Qazaqtyń qasıetti qara dombyrasy kúmbirimen jarasa órilgen halqymyzdyń dástúrli án murasy ásem de kúrdeli ıirimimen, daladaı keń dıapazonymen, ulttyq sıpatymen erekshelenedi desek, búginde sol dástúrdi áýendik, oryndaýshylyq turǵydan jańǵyrtyp, án mádenıetiniń úzdik úlgisine aınaldyra bilgen tulǵalar neken-saıaq. Sonyń biri de biregeıi – Arqa dástúrli án mektebiniń ókili, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń ustazy, ánshi-termeshi ári sazger Gúlmıra SARINA.

– Gúlmıra Aıymǵazyqyzy, Abaı Qunanbaıulynyń 175 jyldyq mereıtoıyna oraı Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń qoldaýymen uıymdastyrylǵan «Abaıdyń án álemi» avtorlyq jobańyzdy alǵash Tobyl-Torǵaı óńirinen bastap, keıin Aqtóbe, Taldyqorǵan qalalarynda jalǵastyrmaq josparyńyz bar edi. Áýeli osy saparlar týraly egjeı-tegjeıli baıandap berseńiz.
– Alǵashqy suraqty Abaı atamyzdan bastaǵanyńyz úshin rahmet. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń Alash jurty ǵana emes, adamzattyń Abaıyna aınalǵan uly oıshyl, dana aqyn, daryndy kompozıtor Abaı Qunanbaıulynyń 175 jyldyǵyn el bolyp atap ótý týraly Jarlyǵy bárimizdi qýantqany ras. Árbirimizdiń kókeıimizde júrgen bul mereıli datany memleket kóleminde toılaý – aqyn shyǵarmashylyǵyna qaıta úńilip, mýzykalyq murasyn nasıhattaı túsýge múmkindik berdi. Mundaı mezette óner adamy retinde osynaý aıtýly is-sharadan tys qalyp qoıǵym kelmedi. Sol sebepti qasıetti qara dombyramdy arqalap, Abaıdyń án álemin elimizdiń ár óńirine nasıhattap-jetkizý maqsatynda osy avtorlyq jobamdy Mádenıet jáne sport mınıstrligine usynyp, hat joldadym. Baǵdarlamama Abaıdyń óz ánderi men aqyn óleńderine jazylǵan ánderdi, shákirtteriniń týyndylaryn, sondaı-aq aqynǵa, onyń týǵan ólkesine arnalǵan ánderimdi engizdim. Mınıstrlik meniń bul jobamdy birden qoldap, oblystarǵa hat joldady. Birneshe óńirden jaýap ta aldym. Usynysyma aldymen quptap, ún qatqan Tobyl-Torǵaı óńirine rızashylyǵym sheksiz. Qostanaı oblysy ákimdiginiń uıymdastyrýymen 14 aqpan kúni ótken alǵashqy keshte joǵaryda atalǵan baǵdarlama boıynsha jeke dombyramen «Segizaıaq», «Ata-anaǵa kóz qýanysh», «Tatıananyń áni», «Qarańǵy túnde taý qalǵyp» ánderin, shákirtterinen Ásettiń «Injý-marjanyn», aqyn óleńderine jazylǵan «О́zgege, kóńilim, toıarsyń» (Á.Esbaev), «О́lsem, ornym qara jer syz bolmaı ma?» (J.Kármenov) ánderin, sonymen qatar Qostanaı oblystyq fılarmonııasy qazaq ulttyq aspaptar orkestriniń súıemeldeýimen Abaıdyń «Jelsiz túnde jaryq aıyn» oryndadym. Kesh barysynda «Abaıdyń eli», «Abaı joly», «Abaı salǵan áýelet sol bir ándi» atty óz ánderim de shyrqaldy. Halyqtyń qoshemetine bólenip, shabyttanyp qaıttym. О́kinishtisi, bul jobamdy barlyq óńirge usyna almadym. Álemdi jaılaǵan indetten saqtaný maqsatynda elimizde karantındik shekteý engizilgeni málim.
– Jalpy, Abaı ánderi týraly ne bilemiz? Aqynnyń kóp oryndala bermeıtin qandaı ánderi bar? О́nerde Abaı dástúrin jalǵastyrýshylar bar ma?
– Qazaq ulttyq mýzyka ónerine Abaı atamyzdyń án murasy jańalyq bolyp jetti. О́ziniń aqyndyq tilin mýzykasymen kórkemdep, ultyna ólmes mura usyndy. Abaı ánderiniń zerttelýine úlken úles qosqan Ahmet Jubanov edi. Kompozıtor óz zertteýlerinde án tabıǵatyna aıryqsha mán berip, Abaı ánderi óziniń tabıǵaty men rýhy jaǵynan ulttyq sıpatqa ıe ekenin, qaı jaǵynan da halqymyzdyń baıyrǵy mýzykalyq dástúrine saı bolyp keletinin aıtady. Onyń mýzykalyq murasynan álemdik órkenıettiń óshpes izderin tól dástúrmen sheber úılestirip, álemdik qundylyqqa aınaldyra alǵan asqaq muratty aıqyn ańǵaramyz. Osylaısha, Abaı óziniń shyǵarmashylyq jolynda halyqtyq án óneriniń baıyrǵy dástúrin damytýmen qatar, ony múltiksiz jalǵastyrýshy hám nasıhattaýshy qyzmetin atqardy. El ishine keńinen taralǵan «Segizaıaq», «Jelsiz túnde jaryq aı», «Aıttym sálem, Qalamqas» ánderi soǵan dálel. Abaıdyń odan bólek kóp oryndala bermeıtin «Boıy bulǵań», «Sur bult tuman dym búrkip», «Qarańǵy túnde taý qalǵyp», «Ata-anaǵa kóz-qýanysh» sııaqty t.b. tamasha ánderi bar. Mysaly, búginde kóbine bir nusqasy ǵana oryndalyp júrgen «Segizaıaqtyń» odan da basqa birneshe túri bar ekenin óner adamdary bilgenimen, qarapaıym halyqqa keńinen málim dep aıta almaımyz. Sondaı-aq keıingi kezde ulttyq án ónerin nasıhattap júrgen biraz ánshiler «О́lsem, ornym, qara jer syz bolmaı ma?», «О́zgege, kóńilim, toıarsyń» sııaqty týyndylaryn Abaıdyń ózi jazǵan áýende oryndap júr. Aqynnyń mundaı esti ánderge toly mýzykalyq murasy aldaǵy ýaqytta da úzdiksiz nasıhattala berýge tıis.
Jalpy, Abaı ánderiniń kópshiligi aqynnyń nemereleri Árham Ysqaqovtyń, Máken Muhamedjanovanyń aıtýymen, sonymen birge Ámire Qashaýbaev, Júsipbek Elebekov, keıinnen Mádenıet Eshekeev, Jánibek Kármenov sııaqty belgili ánshilerdiń oryndaýymen búginge jetti. Qazirgi dástúrli án óneriniń týyn ustap júrgen ónerpazdardyń deni Abaı dástúrin jalǵastyrýshylar desek te bolady. Aqyn elinde ónerdiń týyn jyqpaı júrgen Baqyt Shaǵataeva, Tamara Kózbaeva sııaqty apalarymyz ben Qaırat Qabyshevtaı zamandasymyz Qaraýyldyń tórinde Abaı ánderin shyrqap, kúlli qazaqqa úlgi bolýda. Bul jolda sol óńirdegi 40 jyldyq tarıhy bar «Qalamqas» án-bı ansambliniń de sińirgen eńbegi ólsheýsiz zor.
– Arman-muraty aqıqatqa aınalyp, ónerge qol jetkizgen jandar óte sırek. Sizdiń óner jolyn tańdaýyńyzǵa ne sebep boldy?
– О́ner jolyna túsýime sebep bolǵan nárse – týǵan jerimniń kıesi, kindik qanym tamǵan ólkemniń qasıeti, týyp-ósken ortam. Alashtyń ardaqtylary Abaı, Shákárim, Muhtarlar dúnıege kelgen óńirde týyp ónerdi súımeý múmkin be? Munymen qosa, otbasymdaǵy adamdardyń bári solaı. Anam halyq ánderin tamyljyta shyrqaǵanda, Ilıa Jaqanovsha aıtqanda, «álsiz júrekke oıda joqta yp-ystyq qan tolyp, alpys eki tamyr ıip sala beretin-di». Ákemniń dombyramen eminte, emirente, úzdiktire salǵan áni tula boıyńdy sáýlelendirip, umsynǵan kóńildiń tátti ańsaýy shýaqty sezimge ulasatyn. Aldyńǵy býyn aǵa-apalarymnyń bári shetinen ónerge óte jaqyn jandar edi. Áýletimizdiń tuńǵyshy, marqum Gúlnár apam jas kúninde keremet án salatyn, akterlik qabileti myqty bolatyn. О́zimniń ónerdegi ustaz aǵam Erbol Sarınniń esimi búginde respýblıka jurtshylyǵyna etene tanys. Oqyp júrgende aýylǵa demalysqa kelgen saıyn bir jańa án úıretip ketetin. Sonyń bárin bir aıtqanda-aq lezde qulaǵyma quıyp ala qoıatynmyn. Úıdegi osy tárbıe maǵan qatty áser etti. О́ner jolyn qýý bala kúnnen armanyma aınaldy. «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń» demekshi, otbasymdaǵy tálim-tárbıeniń arqasynda ónerdiń dańǵyl jolyna tústim.
– О́zińiz oryndaıtyn halyq ánderimen qosa, ulttyq aspaptarmen áspettelip, halyqtyq maqammen shyrqalatyn «Neni ańsaımyn», (M.Maqataev, T.Rahımov), «Jarq-jurq etken dúnıe» (N.Aıtuly, E.Úsenov) sııaqty ánder sanańdy dúr silkindiredi. Jurtshylyq súıip tyńdaıtyn mundaı ánderdi qalaı tańdaısyz?
– Allaǵa shúkir, halyq ánderiniń ózi túpsiz tereń muhıt sııaqty mol qazyna ǵoı. Odan qala berdi halyq kompozıtorlarynyń, Qazaqstan kompozıtorlarynyń ánderi jeterlik. Tipti keıingi kezde darynymen tanylyp júrgen qanshama kompozıtor bar, olardyń da tamasha týyndylary joq emes. О́ziniń ishki únine qulaq túre bilgen, jan dúnıesi muntazdaı móldir, kókirek kózi oıaý jannyń jasyqtan jaqutty ajyrata almaýy múmkin emes. Mán bersek, qazir áni áýezdi, maǵynasy tereń sulý ánder kól-kósir. Bul rette ánshi sóz ben sazdyń arasyn jalǵastyryp turatyn rýhanı kópir ispetti. Oǵan aqyn óleńin túısikpen uǵynýmen birge áýendi áýezben ádiptep, sóz ben sazdyń yrǵaǵyna qatar ilese alarlyq «sý tókpes jorǵa minez» tán bolýǵa tıis. Osy jaǵynan ózimdi aıy ońynan týǵan ánshiniń qataryna qosamyn. Sebebi men qaı ándi tańdasam da, áýen men sózdiń úılesimine qatty mán beremin. Menińshe, án kitap sııaqty, paraqtaı bastaǵannan paıym-parqy bilinip turatyn dúnıe. Al ánshiniń eńbegi tereńnen marjan súzgendeı tynymsyz mol izdenis desek, tyńdaýshy – óner ıesin sahna mádenıetiniń ólshemdi-mólsherli estetıkasy sheńberinen shyǵarmaı ustap, ánniń jasampazdyq rýhyna, tárbıelik mıssııasyna erekshe mán beretin ádil de jaqyn synshyń. Halyqtyq ólshem-pishimnen ózin joǵary qoıatyn adam utylady. Ol úshin ánshige qoıylar talap kompozıtor men aqynǵa artylatyn júkten de edáýir salmaqty. Sebebi bári oryndaýshynyń jetkizýine baılanysty. Aqyn men kompozıtor oıynyń astar-aıshyǵyn túısine de, túsine bilý, baǵalaý sezimpaz dúldúl ánshiniń ǵana qolynan keler qasıet bolar, sirá. Osy turǵydan tujyrǵanda, án jeke-dara bir kisi ıemdenip kete baratyn jalǵyzilikti óner emes, kóptiń mańdaı teri qosyla tógilgen, birneshe adamnyń qatysýymen jumyla atqarylatyn sharýa. О́ner ataýlynyń ishinde kisini sulýlyqqa qushtarlandyrýmen qatar, otansúıgishtik, eldik rýq umtyldyratyn ulttyq tárbıeniń qaınar kózi de – osy ánde.
Qazaq dalasynda áý demeıtin qazaq bolmaǵan. San ǵasyr burynǵy sazdyń, kúı men dala sarynynyń búginge úzilmeı, sarqylmaı jetýi qazaqtyń ulttyq jadynyń myqtylyǵynan deýimiz sodan... Án maqammen, ıaǵnı sazben, ekinshiden, mátinimen, úshinshi oryndaýshysy arqyly taraıdy desek, kez kelgen ánniń ózine tán lırıkalyq maqamy, poetıkalyq ustyny, mátin-máni oryndaýshynyń sheberligine tumsyq tirep jatady. Men bul oıymdy únemi qaıtalaýdan jalyqpaımyn. Týǵan jerge degen saǵynysh pen ádemilikke qushtarlyq, ishki sezimim meni osyndaı aq qanat ásem ánderge ǵashyq etti. Osy ýaqytqa deıin kóptegen ándi maǵan kompozıtorlardyń ózderiniń usynýy shyǵarmashylyq ortada qalyptasqan sondaı túsinikten bolsa kerek. Olardyń ishinen óz bolmysyma jaqyn ánderdi ǵana tańdaımyn. Repertýarymda elge degen saǵynysh pen súıispenshilikten týǵan ánder, tabıǵat ásemdigi men tirshiliktiń áserli sátterin sýretteıtin týyndylar óte kóp... Taǵy da saǵymdaı buldyrap balalyq shaq eske túsedi. Otbasylyq basqosýlarda ánshi talǵamy, án tabıǵaty jóninde ózara qyzý pikirtalas kóp bolatyn. Oryndaǵan ánimizdi talasa taldap, óz oıymyzben bólisetinbiz. Esti ánderge elitýim meni erte eseıtti. Jalpy, ómirde tomaǵa-tuıyq janmyn, biraq esesine ádemi ánmen birge jan syrym jarqyrap ashylady.
– Tólegen Aıbergenovtiń sózine jazylǵan «Saǵynysh» atty ánińiz júrekti tebirentip, jan-dúnıeńdi baýrap áketedi. Sol sııaqty jurtshylyq súıip tyńdaıtyn «Ata-ananyń qadiri» (sózi Q.Sarındiki), «Farıza-ǵumyr», «Júrek sózi», «Ulysym meniń, tynysym meniń», «Án-Semeı», «Abaı salǵan áýelet sol bir ándi» (sózi J.Ysqaqtyki), «Atameken» (sózi O.Turjandyki) sııaqty t.b. ánderińiz qalaı týdy? Bas-aıaǵy qansha án jazdyńyz?
– Elýden asady-aý. Áli de jazatynym kóp dep oılaımyn. Ánderimniń birazy taspaǵa basylmaǵan kúıinde. Keıde ózim yńyldap ishteı qaıtalap júremin. О́zińiz aıtqan birqatar án el ishine taralyp, oń baǵasyn alyp ta jatyr. Tipti birazǵa deıin osy máselege onsha kóp mán bere qoımappyn. Munym áýel basta jurtqa Arqa án mektebiniń túlegi ári ustaz, halyq ánderin oryndaýshy retinde tanylǵandyǵymnan bolsa kerek. Sáken Seıfýllın atyndaǵy pedınstıtýtta oqyp júrgennen-aq ár ánge ózimshe bir reń qosyp, óńdep, óz boıaýymdy qosyp aıtatyn edim. Áli de solaı. Munyń ózi boıymdaǵy sazgerlik qabiletten ekenin keıin ańǵardym. Sazgerler usynǵan ánderdiń ózin ábden iriktep-suryptap, talǵamyma nuqsan tıgizbeıtinin, daýysyma saı keletinderin ǵana shyrqaıtynmyn.
Jalpy, meniń janym poezııaǵa óte jaqyn. Aqyndardyń jyr shanaǵynan tógilgen jibek áýenmen syrlasqan saıyn alapat bir sezim býyrqanyp, teńizdeı tolqı jónelesiń. Osy sát ǵaıyptan qulaǵyńa ózdiginen ásem bir áýen quıylady. Júregimnen týǵan sondaı áserli ánniń biri – «Shyǵysym, shuraıly elim». Elge degen saǵynyshtan týǵan ánniń mátinin Qalqaman baýyryma jazdyrdym. Osy ánmen dodaǵa qatysyp, júldeli boldym. Aqyn bolmaǵanmen óleńdi júrek súzgisinen ótkize bilemin. Kóńilim qulazyǵan shaqta óleń oqyp, qýat jııamyn. Án únemi sondaı kezde týady, óleńge arnap jazylǵan ánimniń kóp bolýy sodan. Iаǵnı rýhanı nár alatyn taýsylmas shalqar bastaýym – jyr-darııa. Tólegen Aıbergenovtiń óleńderin bala kezimnen súıip oqımyn.
Anamdy aýylǵa arýlap jerlep kelgennen keıin nemereleriniń bári «Áje, Áje» dep izdep qaldy. Taǵdyrdyń jazǵanyna ishteı moıynsunǵanmen, balalardyń osynshama jáýteńdep, áje meıirimin izdep alasurýy kóńilimdi qatty qobaljytty. Bir kúni Aqerke esimdi qyzdyń feısbýk jelisine Tólegen Aıbergenovtiń «Saǵynyshyn» sýretimen qosa salyp qoıǵanyn kórdim. Burynnan súıip oqıtyn aqynymnyń óleńine qaıta úńildim. Mol qazyna taýyp alǵandaı áserde boldym. Sondaǵy: «Babalar bizdi saǵynǵan, janym, armannyń ańsap bıigin, Ájeler bizdi saǵynǵan, janym, taldyryp asqar ıyǵyn» degen joldar jubanysh kúıindeı janymdy erekshe tolqytty. Dereý dombyramdy qolyma alyp, sanama sáýle shashqan áýendi qaıtalaı berdim. Jatsam da, tursam da osy áýen qulaǵymnan ketpeı qoıdy. Ábden ıini qanyp, ıkemge kelgenshe tynshı qoımadym. Sodan keıin bul ándi Almatydaǵy stýdııaǵa baryp jazdyryp keldim. Búginde «Saǵynysh» ánim áleýmettik jelide, halyq arasynda keńinen taralyp, tanymal ánge aınaldy.
Keıingi bes-alty jylda avtorlyq án qorjynym edáýir kóbeıdi. Belgili aqyn qyzymyz Juldyzaı Ysqaq meni bir kúni ózi izdep kelip, ánderimdi qumarta tyńdaıtynyn aıtty. О́zi Aıagózdiń týmasy eken. «Aıagóz-arý» ánin oryndap júrgen maǵan bul kezdesý erekshe áser qaldyrdy. Sol sátten bastap ekeýmiz ápkeli-sińlideı aralasamyz, shyǵarmashylyq tyǵyz baılanystamyz. Aqynnyń óleńderine úńile kele «Jaqsy adamdar», «Júrek sózi», «Abaı salǵan áýelet sol bir ándi», «Abaı joly» sııaqty t.b. biraz jańa án dúnıege keldi.
– Halyq ánderin keıingi jastar tyńdaı bermeıdi degen pikirdi qulaǵymyz shalyp qalady. Bul ulttyq ónerdi jetkilikti dárejede nasıhattaı almaýymyzdan oryn alǵan jaıt pa, álde jas urpaqtyń tárbıesine durys kóńil bólmeýdiń saldary ma?
– Jalpy, áli kúnge deıin bizde halyq áni dese, tek jaılaýda, kıiz úıdiń ishinde, turmystyq deńgeıde ǵana aıtylady degen jaıdaq túsinik sanaǵa ábden sińip ketken sııaqty. Sol sebepti mundaı ánder kóbine shaǵyn aýdıtorııada ǵana nasıhattalyp jatady. Munyń ózi ulttyq ónerge qoıylǵan shekteý. Negizinde tól dúnıe ulttyq boıaýyn saqtaı otyryp, qazirgi zaman úlgisine saı jańǵyrtyla nasıhattalýy kerek. Mezgildiń san alýan synyn bastan keship, ár tusta túrlishe qubylyp, «etek-jeńi» kúzelip, bastapqy kelbetinen ajyrasa da baǵzy bir ánder suńǵyla sezimdi ánshilerdiń uıytqy bolýymen túp tamyry úzilmeı búginge din aman jetip otyr.
Sońǵy jyldary el aralaǵanda úkili dombyrammen, ulttyq kıimmen shyǵýdy ádetke aınaldyryp júrmin. Mundaǵy oıym dombyra únimen dala sarynyn jetkizip, ejelden kele jatqan tól mádenıetimizge jurttyń súıispenshiligin oıatý, ulttyq qundylyǵymyzdy ulyqtaý edi. Qýanatynym, sol saparlarda ulttyq ónerge jany qushtar jastardy kóp kórdim. Baıaǵyda babalarymyz jastarǵa ómirdiń ótkinshi, baılyqtyń baıansyz, jalyndaǵan jastyqtyń da jastyǵy qısaıyp, egdeliktiń erte kiretinin áýen arqyly taratyp, ósıet-ónegesin ónermen shegelegen eken. Biz sol dástúrden qol úzip qaldyq. Qazirgi jastardy Batystyń dańǵaza ánderin kóp tyńdaıdy dep kinálaımyz. Bul tárbıedegi jiberip alǵan qateligimizden. Teńdesi joq rýhanı baılyǵymyzdy ózine tán súıkimdi áýenimen, qaıtalanbas ulttyq erekshelikterimen, san qıly boıaýymen qazirgi qoǵamnyń aınymas qundylyǵyna aınaldyrý barshamyzdyń basty mindetimiz bolýǵa tıis. Mundaı keń kólemdi jobanyń biri – Ulttyq dombyra kúni. Sol sııaqty mádenı-aǵartý baǵytyndaǵy «Abaı TV» telearnasynyń ashylýy da qazaq qoǵamy úshin úlken úmit.
– О́nerińizge baǵyt-baǵdar siltep, rýhanı demep otyratyn qamqor jandar bar ma? Qansha án-albomyńyz jaryq kórdi?
– Maǵan halyqtyń yqylasynan, qoshemetinen basqa eshteńeniń qajeti joq. Osy maqsatta ánime, ónerime jyly lebizderin bildirip, rýhanı qoldaý kórsetip júretin qamqor jandar óte kóp. Qarjylyq jaǵynan úıip-tógip ýáde bermegenmen, moraldyq turǵyda tilektes jandardyń júrek jylýy, qoldaýy sezilip turady. Men úshin eń úlken rýhanı qoldaý – halyqtyń dástúrli ónerge degen súıispenshiligi. О́zim jumys isteıtin «Shabyttaǵy» shyǵarmashyl ujymyma, aldyńǵy býyn aǵalarymnan Qaırat Baıbosynovqa, ózimniń ustazym Erbol Sarınge ár kez alǵysym sheksiz.
Al jeke shyǵarmashylyǵyma kelsek, alǵashqy eki albomym da demeýshilerdiń kómegimen jaryq kórdi. Buǵan estradalyq jáne avtorlyq ánderim engizilgen bolatyn. Halyq áni men halyq kompozıtorlarynyń ánderin jınaqtap, bas-aıaǵyn bútindeýime demeýshilik etken jandar bar. Biraq men ony dısk retinde emes, jeke saıt ashyp, zamanaýı talapqa saı turpatta nasıhattap otyrdym.
– Shynaıy ónerge jurt qashanda muqtaj. Ol úshin qazir qazaq qoǵamyna qandaı jobalar qajet dep sanaısyz?
– О́nerdiń aıdyny – sahnany, ulttyń aınasy telearnalardy tazalaý kerek. Tól ónerimiz ben mádenıetimizdiń injý-marjanyn ulyqtaıtyn jobalar kóbirek usynylsa, eldiktiń týy nyǵaıa túser edi. Tasada elenbeı jatqan qanshama talanttar bar. Olardy taýyp, memleket óz qamqorlyǵyna alsa degen arman bar. Osydan birneshe jyl buryn ulttyq arnaǵa osyndaı bir telejoba usynyp, hat joldadym. Jaýabyn kútip júrmin.
– Jastardy dástúrli ónerge baýlyp júrgen ustaz retinde shákirtterińizdiń boıynda qandaı qasıetterdiń bolǵanyn qalaısyz?
– Shákirtterimniń boıynan eń aldymen tazalyqty kórgim keledi. Bul tek muntazdaı kıinip, taza júrip-turý ǵana emes, ol basqa másele. Orystyń áıgili jazýshysy F.Dostoevskıı: «Adam boıyndaǵy baǵalaýǵa laıyq qasıet – aqyl emes. Qaıta sol aqyldy basqaratyn qasıetter: minez, júrek, meıirimdilik, taza oı» degen eken. Meniń aıtaıyn degenim, «júris-turysy, qımyly tym emin-erkin, ar-ujdany taza, óner jolynda alýan-alýan izdenisterge batyl bara alatyn, aqyl-oıy men boıyn ultty súıýge, ultqa adal qyzmet etýge sanaly túrde baǵyttaı bilgen, kózinde oty bar» shákirt tárbıelep shyǵarǵym keledi.
– Karantın tusynda mınıstrliktiń qoldaýymen kóptegen is-shara onlaın sıpatynda ótkizilgeni málim. Áleýmettik jelini ózińiz qalaı paıdalandyńyz? Aldaǵy ýaqytta taǵy qandaı josparlaryńyz bar?
– Álemdi jaılaǵan indet bizdiń elimiz úshin de ońaı soǵyp jatqan joq. О́ner adamynyń úıde qamalyp jatqany qandaı jaman. Sahnany saǵynǵan sátte qolyma dombyramdy alyp, áýeletip án salamyn. О́nersúıer qaýymmen áleýmettik jelide kezdesip, aragidik ánderimmen bólisip qoıýǵa týra keledi. Sebebi halyqsyz óner – tul. Karantınde Nur-Sultan qalasy ákimdiginiń qoldaýymen, akademııalyq fılarmonııanyń uıymdastyrýymen onlaın-konsertim ótti. Basynda yńǵaısyzdaý kóringenmen, oǵan da úırendik. Myna synaqtan aman-esen óteıik, aldaǵy josparymmen sodan keıin taǵy da bólise jatarmyn.
Áńgimelesken
Qarashash TOQSANBAI,
«Egemen Qazaqstan»
Jańaqala jigitteriniń jaqsy isi
Qoǵam • Búgin, 20:15
Prezıdent aýyzsýmen jabdyqtaýdy sýbsıdııalaý týraly zańǵa qol qoıdy
Prezıdent • Búgin, 19:40
Qoǵam • Búgin, 19:35
Qostanaıda qurylys alańy otqa orandy
Aımaqtar • Búgin, 18:55
Qazaqstandyq sýdıalar sot sheshiminiń oryndalýyn qadaǵalaıdy
Qazaqstan • Búgin, 18:53
Múgedek qyzdyń zorlanýy: Mınıstrlik Shymkenttegi áleýmettik ortalyqty tekseredi
Aımaqtar • Búgin, 18:33
Aımaqtyń damýyna «Aýyl – el besigi» ekpin berdi
Aımaqtar • Búgin, 18:28
Jambylda bıyl ataýly áleýmettik kómekpen 95 430 adam jumyspen qamtylady
Aımaqtar • Búgin, 18:26
Qostanaıda karantın talaptary qaıta kúsheıdi
Aımaqtar • Búgin, 18:25
Nursultan Nazarbaev Joǵary Sot Keńesiniń tóraǵasyn qabyldady
Elbasy • Búgin, 18:13
Elbasy Ashat Aımaǵambetovti qabyldady
Elbasy • Búgin, 18:01
Dollardyń erteńgi baǵamy belgili boldy
Ekonomıka • Búgin, 18:00
Birneshe oblysta aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Qazaqstan • Búgin, 17:58
Saý adamdarǵa PTR-test jasaýǵa bolmaı ma?
Qoǵam • Búgin, 17:47
Medısına salasynyń myńǵa jýyq jas mamany óńirlerde jumys isteýge joldama aldy
Medısına • Búgin, 17:43
Qostanaıdaǵy qurylys alańynda vagon órtendi
Aımaqtar • Búgin, 17:30
WhatsApp bir aıdyń ishinde 30 mln qoldanýshysynan aıyryldy
Tehnologııa • Búgin, 17:24
О́tken jyly Almatyǵa 88 myńnan astam ımmıgrant kelgen
Qoǵam • Búgin, 17:22
Qytaı áskeri Taıvanǵa basyp kirdi
Álem • Búgin, 17:14
Qaraqshylar 15 túrik teńizshisin tutqynǵa aldy (vıdeo)
Álem • Búgin, 17:10
Jambyl oblysynda balyq sharýashylyǵy damyp keledi
Aımaqtar • Búgin, 16:52
Qostanaıda 9700 turaqty jumys orny ashylady
Aımaqtar • Búgin, 16:45
Internet alaıaqtyń taǵy bir qurbany 500 myń teńgesinen aıyryldy
Aımaqtar • Búgin, 16:43
Qyzylordada kúdikti kólikten 1 keli esirtki tabyldy
Aımaqtar • Búgin, 16:41
Senatorlar notarıat týraly zań jobasyn qaraıdy
Parlament • Búgin, 16:38
Qaraǵandy oblysynda zeınetkerler tonaldy
Aımaqtar • Búgin, 16:37
Kólik apaty.. Aqtóbede eki adam qaza tapty
Aımaqtar • Búgin, 16:37
Ulttyq bank bazalyq mólsherlemeni 9% saqtap qaldy
Ekonomıka • Búgin, 16:22
«Anam qatty aýyryp jatyr» degen jeleýmen aqsha jınaǵan jigit qolǵa tústi
Qoǵam • Búgin, 16:20
Erteń Prezıdenttiń tóraǵalyǵymen Úkimettiń keńeıtilgen otyrysy ótedi
Úkimet • Búgin, 16:13
О́z týystaryn tonaýshylar kóbeıgen
Aımaqtar • Búgin, 16:07
Álemde tabıǵat apattary jıilep ketti - ekologtar
Ekologııa • Búgin, 16:06
Búkil Eýropaǵa ortaq bolǵan valıýta tabyldy
Tarıh • Búgin, 16:05
Qazaqstanda toqyma óndirisiniń qarqyny qandaı?
Qazaqstan • Búgin, 15:51
Zeınetaqy jınaǵyn alýda sizdiń ótinimińiz joıylsa ne isteý kerek?
Qoǵam • Búgin, 15:48
Germanııada ekpeden bas tartqandar jumystan shyǵaryldy
Álem • Búgin, 15:30
Ekologııa vıse-mınıstri qyzmetinen bosatyldy
Qazaqstan • Búgin, 15:26
Elordada qylmys sany 20%-ǵa azaıǵan
Aımaqtar • Búgin, 15:24
1 aqpannan bastap Almaty tolyǵymen sıfrly telehabarǵa kóshedi
Tehnologııa • Búgin, 15:22
Dýbaıdan kelgen 4 jolaýshydan koronavırýs tabyldy
Qazaqstan • Búgin, 15:21
Vaksına qabyldanǵan AQSh turǵyny qaıtys boldy
Álem • Búgin, 15:20
Internet arqyly kólik almaq bolǵan Petropavldyq aqshasynan aıyryldy
Oqıǵa • Búgin, 15:19
Brazılııada fýtbolshylar bar ushaq apatqa ushyrady
Álem • Búgin, 15:18
Kóktemgi egis naýqanyna daıyndyq bastaldy
Qazaqstan • Búgin, 15:15
О́skemende avtobýs jaıaý júrginshini qaǵyp ketti
Oqıǵa • Búgin, 15:14
Ulttyq bank sıfrly valıýtany engizýdiń ssenarıılerin ázirlep jatyr
Qarjy • Búgin, 15:13
BQO: Balany qar úıindisi basyp qaldy
Aımaqtar • Búgin, 15:12
Qazaqstandyqtar BJZQ-daǵy aqshany qaıda jumsaı alady?
Qarjy • Búgin, 15:11
Bıll Geıts koronavırýs vaksınasynyń alǵashqy dozasyn saldyrdy
Álem • Búgin, 15:01
Otandyq neırohırýrgtar tuńǵysh ret "Cerebra” ınnovasııalyq baǵdarlamasymen ota jasady
Medısına • Búgin, 14:40
Materıaldyq-tehnıkalyq bazany 72,5 paıyzǵa deıin jaqsartý josparlanýda
Aımaqtar • Búgin, 14:34
Kóksý zaýyty qamystan qant shyǵarýdy qolǵa aldy
Aımaqtar • Búgin, 14:31
Trıestadaǵy týrnırde altynshy orynda qalyp qoıdyq
Sport • Búgin, 14:00
Indet juqtyrǵandar sany kóbeıdi
Koronavırýs • Búgin, 13:58
Almatynyń Áleýmettik ál-aýqat basqarmasyna jańa basshy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 13:51
Bilim berý salasy tolyǵymen sıfrlandyryldy
Aımaqtar • Búgin, 13:30
«HR-PROCESS»: 2 myńnan asa úmitkerdiń ótinishi qabyldandy
Aımaqtar • Búgin, 13:20
Qashyqtan jumys isteýdiń adam densaýlyǵyna zııany qandaı?
Pikir • Búgin, 13:13
Prezıdenttiń aptalyq jumysyna beıne sholý
Vıdeo • Búgin, 13:10
COVID-19 vaksınasııasy týraly biryńǵaı qujat engiziledi
Álem • Búgin, 12:48
Aldaǵy kúnderi qar jaýyp, kún jylynady
Qazaqstan • Búgin, 12:47
Ulttyq bank 2021-2022 jyldarǵa arnalǵan zertteý baǵdarlamasyn ázirledi
Ekonomıka • Búgin, 12:33
Meksıka prezıdenti koronavırýs juqtyrdy
Álem • Búgin, 12:30
О́tken jyly 240 myńǵa jýyq adam jumyspen qamtyldy
Qazaqstan • Búgin, 12:27
Sapar Baıjanovtyń týǵanyna 90 jyl tolýyna oraı konferensııa ótedi
Qoǵam • Búgin, 12:26
Elordanyń azyq-túlik qaýipsizdigi birinshi orynda - Kólginov
Aımaqtar • Búgin, 12:25
Qazaqstanda urlyqty azaıtý úshin «kórshilik baqylaý» engiziledi
Aımaqtar • Búgin, 12:20
Atyraýda sybaılas jemqorlyq deńgeıi tómendedi
Aımaqtar • Búgin, 12:20
Uqsas jańalyqtar