Memlekettik shekara arqyly taýarlardy ótkizý prosesin monıtorıngteý nátıjeleri boıynsha Memlekettik kirister komıteti mynalardy anyqtady:

Eksporttyq baqylaý boıynsha:

– Alyp qoıý tizbesine engizilgen taýarlardy áketýdiń 389 áreketi (133 mln. teńge somasyna ákimshilik aıyppul salyndy);

– tyıym salýlar men shekteýler belgilengen taýarlardy áketýdiń 2 302 áreketi (munaı ónimderi, medısınalyq maskalar, medısınalyq qolǵaptar, tústi jáne qara metall synyqtary, aǵash materıaldary, kartop, un jáne t.b.);

– eksporttyq baqylaý normalaryn saqtamaýdyń 181 faktisi (hımıkattar, jarylǵysh zattar, rentgen apparattary. Sondaı-aq tabıǵı ýrandy zańsyz áketýge áreket jasaldy – qylmystyq is qozǵaldy, áskerı úlgidegi qarýǵa arnalǵan patrondar – QR eksporttyq baqylaý salasyndaǵy ýákiletti organynyń tranzıttik ónimderine ruqsatsyz);

Ákelinetin taýarlar boıynsha:

– jalǵan alýshylarǵa taýarǵa ilespe qujattardy resimdeýdiń 2,6 myń faktisi (ımportqa jáne bankrottyqqa qatysy joq);

– jalǵan tranzıttiń 6 myń faktisi – bul Qyrǵyz Respýblıkasynan tranzıt retinde málimdelgen barlyq taýarlar aǵynynyń 20% quraıdy (RF tarapynan 7,7 myń faktini anyqtady);

Monıtorıng QQS boıynsha 2,1 mlrd. teńge somasyna 2,6 myń qosymsha salyq esebin qamtamasyz etti.

Taýardyń taýar-kólik júkqujattarynda kórsetilgen málimetterge sáıkestigine erekshe nazar aýdarylady. Qyrǵyzstannan kele jatqan avtomashınalarǵa qatysty 1547 taqyryptyq salyqtyq tekserýlerden 1505 jaǵdaıda buzýshylyqtar anyqtaldy (98% !!!).

Buzýshylyqtardyń basym kópshiligi – Qyrǵyzstannan ákelinetin taýarlardyń taýar-kólik júkqujattarynda kórsetilgen ataýlarmen sáıkes kelmeýi bolyp tabylady. Budan basqa, QHR-da shyǵarylǵan taýar-kólik júkqujattarynda kórsetilgen taýarlardyń baǵasy bizdiń elimizdegi uqsas taýarlardyń baǵasynan áldeqaıda tómen. Jekelegen jaǵdaılarda 400 esege deıin. Bul Qazaqstan Respýblıkasynyń jáne áriptes elderdiń bıýdjetine QQS tolyq túspeýine ákeledi.

Mysaly, 2019 jyly «Aleks Trans» JShQ Reseıge tranzıtti málimdedi. Halyqaralyq tasymaldaýdyń kólik qujatynda ol 2,2 mln. somǵa 19,8 tonna kóleminde halyq tutyný taýarlarynyń qunyn kórsetti. Qazaqstannyń kedendik qunynyń ındıkatorlarymen salystyrǵanda áıelder djınsy baǵasy 400 ese ($ 16-ǵa $ 0,04), fýtbolkalarǵa 150 ese ($ 12-ge $ 0,08), al qoı terisiniń paltosy 400 ese ($40-qa $0,1), erlerge arnalǵan djınsy úshin 15 ese ($17-ge $1,1), áıelder men erlerge arnalǵan aıaq kıim úshin 80 ese ($16-ǵa $0,2) tómen.

Oǵan qosa, sol kásipker jalǵan tranzıtke 51 márte jol bergen. Iаǵnı taýarlar Qazaqstan aýmaǵynda qaldy, jáne olar boıynsha salyq tólenbedi. Tek osy syrtqy ekonomıkalyq qyzmetke qatysýshydan keltirilgen zalal 700 mıllıon teńgege nemese 1,7 mıllıon AQSh dollaryna baǵalanady.

Jalpy sıfrlarǵa keletin bolsaq, onda Qyrǵyz Respýblıkasynyń eksporty men Qazaqstan Respýblıkasynyń ımporty týraly derekter aıtarlyqtaı ózgerip otyrady: Qyrǵyzstannyń sıfrlary 10 ese tómen. Olardyń aqparaty boıynsha, 2019 jyldyń 9 aıynda Qazaqstanǵa eksport 18 mıllıard teńgeni, al bizdiń derekter boıynsha – 186 mıllıard teńgeni qurady. Qundy tómendetý jáne jalǵan tranzıt faktilerin eskersek, sáıkessizdikter odan da kóp bolady.

Sonymen qatar, Qyrǵyzstannan Qazaqstanǵa jáne Reseıge ákelinetin qytaı taýarlarynyń kólemi QHR-dan Qyrǵyzstanǵa resmı ımportynyń kólemi 2 esege asady. О́tken jyly Qytaıdan Qyrǵyzstanǵa 75 myń tonna taýar ımporttaldy, al eksporttalǵany – 149 myń tonna (Qazaqstan Respýblıkasyna jáne Reseı Federasııasyna tasymaldandy).

О́zara saýdadaǵy mundaı jaǵdaı Qazaqstan Respýblıkasynyń bıýdjetine nuqsan keltiredi jáne qazaqstandyq bıznesti básekelestiktiń teń emes jaǵdaılarynda qaldyrady.

EAEO týraly sharttyń 3-babyna sáıkes, EAEO jumysynyń negizgi qaǵıdattary ózara tıimdi yntymaqtastyq, teńdik jáne taraptardyń ulttyq múddelerin esepke alýdy qamtamasyz etý, sondaı-aq naryqtyq ekonomıka men adal básekelestik qaǵıdattaryn saqtaý bolyp tabylady.

2019-2020 jyldarda ártúrli deńgeılerde birneshe ret kezdesýler ótkizildi, onda taýarlardyń kóleńkeli aınalymyn azaıtý máseleleri boıynsha ózara is-qımyl qajettiligi talqylandy.

Importtyń jáne jalǵan tranzıttiń kóleńkeli aınalymynyń jolyn kesý úshin quzyrly organdardyń ózara is-qımyly mańyzdy. Qazaqstan fıskaldyq organdary О́zbekstan Respýblıkasymen eksporttyq deklarasııalardyń aldyn-ala aqparattaryn onlaın rejıminde almasýdy júrgizýde. Osy jyldan bastap QHR-men, basqa eldermen de jumys júrgizilýde.

О́zara is-qımyl boıynsha usynystar qyrǵyz tarapynyń atyna da joldandy. Alaıda, problemany sheshýde Qazaqstannyń salǵan suraýlary jaýapsyz qalyp otyr.

Jalpy, EAEO elderinen QQS túsimi ótken jyly 1,2 esege nemese 122,0 mlrd. teńgege ulǵaıdy.

ALMATY