Atalǵan qujat jóninde baıandama jasaǵan Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Saparhan Omarov bul kelisim aýyl sha­rýashylyǵy janýarlaryna seleksııalyq-asyl tuqymdy jumys júrgizý tártibin retteıtinin atap ótti. Sondaı-aq EAEO aıasynda asyl tuqymdy mal sharýashylyǵy naryǵyn damytýǵa, ózara saýda keder­gilerin joıýǵa baǵyttalǵan.

Kelisimniń uǵymdyq apparatynda «asyl tuqymdy ónim», «asyl tuqymdy qun­dylyq», «asyl tuqymdy janýar», «se­lek­sııalyq jáne asyl tuqymdy jumys», «aýyl sharýashylyǵy janýary» sııaqty termınder birizdendirilgen ári naqtylanǵan. «Seleksııalyq-asyl tuqymdyq jumysty úılestirýdi múshe-memleketterdiń ýákiletti organdary júzege asyrady, taldamalyq qamtamasyz etý ǵylymı-zertteý uıymdarynda bekitiledi. Sondaı-aq Kelisimde Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe memleketter asyl tuqymdy mal jáne seleksııalyq jetistikter týraly málimetter almasýdy kózdeıdi. Qazirgi ýaqytta Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııamen birlesip, Kelisimdi iske asyrý úshin normatıvtik qujattardy ázirleý boıynsha jumystar júrgizildi. Kelisimdi ratıfıkasııalaý EAEO aýqymynda seleksııalyq-asyldandyrý jumystaryn júrgizýdi ońtaılandyrýǵa, mal sharýashylyǵynda seleksııa men asyl tuqymdy isti damytýdy qamtamasyz etýge, otandyq asyl tuqymdy ónimniń básekege qabilettiligin arttyrýǵa múmkindik beredi», dedi vedomstvo basshysy.

Kelisim Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq sheńberinde aýyl sharýashylyǵy jan­ýar­larymen seleksııalyq-asyl tuqym­dyq jumys júrgizý máseleleri boıyn­sha kelisilgen (úılestirilgen) agro­ónerkásiptik saıasatty iske asyrýǵa baǵyt­talǵan. Onyń ishinde, aýyl sharýashylyǵy janýarlarynyń jasalǵan tıpterin, jelilerin (tuqymdaryn) jáne krostaryn aprobasııadan ótkizý kózdelgen. Sonymen qatar, asyl tuqymdy ónimge moleký­lıarlyq-genetıkalyq saraptama júrgizýdi, asyl tuqymdy janýarlardyń tuqymyn aıqyndaýdy jáne olardyń asyl tuqymdyq qun­dy­lyǵyn baǵalaýdy birizdendirý ar­qyly iske asyrý qarastyrylǵan. Bul sharalar EAEO sheńberinde asyl tuqymdy mal sharýashylyǵynyń ortaq naryǵyn damytýǵa jáne ózara saýdadaǵy keder­gilerdi joıýǵa alyp keledi dep kútiledi. Bul óz kezeginde otandyq asyl tuqymdy ónimniń básekege qabilettiligin arttyrady.

Sonymen qatar depýtattar jalpy otyrysta genetıkalyq saraptama júrgizý úshin respýblıkada tıisti materıaldyq-tehnıkalyq baza, sondaı-aq elimiz asyl tuqymdy maldy EAEO-nyń qandaı elderimen, qandaı kólemde aıyrbastap kelgeni týraly máselelerdi qozǵady.

Nurlan Nyǵmatýlın osy zań jobasyn talqylaý kezinde depýtattardyń Reseıden asyl tuqymdy mal ákelý úshin birqatar kedergi bar ekenin aıtqanyna toqtaldy. Sondaı-aq ol ratıfıkasııany qabyldap, oǵan Memleket basshysy qol qoıǵannan keıin TMD elderinen asyl tuqymdy maldy kedergisiz alyp kelýge jol ashylatynyn atap ótti. Palata Tóraǵasynyń aıtýynsha, osy máseleni Májilis zań jaǵynan qamtamasyz etip otyr. Al ja­ýapty mınıstrlik basqa memlekettik  organdarmen birlesip, uıymdastyrý sharalaryn jasaýy qajet. N.Nyǵmatýlınniń pikirinshe, bul – aýyl sharýashylyǵy salasynda jumys isteıtin kásipkerlerge úlken kómek bolmaqshy.

Jıyn barysynda «2005 jylǵy 25 qara­shadaǵy TMD-ǵa qatysýshy memleket­terdiń avtokólik quraldaryn jymqyrýǵa qarsy kúrestegi jáne olardy qaıtarýdy qamtamasyz etýdegi yntymaqtastyǵy týraly kelisimge ózgerister engizý týraly hattamany ratıfıkasııalaý týraly» zań jobasy maquldandy.

«Qazirgi tańda TMD kelisimine sáıkes uıymǵa múshe eldermen shekaramyz ashyq. Osyny paıdalanyp, keıbir azamattar zań buzady. Mysaly, 2005 jyldan bas­tap osy kezge deıin urlanǵan 223-ten astam kóliktiń tek 30 paıyzy (66 kólik) elge qaıtaryldy. О́ıtkeni suraý salý normalarynda kemshilikter bar. Osy kemshilikterdi joıý úshin qujatqa jańa normalar engizildi», dedi zań jobasyn depýtattarǵa tanystyrǵan Ishki ister mınıstri Erlan Turǵymbaev. Vedomstvo basshysynyń aıtýynsha, endi jańa ereje boıynsha suraý salýdy oryndaýǵa bir-aq aı beriledi. Sondyqtan suraý salý bo­ıynsha aqparat usynýdan bas tartý úshin naqty negiz qajet. Budan bólek, qujatta jol-kólik, órt jáne tabıǵı apattan zardap shekken avtokólikter týraly málimet berý qarastyrylǵan. Sondaı-aq keden organdarymen aqparat almasý, bir jyl ishinde suraýy joq avtokólik qaı jerde anyqtalsa, ony sol memlekette qaldyrý máseleleri qarastyrylǵan.

«Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa ki­retin memleketter arasynda ortaq kedendik shekara bar. Kólikter tekseril­meıdi. Sondyqtan osy kólikterdi baqylap, aqparat almasý úshin bul hattama qajet. Byltyrǵy sáýirde osy zań jobasy Parla­mentte qaralǵan bolatyn. Biraq bir norma kirmeı qalǵandyqtan, keri qaıta­ryldy. Halyqaralyq sharttarǵa sáıkes hattamanyń 1-baby, 5-tarmaǵy, «e» tarmaq­sha­syndaǵy normany zań jobasyna kir­gizý qajet boldy. Onda myna másele aıtyl­ǵan: «Bizdiń memlekette shekaradan ótetin kólikter týraly aqparattyq derekter bazasy joq. Sondyqtan bul norma Qa­zaqstanǵa qoldanylmaıdy». Osy eskert­peni zań jobasyna kirgizdik. Búginde bar­lyq normalar halyqaralyq «Vena kon­ven­sııasyna» sáıkestendirildi», dedi mınıstr.

Zań jobasyn talqylaý barysynda Májilis Tóraǵasy qujatqa qatysty óz pikirin bildirip, urlanǵan avtokólikterdi qaıtarýdaǵy kemshilikterge toqtaldy. «Kólik urlaýdaǵy eń qarapaıym tásil – ony shetelge shyǵarý. Sol jaqta oǵan jańa VIN-kod japsyrylady, sosyn kólikti tirkeıdi. Bul shemadaǵy eń úlken másele – «vın» kodty ıelený. Urlanǵan kólikti shetelge aparyp, ony shanaqqa japsyrady. Dál sondaı tús tańdalyp, kólik markasy men jyly sáıkestendiriledi. Qazir munyń bári belgili. Osylaısha, urlanǵan kólik «zańdastyrylady», dedi Nurlan Nyǵmatýlın.

Taǵy bir tásil bar. Joq kóliktiń VIN-kodyn sheteldiń ishki ister mınıstrligine tirkeıdi. Osy oraıda, Májilis Spıkeri mundaı tásildi júzege asyrýǵa quqyq qorǵaý salasy qyzmetkerleriniń de qatysy bar ekenin atap ótti. О́ıtkeni VIN-kodty osy salaǵa jaýapty mamandar ǵana biledi. Nurlan Nyǵmatýlın keltirgen derekterge súıensek, keıingi 15 jylda Qazaqstan aýmaǵynda 40 303 avtokólik urlanǵan. Sonyń 223-i ǵana TMD elderinen tabylypty. Biraq 66 kólik qana elge qaıtarylǵan.

Májilistiń jalpy otyrysynda «1993 jylǵy 22 qazandaǵy Qazaqstan Respýb­lıkasy men Mońǵolııa arasyndaǵy azamat­tyq jáne qylmystyq ister jónindegi ózara kómek týraly shartqa ózgerister engizý týraly hattamany ratıfıkasııa­laý týraly» zań jobasy maquldandy. «Hat­tama Qazaqstan Respýblıkasy memle­kettik organdarynyń fýnksııalaryn naqtylaýdy kózdeıdi. Bul eki memlekettiń jeke jáne zańdy tulǵalaryna ózderiniń jeke ári múliktik quqyqtaryn qorǵaý úshin sottarǵa, sondaı-aq basqa da quzyretti organdarǵa tikeleı júginýdi ońaılatady», dedi Ádilet mınıstri Marat Beketaev.

Qujat Qazaqstannyń Mońǵolııamen quqyqtyq yntymaqtastyǵyn odan ári damytýǵa baǵyttalǵan. «Hattama arqyly Qazaqstan Respýblıkasy Ishki ister mınıstrliginiń qylmystyq ister boıynsha quqyqtyq kómek kórsetýdegi quzyretin belgileıtin sharttyń 27-babyn alyp tastaý kózdeledi. Sebebi bul máseleler aldaǵy ýaqytta Bas prokýratýranyń quzyretine jatady. Hattamany ratıfıkasııalaý Qazaqstan men Mońǵolııa azamattarynyń quqyqtaryn qorǵaýǵa baǵyttalǵan azamattyq jáne qylmystyq ister boıynsha quqyqtyq kómek kórsetý salasyndaǵy ekijaqty yntymaqtastyqty odan ári nyǵaıtýǵa yqpal etedi», dedi mınıstr.

Sondaı-aq otyrys barysynda Palata VII saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń ókilettikterin iske asyrýdyń I sessııaǵa arnalǵan negizgi is-sharalar josparyn bekitti. Jospar negizgi 5 bólimnen turady. Birinshi sessııaǵa barlyǵy 35 negizgi is-shara ótkizý josparlanǵan. Onyń ishinde Májilis komıtetteriniń 9 keńeıtilgen taqyryptyq otyrysy, «Úkimet sa­ǵat­tary», halyqaralyq konferensııa, 9 dóń­gelek ústel jáne basqa da is-sharalar usy­nylyp otyr. Májilistiń halyqaralyq jáne parlamentaralyq qyzmetin iske asyrý boıynsha sharalar jeke keste ne­gizinde júzege asyrylady. Jospar jobasy Májilistiń turaqty komıtetterinde pysyqtalyp, ózekti máselelerden týyndaıtyn mańyzdy is-sharalardy qamtyǵan. Sonymen qatar eldegi sanıtarlyq-epıdemııalyq jaǵdaıdy eskere otyryp, atalǵan taqyryptyq otyrystardy beınekonferens-baılanys formatynda ótkizý múmkindigi de qarastyrylǵan.

Jalpy otyrys sońynda birqatar depýtat memlekettik oryndar basshylaryna saýal joldady. Máselen, Májilis depýtaty Aleksandr Mılıýtın Premer-Mınıstrge joldaǵan saýalynda zeınetaqy júıesin qaıta qurýdy usyndy. «Qazaqstandyqtardyń kópshiliginiń jalaqysy azdyǵynan olardyń zeınetaqy jınaǵy jetkiliksiz. Bizdiń partııa (QHP) burynǵy zeınetaqy júıesine qaıta oralýdy usynady. Basty usynymyzdyń biri – azamattardyń eńbek demalysyna shyǵý jasyn qaıta qaraý. Ony eńbek jaǵdaıynyń kúrdeliligine súıene otyryp esepteý qajet», dedi depýtat.

Depýtat Ǵazız Qulahmetov Úkimet basshysynyń atyna joldaǵan saýalynda qandastardyń qujattaryn retke keltirý máselesin kóterdi. Bulardan bólek, jıyn barysynda Saýytbek Abdrahmanov, Arman Qojahmetov, Azat Perýashev, Danııa Espaeva, Irına Smırnova, Gúlnar Bıjanova, Janat Omarbekova, Aıgúl Jumabaeva, Erlan Saırov, Artýr Platonov ártúrli ózekti másele boıynsha depýtattyq saýaldar joldady.