermeıik, urpaq qajetine qaraı tanyp bilsin degen qumyqqan únin eshkim estı qoımady. Qanymyzda bar ilip áketý úrdisimen mektepti qoıyp, balabaqshadaǵy baldyrǵandar da aǵylshyn tilin úırenip jatyr dep jar salǵandar tóbe kórsetti. Oǵan qalany qoıyp, keıbir aýyldaǵy uranshyldar ún qosty. Nesin jasyramyz, otandyq bilim keńistigi synaq alańyna aınala berdi. Onyń zardabyn muǵalim, oqýshy, ata-ana tartty.
Osy arada úlgi tutatyn keıbir elderdiń ádemi dástúrin eske túsirer bolsaq, mınıstrdi qoıyp, onyń orynbasary qyzmetke taǵaıyndalarda úsh jylǵa arnalǵan baǵdarlamasyn talqyǵa usynyp, ótken soń qyzmetke saılanady. Úsh jyl merzim aıaqtalǵanda ne bitti, ne qaldy degenge esep beredi eken. Bir sebeptermen jarty jolda qyzmetten ketse, ne basqa jerge aýyssa, onyń ornyna kelgen adam álgi baǵdarlamany jalǵap, sońyna jetkizip baryp óziniń jobasyn usynatyn kórinedi.
Iá, ótken ótti ǵoı deıik, biraq sol ótkenniń jaqsysyn jalǵap, kemin túzep sabaq alý jaǵy qalaı degen suraq kókeıden ketpeıdi. Biz aldaǵy keıbir dáıekterdi sabaq alsaq eken degen nıetten týyndatyp alǵa tartyp otyrmyz.
Endigi jerde kemel tirlikpen kórinetin kez kelip tur. Bul Elbasy N.Nazarbaevtyń «Rýhanı jańǵyrý» maqalasynda «Jastarymyz basymdyq beretin mejelerdiń qatarynda bilim árdaıym birinshi orynda turýy shart. Sebebi qundylyqtar júıesinde bilimdi bárinen bıik qoıatyn ult qana tabysqa jetedi» degen baǵytty temirqazyq etip, Prezıdent Q.Toqaev Joldaýyndaǵy naqty tapsyrmalardy múltiksiz atqarý mindeti kim-kimge de syn bolýy tıis.
Al bıylǵy muǵalimderdiń dástúrli tamyz máslıhatynda Memleket basshysy «Ult ustazy Ahmet Baıtursynulynyń «Biz áýeli eldi túzetýdi bala oqytý isin túzetýden bastaýymyz kerek» degen sózi bar», deı kelip, bilim berý isin jetildirýdi tilge tıek etken edi. Ǵylymı jaratylystaný pánderin aǵylshyn tilinde oqytý máselesin múmkindikke qaraı sheshýdi maman yńǵaıyna qaraı, mektepterdegi aǵylshyn tilinde sabaq berý isin ata-analardyń qalaýymen sheshýdi mindettedi. Ásirese, tárbıe máselesine de tereń mán berdi. Bul bilim men tárbıeni ushtastyra júrgizýdiń qajettigin ańǵartady.
Keıde oqýshylardyń bilim sapasy tómen dep jatamyz. Sebebin qazbalamaı, saldaryn alǵa tartyp, bul qalaı deımiz. Tipti sebebin bilip tursaq ta aıtqymyz kelmeıdi. Osydan kelip, kináli ul men qyz bolyp shyǵady. Barynan joǵy kóp, bazasy nashar, úsh aýysymdy bilim mekemesinde bilim sapasy bolmaıtyny túsinikti. Zaman talaby endigi jerde júrdim-bardymǵa jol bere qoımas. Etek jeńimizdi jımasaq jas urpaqtyń bolashaǵyna kedergi keltirýimiz de ǵajap emes. Keıde sol bilimniń sapasyzdyǵy daıyndaıtyn mamanǵa da qatysty bolyp jatady. Osy kúni halyqqa qajet nárse bilim men densaýlyqtyń jaqsarýy bolyp tur. Al sol maman qalaı daıyndalyp jatyr degenge kelsek, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti de medısına mamandaryn daıyndap kele jatqany belgili. О́tken jyly alǵashqy túlekterin ushyrypty. Búginde medısına jáne densaýlyq saqtaý fakýltetinde júzdegen stýdent oqıdy eken. Osy arada bir kúmándi oı mazalaıdy. Túlekter medısına mekemelerine birden jumysqa kirise ala ma? Ota jasaý qolynan kele me? Ǵasyrǵa jýyq tarıhy bar medısına ınstıtýty men ýnıversıtetteri daıarlaǵan mamandarǵa kóńil tolmaı júrgende, bazasy tolyq emes ulttyq ýnıversıtette bakalavrıat, magıstratýra, rezıdentýra, doktorantýra ázirleý ońaı bolmasy anyq. Jasyratyny joq, kez kelgen oqý orny kez kelgen mamandyqty daıyndaýǵa talpyný mamandyqtyń bedelin túsirmeı qoımaıdy. Bir zamanda jýrnalısterdi ál-Farabı ýnıversıteti, keıin Qaraǵandy ýnıversıteti ázirlese, qazir elimizdegi otyzǵa jýyq joǵary oqý oryndary daıarlaý ústinde. Sol mamandardyń kóbi talap údesinen shyǵa qoımaıdy. Eń bastysy, tilge shorqaq.
Qalaı desek te maman daıyndaý isin ońaltsaq, bilim sapasy artyp, urpaq aldyndaǵy paryzymyzdy adal atqarǵanymyz bolar edi. Bir kezderi bedeli túsip ketken pedagogtardyń mártebesin kóterý úshin, qıyn kezde jabylyp qalǵan ne basqa oqý oryndaryna qosqan pedagogıkalyq oqý oryndaryn Elbasynyń qoldaýymen qaıta qalpyna keltirgenimiz málim. Endi sol bilim ordalaryn ýnıversıtetterge qosý máselesi sóz bolyp jatyr. Bul da jańa reformanyń bastalǵanyn kórsete me? Mundaı qadam túptiń túbinde bilim men tájirıbeni ushtastyra júrgizýge keri áserin tıgizbeı qoımaıdy. Osy «áttegenaılar» júıesizdikke uryndyryp, júıkeni juqartqany málim. Aldaǵy ýaqytta osyndaı qolaısyzdyqtardy keńsede otyryp sheshpeı, halyqtyń talabyn eskersek aqaý ketpesi aqıqat. Sonda ǵana ótkennen sabaq alyp, bolashaqqa jastardyń nyq qadam basýyna múmkindik jasalary anyq.
Elorda áýejaıynda VOLGA DNEPR AIRLINES kompanııasynyń ushaǵy toqtatyldy
Oqıǵa • Búgin, 13:12
Aýǵanstanda taǵy jer silkinisi boldy
Álem • Búgin, 12:59
Qazaqstan 80 myń kıikti atatyn boldy
Qoǵam • Búgin, 12:51
Polısııa bankke shabýyl jasaǵan 2 adamdy atyp tastady
Álem • Búgin, 12:40
Asyl tuqymdy mal sharýashylyǵy týraly zań jobasy maquldandy
Qazaqstan • Búgin, 12:32
Mamandar ıtbalyqtardyń qyrylý sebebin anyqtaı almady
Ekologııa • Búgin, 12:27
Qańtar oqıǵasy: 9 adam azaptaý faktisi boıynsha qamaýda otyr
Qoǵam • Búgin, 12:19
О́skemende býhgalter 4,3 mln teńge jymqyrǵan
Aımaqtar • Búgin, 12:09
Sementsiz úı salǵan merdigerge aıyppul salyndy
Aımaqtar • Búgin, 12:00
Aýa raıy • Búgin, 11:55
Elorda ákimdiginiń iKOMEK109 ortalyǵyna jańa basshy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 11:49
«Aqjaıyq» rezervatynda qustardyń óleksesi tabyldy
Qoǵam • Búgin, 11:40
ShQO turǵynynan qarý-jaraq pen oq-dáriler tárkilendi
Aımaqtar • Búgin, 11:32
Elimizde koronavırýs juqtyrǵan 528 adam em qabyldap jatyr
Koronavırýs • Búgin, 11:27
О́ńirlerge úzdik pedagogtardy tartý baǵdarlamasyna qujat qabyldanyp jatyr
Bilim • Búgin, 11:15
«Qytaı - Qyrǵyzstan - О́zbekstan» temirjoly salynady
Álem • Búgin, 11:07
Astanalyq polıseıler esirtkiniń iri partııasyn tárkiledi
Elorda • Búgin, 10:53
Qazaqstanda bir táýlikte 110 adam koronavırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Búgin, 10:48
Úndistanda tórt qabatty úı qulap, 19 adam mert boldy
Álem • Búgin, 10:40
Pavlodarda jol apatynan bir adam qaıtys boldy
Oqıǵa • Búgin, 10:33
TÚRIKSOI men Otandastar qory yntymastyq jónindegi memorandýmǵa qol qoıdy
Qoǵam • Búgin, 10:26
Petropavlda jalǵan habarlama taratqan adam sottaldy
Qoǵam • Búgin, 10:20
Shymkentte transformator órtendi
Oqıǵa • Búgin, 10:17
Jyl basynan beri 51,4 myń adamǵa áleýmettik tólem tólendi
Qoǵam • Búgin, 10:08
Elordada zańsyz ornatylǵan oıyn termınaldary anyqtaldy
Oqıǵa • Búgin, 10:02
Golovkın «Kanelomen» jekpe-jek aldynda málimdeme jasady
Boks • Búgin, 09:50
«GPC Investment» kompanııasy memleket menshigine ótedi
Qoǵam • Búgin, 09:42
Elena Rybakına Ýımbldon týrnıriniń ekinshi aınalymyna joldama aldy
Tennıs • Búgin, 09:35
Ashhabadta Kaspıı mańy memleketteri syrtqy ister mınıstrleriniń keńesi ótti
Qazaqstan • Búgin, 09:23
Elimizdiń birqatar óńirinde aptap ystyq bolady
Aýa raıy • Búgin, 09:06
Rýhanı muralar din ókilderine tanystyryldy
Rýhanııat • Búgin, 08:34
Ádebıet • Búgin, 08:33
Qoǵam • Búgin, 08:31
Qarjyny elge qaıtarý qalaı júrgiziledi?
Qazaqstan • Búgin, 08:30
Bilim • Búgin, 08:28
Aımaqtar • Búgin, 08:27
Qoǵam • Búgin, 08:26
Sharıǵat talaptaryna sáıkes alǵashqy bırjalyq nota
Ekonomıka • Búgin, 08:25
Ekonomıka • Búgin, 08:24
Genderlik bıýdjet qurý – ózekti mindet
Ekonomıka • Búgin, 08:23
Uqsas jańalyqtar