Qymbatshylyqtan syltaý qutqarmaıdy

Naryq zamany, naryq zańy solaı dep árkim bilgen baǵasyn qoıady. Taıaýda dúkennen qoltoqpaqtaı bálish nan aldym. Bir kezderi 15-20 teńge edi. Bul joly satýshy «160 teńge» dedi. «Bul qalaı?» desem ol: «Siz kópten beri nan alýǵa kelmegensiz be?» dep qarsy suraq qoıdy. Biraz dúnıeniń 10-15 paıyz óskenin, ózderi eki ottyń ortasynda qalǵanyn, bul qyjalattan qutylýdyń joly qoldarynda joǵyn aıtty.

Iá, nan pisiretinderdiń de aıtar ýájderi daıyn. Oǵan kóz jumyp qaraýǵa bolmaıdy. О́zderi kóktemde jerge dán egip, kúzde ormaǵan soń, óndirýshige táýeldi. Onyń ústine básekelestiktiń bási qyzbaı, árkim ózinshe tirlik jasaǵan jerde ala-qula jumys aıaqtan shalmaı turmaıdy. Aıtalyq, byltyr 1 tonna bıdaı 43 myń teńge bolsa, bıyl 64 myń teńgege ósken. Mundaı jaǵdaıda un baǵasy da kóteriledi. Mysaly, 4 myń teńge turatyn bir qap un qazir 5 myń teńgeden asyp ketken. Osy arada elimiz jan basyna eseptegende un óndirý men ony satý boıynsha álemde alǵashqy orynda ekenimizdi aıta keteıik. Taban aqy, mańdaı terimen ónim óndirgender baǵany qalaı ósirse de jarasady. Munyń qalaı deýge haqymyz bolmasa kerek. Aptap ystyqta egin egip, ony ósirý, tókpeı-shashpaı oryp, qambaǵa quıý, aq boran býǵan qysta mal baǵyp, aman saqtaý aýyzǵa ońaı bolǵanmen, qııamettiń qııameti ekeni anyq. Jeńildiń astymen, aýyrdyń ústimen júrgender ondaı aýyr sharýaǵa shydaý bylaı tursyn, shet-jaǵasyn kórgende «Bul sumdyq qoı!» deri sózsiz. Muny aıtýdaǵy sebep, ónim óndirýdegi azaptan jalt bergenderdiń keıde eki aradan «mal» taýyp, baǵanyń ósýine «úles» qosatyny.

Jasyratyny joq, aqsha alǵa túsken kezeńde ar men adaldyq sonyń kóleńkesinde qalyp qoıady. Ondaıda obal, saýap ta kóp eskerile bermeıtini ókinishti. Elimizdegi 43 túrli ónimnen turatyn azyq-túlik sebeti bar desek, oǵan ár adam 17 myń teńge jumsaýy tıis.

Baıtaq dalamyz bar, agrarly el ekenimiz belgili. Esemizdi jibermeı ebin tapsaq, mal ósirip, astyqtan mol ónim alyp, qymbatshylyqty boldyrmaýǵa múmkindik jetkilikti. Tek uıymdastyrýdan utylyp otyrǵandaımyz. Ǵalymdardyń zertteýine qaraǵanda, qazaq jeri 1 mlrd adamdy azyq-túlikpen qamtamasyz etýge jetedi.

Kúz bolsa erik bermeı ketetin qymbat­shylyq nanmen shektelip turǵan joq. Bári de bir-birine ushtasyp ketip jatyr. Aldaǵy aılarda aragidik sózge jeli tartyp júrgen benzınge ondaǵan teńge qosylsa, baǵa óspeı turmaıtyny taǵy anyq.

Jyl saıyn jurtty túrli syltaýlarmen eseńgiretip tastaıtyn qymbatshylyqtyń sebebi qaıda jatyr degen suraq kókeıden keter emes. Bıylǵy ýájdiń biri jazdyń aptap ystyq bolǵany, kúzde jaýyn-shashyn kóp túskeni, sóıtip astyqtyń ótken jylǵydan 2 mıllıon tonnaǵa kem jınalǵany. Árıne aıta berse, odan ózge de syltaý tabylady. Basty nıet osylaı dúrildete kelip, bir jyl ishinde qosatyn baǵa mólsherin turaqtandyryp alý bolsa kerek. Bul halyqtyń qamynan buryn ár saladaǵy uıymdastyrýdyń nasharlyǵy bolsa kerek.

Buǵan esep-qısap júrgizýshilerdiń aıtqany men bazardaǵy baǵanyń sáıkes kelmeýin qosyńyz. Máselen, aýylda sıyr etiniń 1 kılosy 1700 teńge bolsa, bazarda – 2-2,5 myń teńge. «Bul qalaı?» deseń, «Bárin naryq ózi retteıdi», dep jalt beredi. Sóıtip bıliktegilerdiń sózi qubylyp shyǵa keledi.

Qalaı aıtsaq ta, bul qymbatshylyqtan syltaý qutqarmaıdy. Qutqaratyn aıqyn jumys, naqty is, kókeıge qonymdy shynaıy kórsetkish qana.

Basty túıtkil nan baǵasynda. Jeri darqan elde nannyń qymbattyǵy kóńilge qona qoımaıdy. Osy jerde ózbek elinde bir bólke nan 45 teńge turatynyn eske sala ketelik.

Prezıdent Q.Toqaevtyń: «Nannyń qymbattaýyna jol berilmeıdi» degen sózin eń aldymen tıisti mekemeler, alypsatarlar eskerse qane.