Tashkentte jaryq kórgen «Terme»

Rýhanııat • 22 Qańtar, 2021

Tashkentte jaryq kórgen «Terme»

Elordada ornalasqan Qoljazbalar jáne sırek kitaptar ulttyq ortalyǵy mekeme qorynda turǵan qundy jádigerlerdi onlaın tanystyrý sharasyn ótkizýde. Bul joly kópshilik nazarynda 1925 jyly Tashkentte jaryq kórgen «Tárbıe, bilim, ádebıet jaıyndaǵy maqalalardan terme» atty kitap usynyldy.

Beken QAIRATULY

Bul týyndyny keıingi zaman zertteýshileri – tárbıe, bilim, ádebıet jaıyndaǵy maqalalardan quralǵan «Terme» atty jınaq dep atap júr. Al qurastyrýshysy retinde – qazaq mádenıetiniń janashyry «Temir narkom» degen atpen tanymal alash qaıratkeri – Temirbek Júrgenovtiń esimi atalýda.

Tóte jazý úlgisinde Tashkenttegi «Qazaqstan memleket baspasy» jaryqqa shyǵarǵan 161 betten turatyn bul kitapqa: J.Aımaýytuly, M.Jumabaıuly, H.Dosmuhameduly taǵy basqa avtorlar shyǵarmalarymen birge halyq aqyn-jyraýlary – Shernııaz, Edige, Bazar jyraý týraly qundy málimetter jınaqtalǵan.

Úsh bólimnen turatyn týyndynyń alǵashqy bólimi «Tárbıe» dep atalyp, Baıtasuly Abdollanyń «Jıyndy (kompleks) ádisi is júzinde», Júsipbek Aımaýytulynyń «Mektep basqarý jaıy», Tańashbaıdyń «Shaǵylys máselesi» atty tárbıelik máni basym eńbekteri ense, ekinshi bólim – «Bilim» dep atalypty.

Bul bólimde, janýarlar men adamzatqa arnalǵan Arqalyq (famılııasy kórsetilmegen) degen avtordyń «Adam tegi» atty maqalasy, Danııaldyń «Tarıh týraly jalpy uǵym», Sarybaıuly Shamǵalıdyń el aýzynan jınap qurastyrǵan «Halyq ádebıeti jáne ony jınaý joldary», Q.Danııaldyń «Jalańtós batyr» atty zertteýi, Muhametjannyń qazaq rýlarynyń shejirelik túzimi kórsetilgen «Edige bıdiń tuqymy» deıtin jazbasy jınaqtalǵan eken.

Sońǵy bólim – «Kórkem ádebıet» dep atalyp, munda – Júsipbek Aımaýytulynyń «Ánshi» jáne Ilııas Jansúgirovtiń «Qunshylar» áńgimeleri, Maǵjan Jumabaıulynyń balalarǵa arnap jazǵan «Balalarǵa bazarlyǵym» atty óleńi qatarly ádebı týyndylar enipti. Sonymen qatar Ilııas Jansúgirovtiń qazaq jyraýlaryna arnap jazǵan «Halyq ádebıeti» atty maqalasynda Bazar jyraý men Shernııaz jyraýdyń óleńderine taldaý jasalsa, óziniń esimin «D.Q.» dep qysqartyp bergen Alash arysy Dosmuhmeduly Qaleldiń «Shernııaz kim?», «Baımaǵambet kim?», «Isataı kim?» atty derekkózderge negizdelgen zertteýi jarııalanǵan.

Sondaı-aq atalmysh bólimde – Jantalyuly Ahmettiń el aýzynan jınaǵan «Seksen men Toqsannyń bılikke talasqany» deıtin jazba jarııalanypty. Bul eki adam ómirde bolǵan tulǵalar. Ataqty kereı Jabaı bı dúnıeden qaıtqan soń Seksen, Toqsan degen eki balasy bılikke talasqan-mys. Bularǵa Kıikbaı bı mámile shaqyryp tórelik aıtqan, deıdi joǵarydaǵy tolǵaýda.

– Bul jınaq folklortanýshylar úshin óte qundy eńbek, – deıdi Qoljazbalar jáne sırek kitaptar ulttyq ortalyǵy dırektorynyń orynbasary Qaıyrjan Kúzembaev: «Ásirese kóneniń kózi Sálken degen adamnyń Ahmetbek, Balaýbaı, Qasen qatarly aqsaqaldardyń aýzynan jazyp alǵan «Baıdaly bıdiń sózderi» deıtin kólemdi dúnıe shejiretanýshylar úshin asa qundy».

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz