Rýhanııat • 02 Qarasha, 2020

Qazaqstandyq ǵalym norvegterge Ál-Farabı fılosofııasy týraly aıtty

Norvegııanyń "Vårt Land" qoǵamdyq-saıası gazetinde qazaqstandyq professor jáne dıplomat Ádil Ahmetovtiń "ál-Farabı jáne ıdealızm daǵdarysy" atty maqalasy jaryq kórdi. Fılosoftyń 1150 jyldyq mereıtoıy qarsańynda avtor oqyrmandardy qazirgi saıası tendensııalar men Ál-Farabı murasy týraly oı qozǵaýǵa shaqyrdy, - dep jazady Egemen.kz

Egemen Qazaqstan

"Nege ál-Farabı qazirgi álemde álde de ózekti bolyp tabylady? Ol fılosof retinde ıdealdy qala-memleket jáne osyndaı qalalar arasyndaǵy qatynastardyń modeli ıdeıasyn damytyp otyrǵan bolatyn. Ol ásirese "izgilikti qala" dep atalatyn, ıaǵnı jalpy adamzattyq baqytqa jetý maqsatynda birge ómir súretin jáne eńbek etetin adamdar memleketiniń tujyrymdamasyn qurýymen tanymal. Izgilikti qala - Platon "Respýblıkasynyń" jetildirilgen nusqasy dep aıtýǵa bolady", - dep aıtylǵan maqalada.

Ál-Farabı usynǵan qala-memleket organıkalyq tujyrymdamasynyń basty maqsaty - ádildik. Ol izgi qala turǵyndary men basshylarynyń mańyzdy sıpattamalaryn mazmundaǵan. "Adamdary ózara kómek kórsetip eńbektený arqyly shynaıy baqytqa jetýdi maqsat etken qala izgi qala, al adamdary ózara qolǵabys tıgizip baqytqa jetýge maqsattanǵan qoǵam izgilikti qoǵam bolyp tabylady", - dep ál-Farabı óziniń áıgili traktatynda jazǵan.

Biraq, Á.Ahmetovtiń pikirinshe, ál-Farabı qala-memleketimen shektelmeı, ıdeıany ıdealdy memleketten halyqaralyq yntymaqtastyq ústem bolǵan ıdealdy álemge deıin odan ári damytady.

"Biz 2020 jylǵa kelsek álem órkendeýine jetý baǵytyna qajetti ıdealızmniń qarama-qaıshylyǵyna kýá bolamyz. Zamanaýı adam ıdealızmniń túbegeıli daǵdarysta bolǵandyqtan ál-Farabıdiń oılarynan alshaqtaý sezinetin sııaqty. Barǵan saıyn halyqtar arasyndaǵy jaqyndasý ıdeıalary men bastamalary azaıýda. Ǵalamdyq máselelerdi sheshýge belsendi, shabyttandyrylǵan jáne praktıkalyq kózqaras joıylyp bara jatqan sııaqty, al oqshaýlaný men qaqtyǵystar kúsheıip keledi" - dep atap kórsetedi avtor.

Á.Ahmetovtiń oıynsha, ál-Farabı óz ıdeıasynyń ýtopııalyq tabıǵatyn álbette túsingen, biraq bul ıdeıaǵa kúmánge qaramaı umtylýǵa shaqyryp otyrǵan. Ál-Farabıden keıin birneshe ǵasyr ótken soń ǵana adamzat áreketke qabiletti demokratııany, bılikti bólý júıesin qurý arqyly jappaı teńdik pen túsinistikke qajet negizdi ornatady. Ne úshin? Jappaı baqytqa jetý úshin - dep senetin ál-Farabı.

Fılosoftyń óz sózimen aıtqanda: "Ulttar bir-birine baqytqa jetýi úshin kómektesýdegi". "Izgi ǵalamdyq álem" tyǵyz jáne sapaly halyqaralyq yntymaqtastyqty talap etedi. Tipti qazirgi jaǵdaıda bul perspektıva alys bolyp kórinse de, biz ıdealdan eshqashan bas tartpaýymyz kerek. Búgindegi ýtopııa degenimiz erteń shyndyqqa aınalýy múmkin", dep túıindedi qazaqstandyq ǵalym.

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz