Abaı qazaqtyń qaı kezde de rýhyn kóterip, ulylyǵymen dáneker bolyp keledi. Bıyl da qazaqty qanattandyryp, qabyrǵaly el ekenimizdi kórsetip otyr.
Endigi jerde biz dara da danyshpan aqynnan qandaı taǵylym alýymyz kerek degen oı kósh basynda turýy tıis. Iаǵnı, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń «Abaı jáne HHI ǵasyrdaǵy Qazaqstan» atty maqalasynda «Abaı bizge neni amanattady? Abaı bizden neni talap etti? Abaı bizden neni kútip edi? Abaı eldiń qaı isine súısinip edi? Sol súısingen isinen úırene aldyq pa? Abaı qazaqtyń qaı isine kúıinip edi? Sol kúıingen isinen jırene aldyq pa?» degen suraqtarǵa árqaısymyz óz isimizben jaýap bere alsaq, qane!
Iá, aldaǵy kúrmeýli suraqtarǵa túımedeı bolsa da, jaýap bere alsaq, utylmas edik, utar edik. Tııanaqty jumysymyzben kórinsek, toı dep dýyldamaı, bárin oı tereńinde qorǵasyndaı qorytyp, nátıjesi bárekeldi degizse, artymyzda jaqsy úlgi, sabaq alar sóz qalary anyq.
Aıta bergennen abyroı kelmeıdi, jurt jalyǵyp ketýi múmkin. Bul da oılanar tusymyz sekildi.
Jaqsynyń sharapaty qashanda urpaǵyna nur bolyp quıylady, sáýle bolyp tógiledi, shashý bolyp shashylady.
Bıylǵy Abaı jyly da osyndaı ereksheligimen kórineri haq.
Jaqsynyń sharapaty degennen oı órbitip, sál keıinge sheginis jasasaq deımiz. О́tken ǵasyrdaǵy, bes jylǵa sozylǵan surapyl soǵys bitken jyly, tamyz aıynda (1945jyly) dara da dana danyshpannyń júz jyldyǵy atalyp ótilgeni tarıhtan málim.
Jaqyndarynan, aıaýlylarynan, súıiktilerinen aıyrylyp, jaraly kelgenderdiń tileýin tilegen jurtymyzdyń úlken-kishisin sol Abaı toıy serpiltip, sergitip, e, táýbe táńirim degizgenin kóne kózderdiń aýzynan talaı estidik. Sol kóne kózder Abaı men Jambyldyń jyrlaryn jatqa aıtyp otyratyn. Abaıdyń syny boıynan kóringenderdi teksiz degenge deıin barýshy edi. Kóp qazaqtyń tórinde Abaı shyǵarmalary turatyn.
1961 jyly jaryq kórgen, ata-analarymyzdyń qolynan túspeıtin «Abaı Qunanbaev» degen órnekti aqsary kitap áli kúnge deıin bizdiń de serigimiz bolyp keledi.
KSRO kúırep, elimiz azattyǵyn alyp, aýmaly-tókpeli zamannyń arasynan óz jolymyzdy izdegen kezde, taǵy da Abaı rýhy dem berdi. 1995 jyly bular qaıter eken dep basbaqqan suǵanaq suq kózderdiń aldynda irgeli jurt ekenimizdi kórsetip, álemdik deńgeıde tuńǵysh ret aqynnyń 150 jyldyq mereıtoıyn ótkizdik.
Buryn ózgege súıenbese túgi joq dep, túńilip júrgender «Qazaq ta adam balasy» (Abaı) degenge kózderin jetkizip, kóńilderin ılandyrdy. Tórtkúl álemnen kelgender alǵash ret qazaqtyń ulttyq bolmysyn, taǵamyn, tartýyn, salt-sanasyn, ádet-ǵurpyn kórip, tereń tarıhynan mol maǵlumat uǵyp, baıtaq dalamyzǵa kóz salyp, ulysyn ulyqtaı alatyn uıtqylyq qasıetimizge bul netken keremet dep tańdaı qaqty.
Endi mine, Abaıdyń 175 jyldyq toıy elordadan bastaý aldy. Bul toı aldymen qazaqtyń baǵy bolýmen birge, Abaı ónegesine adal bolýdy árqaısymyzǵa júktep otyrǵany aıdaı aqıqat. Bul iste eń aldymen Abaı aıtqan, Memleket basshysynyń baǵdar maqalasynda dáıektelgen – bes asyldy tanyp qana qoımaı, ony bultaqsyz oryndaý mindeti moınymyzǵa ilinip otyr. Oryndamaǵan utylady, utylyp qana qoımaı qaqpanǵa túsken qabandaı tutylady.
Bir tanysym: «Toı qarsańynda Abaıdyń óleńderine oı jiberip, qara sózine úńilsem, qazaqty synaǵany etimnen ótip, súıegime jetti», dep «Atany bala ańdıdy,aǵany ini, Itqorlyq nemene eken súıtken kúni. Aryn satqan mal úshin ant urǵannyń, Aıtqan sózi qursyn, shyqqan úni. Alys-jaqyn qazaqtyń bári qańǵyp, Aıamaı birin-biri júr ǵoı ańdyp... Ant iship kúnde bergen jany qursyn, Aryn satyp tilengen maly qursyn. Qysqa kúnde qyryq jerge qoıma qoıyp, Qý tilimen qýlyq saýǵan zańy qursyn. Bir atqa júz qubylǵan, júzi kúıgir, О́z úıinde shertıgen pańy qursyn», «Saýdasy – ar men ımany, Qaırat joq boıyn tyıǵaly, Eńbekpen etti aýyrtpaı, Qur tilmenen jıǵany. О́limsiz iske shep-sheber, Maıdanǵa túspeı nesi óner. Sıyrsha, toısa mas bolyp, О́rege kelip súıkener. Kúlmeńdep keler kózderi, Qaljyńbas keler ózderi. Kekektep, sekek etem dep, Shoshqa týar sózderi», «Quıryǵy shaıan, beti adam, – Baıqamaı senbe qurbyǵa! Jylmańy syrtta, ishi aram, Kez bolar qaıda sorlyǵa», «Mal men baqtyń dushpany, Keseldi pysyq kóbeıdi. Kúshik ıtteı úrip júr, Kisiden kemmin demeıdi... Bul sózimde jalǵan joq, Aıtylmaı sózim qalǵan joq, Abaılańyz, baıqańyz – eldiń jaıy solaı-dy», degen óleń joldaryn oqyp, osydan sabaq alsaq degen oıyn bildirip, Abaıdyń fılosofııalyq tujyrymdarynyń erekshe tustaryna boılap, ony «Adamzat – búgin adam, erteń topyraq», «Atymdy adam qoıǵan soń, Qaıtip nadan bolaıyn?» degen joldardaǵy baılamdar qatty oıǵa qaldyratynyn atap, endigi jerde Abaı álemin ózi ǵana – boılap qoımaı, urpaǵyna da uqtyrsam degen nıetin kóldeneń tartty.
Onyń sózin kókeıdiń kóp tarazysyna ólsheı kelip, Abaıdy uqqan «qul» ult uly, jurt kisisi bolmaı tura almas degen tujyrymǵa taban tiredik.
Súleımen MÁMET
Sementsiz úı salǵan merdigerge aıyppul salyndy
Aımaqtar • Búgin, 12:00
Aýa raıy • Búgin, 11:55
Elorda ákimdiginiń iKOMEK109 ortalyǵyna jańa basshy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 11:49
«Aqjaıyq» rezervatynda qustardyń óleksesi tabyldy
Qoǵam • Búgin, 11:40
ShQO turǵynynan qarý-jaraq pen oq-dáriler tárkilendi
Aımaqtar • Búgin, 11:32
Elimizde koronavırýs juqtyrǵan 528 adam em qabyldap jatyr
Koronavırýs • Búgin, 11:27
О́ńirlerge úzdik pedagogtardy tartý baǵdarlamasyna qujat qabyldanyp jatyr
Bilim • Búgin, 11:15
«Qytaı - Qyrǵyzstan - О́zbekstan» temirjoly salynady
Álem • Búgin, 11:07
Astanalyq polıseıler esirtkiniń iri partııasyn tárkiledi
Elorda • Búgin, 10:53
Qazaqstanda bir táýlikte 110 adam koronavırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Búgin, 10:48
Úndistanda tórt qabatty úı qulap, 19 adam mert boldy
Álem • Búgin, 10:40
Pavlodarda jol apatynan bir adam qaıtys boldy
Oqıǵa • Búgin, 10:33
TÚRIKSOI men Otandastar qory yntymastyq jónindegi memorandýmǵa qol qoıdy
Qoǵam • Búgin, 10:26
Petropavlda jalǵan habarlama taratqan adam sottaldy
Qoǵam • Búgin, 10:20
Shymkentte transformator órtendi
Oqıǵa • Búgin, 10:17
Jyl basynan beri 51,4 myń adamǵa áleýmettik tólem tólendi
Qoǵam • Búgin, 10:08
Elordada zańsyz ornatylǵan oıyn termınaldary anyqtaldy
Oqıǵa • Búgin, 10:02
Golovkın «Kanelomen» jekpe-jek aldynda málimdeme jasady
Boks • Búgin, 09:50
«GPC Investment» kompanııasy memleket menshigine ótedi
Qoǵam • Búgin, 09:42
Elena Rybakına Ýımbldon týrnıriniń ekinshi aınalymyna joldama aldy
Tennıs • Búgin, 09:35
Ashhabadta Kaspıı mańy memleketteri syrtqy ister mınıstrleriniń keńesi ótti
Qazaqstan • Búgin, 09:23
Elimizdiń birqatar óńirinde aptap ystyq bolady
Aýa raıy • Búgin, 09:06
Rýhanı muralar din ókilderine tanystyryldy
Rýhanııat • Búgin, 08:34
Ádebıet • Búgin, 08:33
Qoǵam • Búgin, 08:31
Qarjyny elge qaıtarý qalaı júrgiziledi?
Qazaqstan • Búgin, 08:30
Bilim • Búgin, 08:28
Aımaqtar • Búgin, 08:27
Qoǵam • Búgin, 08:26
Sharıǵat talaptaryna sáıkes alǵashqy bırjalyq nota
Ekonomıka • Búgin, 08:25
Ekonomıka • Búgin, 08:24
Genderlik bıýdjet qurý – ózekti mindet
Ekonomıka • Búgin, 08:23
Qoǵam • Búgin, 08:21
Aımaqtar • Búgin, 08:19
Aımaqtar • Búgin, 08:17
Shekara shebindegi óńirdiń halqymen júzdesti
Qoǵam • Búgin, 08:16
Qazaqstan • Búgin, 08:15
Qaırat Sátjanov: El namysyn myqtylar ǵana qorǵaıdy
Sport • Búgin, 08:13
Erkin kúrestiń erleri anyqtaldy
Sport • Búgin, 08:10
«Altyn Tomırıs» syılyǵy tapsyryldy
Qoǵam • Búgin, 08:07
Uqsas jańalyqtar