Tekeli – eńbekshiler mekeni

Aımaqtar • 17 Qańtar, 2020

Tekeli – eńbekshiler mekeni

42 ret kórsetildi

Kezindegi ońtaılandyrýdan keıin toqyraýǵa ushyraǵan Tekeli qalasy búginde jańa turpattaǵy damý jolyna tústi. Qazir shaǵyn shahar «kenshiler qalasy» degen ataýyna laıyq órkendep keledi.

Qalmahanbet MUQAMETQALI

Tekelide sapasy joǵary shoıyn óndiriletininen jurt habardar. 2016 jyldan beri qaıta jandanǵan bul óndiriste jyl saıyn qosymsha qorytý sehtary ashylyp, irgesi keńeıýde. Bıyl shoıyn balqytý óndirisinde jumys isteıtin kenshiler sany 1000 adamǵa jetti. Kórigi qyzǵan domna peshterinde balqyp, qalypqa quıylǵan ónim ishki jáne syrtqy naryqqa shyǵarylýda. Tekeli kenshileri bıyl 7200 tonna shoıyn óndiripti. Aldaǵy jyly óndiriste ekinshi domna peshi iske qosylyp, jumys yrǵaǵy arta túsedi dep kútilýde. Jumysshylar sany da kóbeıip, metallýrgter qatary 1500 adamǵa deıin tolyqpaq.

О́ndiriske jan bitken jerde turǵyn-úı kommýnaldyq sharýashylyq salasy da damıtyny belgili. Adamdarǵa jaıly úı, jaǵymdy orta qajet. Infraqurylym da zamanǵa saı bolýǵa tıis. Bul baǵytta shaǵyn qalada biraz sharýa istelipti.

– «О́ńirlerdi damytý» baǵdarlamasy sheńberinde qaladaǵy «Metallýrg» shaǵyn aýdanynyń káriz jelileri men magıstraldy jylý jelileri qaıta jańǵyrtyldy. Nátıjesinde barlyǵy 23,3 shaqyrym káriz jelisi men 5,02 shaqyrym jylý jelileri tolyq jańardy. Qalada baspana máselesi de oń sheshimin tabýda. «Nurly jer» baǵdarlamasy aıasynda 40 páterli turǵyn úı salynýda, ony jaqynda paıdalanýǵa beremiz. Taǵy eki 40 páterli turǵyn úıdiń qurylysyn qolǵa aldyq, – deıdi Tekeli qalasynyń ákimi Baqtııar О́nerbaev.

Shaǵyn qalada sharýashylyq ta órken jaıyp keledi. Tekeliniń sharýalary et, sút, kókónis óndirýden aldyńǵy orynda. О́tken 10 aıda jergilikti kásipkerler óndirgen ónim 6,5 mlrd teńgeni qurapty. Osy Tekelide aımaqty tabıǵı kó- kónispen qamtyp otyrǵan «Green House» jylyjaı kesheni bar. Osy keshenniń ónimine suranys kóbeıip, bir ǵana qııardyń 452 myń tonnasy naryqqa shyǵaryldy. Suranystyń artýy kásipkerliktiń de damýyna yqpal etedi. Iаǵnı, qaladaǵy shaǵyn jáne orta bıznes salasyndaǵy nysandar sany 311 birlikke artyp, 2800 adam eńbekpen qamtylǵan. Onyń ishinde bes birdeı saýda jáne qyzmet kórsetý nysany jańadan ashylyp, 14 adam turaqty jumys taýypty.

Ekonomıkanyń ózegi óndiris qoı. Tekeliniń jandanǵan ónerkásibi ótken 10 aıda 17,2 mlrd teńgeni quraıtyn ónim óndirgen eken. О́sý kórsetkishi 104,4 paıyzdy qurap otyr. Aldaǵy jyly damý qadamy qaryshtaı bermek. Ol úshin birneshe ınvestısııalyq joba jasalǵan. Buıyrsa, ishki naryqtyń qajetin óteıtin bolat pishindi quımalar shyǵaratyn «Elektromarganes» zaýyty iske qosylmaq. Jobanyń quny 433 mln teńge shamasynda, 20 adamǵa turaqty jumys orny ashylady. Ák daıyndaıtyn «AkAltunProducts» seriktestigi de Tekeliden óndiris ornyn ashpaq, buǵan ınvestorlar 135 mln teńge qarjy salýǵa daıyn. 30 adamdy jumyspen qamtymaq. Taǵy bir 5 mln teńgeniń ınvestısııasyn «Tasun» JShS mıkrokalsıt óndirisin keńeıtýge salyp otyr eken, munda da 20 jumysshyǵa suranys bar.

Jalpy, búginge deıin Tekeli ekonomıkasyn damytýǵa 4,7 mlrd teńge ınvestısııa tartylypty. Naqty kólem ındeksi 96,1 paıyzdy qurady. Onyń ishinde bıýdjet qarjysynan bólek, jeke kózderden quıylǵan qarjynyń úlesi 77,9 paıyz eken, aqshaǵa shaqqanda 3,7 mlrd teńge shamasynda. Al keler jyly ıgeriletin ınvestısııa kólemi 6,2 mlrd teńge kóleminde boljanǵan.

Árıne, áleýmettik salada qordalanǵan másele bar. Jumyssyzdyq deńgeıin tómendetýdiń túrli joldary qarastyrylǵan. Ol úshin aldaǵy jyly 470 jańa jumys orny qurylmaq. Bul qaladaǵy jumyssyzdyq deńgeıin 4,7 paıyzǵa deıin azaıtady.

– Tekelide 415 kóp balaly otbasy turady. Olardyń deni baspana máselesin sheshýdi ótinedi. Bıyl áleýmettik jaǵynan qorǵalmaǵan otbasylardy turǵyn úımen qamtamasyz etý úshin 25 páter satyp alyndy. Demeýshiler esebinen 5 kóp balaly otbasy baspanaly boldy. 7 otbasy «Baqytty otbasy» baǵdarlamasy aıasynda qonys toıyn toılady, – deıdi qala ákimi B.О́nerbaev.

Almaty oblysy