Ult saýlyǵyn ulyqtaǵan shahar

Alǵys arqalaǵan aq halattylar

Bas qalanyń basty arhıtektory – Elbasy Nursultan Nazarbaev bir sózinde «Halqymyz jańa da jas memleketiniń astanasyn óziniń qalaǵan jerine, óziniń qalaýy boıynsha ornatty. Eń bastysy, óziniń kindik qalasynyń qurylysyna bilek sybanyp, bar kúsh-qaıratyn, ynta-jigerin saldy. Ár kóshege, ár úıge júrek meıi­rin, perzenttik súıispenshiligin, jan jy­lýyn jumsady. Astana osylaısha hal­qymyzdyń aıaly alaqany, ystyq meıi­rimimen turǵyzyldy. Sondyqtan da, bul qala bárimizge erekshe qymbat, aıryq­sha aıaýly. Táýelsizdiktiń negizgi máni – tarıhtyń jańa betin óz erkińmen, óz she­shimińmen bastaýda bolsa kerek. Táýel­sizdik bizge jańa jolymyzdy, ózimizdiń sony soqpaǵymyzdy tabýǵa zor múmkindik usyndy. Sol jańa jolymyzdy biz Astana arqyly taptyq», degen bolatyn.

Rasymen de, búgingi eńseli elorda – ha­lyqtyń aıaly alaqany, ystyq meıiri­mi­men turǵyzylǵan shahar. Jastary – jańashyldyqqa, eresegi erekshelikke um­tylady. Qala turǵyndary bir úıdiń ba­lasyndaı baýyrmal. Oǵan jahanda «ja­man indet» ústemdik qurǵan kezde baryp kóz jetkizdik. Enjarlyq tanytqan eshkim bolǵan joq. Saýlyǵymyzdy oılap saqtandyq. Betperde taǵyp, berekemizden aıyrylmaýǵa tyrystyq. Bul árıne qa­ra­paıym azamattardyń alǵaýsyz amal-nıeti edi. Alaıda turǵyndardyń «bas­ty baılyǵyn» kóziniń qarashyǵyndaı qor­ǵa­ǵan medısına salasy mamandarynyń ult saýlyǵyn saqtap qalý jolyndaǵy eseli eńbegi men ólsheýsiz úlesi óz aldyna ushan-teńiz.

Osy esil eńbekti eskergen Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev byltyr «Biz birgemiz» jalpyulttyq onlaın-forýmynda koronavırýs indetine qar­sy kúreske zor úles qosqan medısına qyzmetkerlerine arnap «Altyn júrek» eskertkishin turǵyzý týraly tapsyrma bergen bolatyn. Bıyl 18 mamyrda Prezıdent tapsyrmasy oryndalyp, el­ordanyń sol jaǵalaýynda Almaty men Aqmeshit kósheleriniń qıylysyndaǵy jańa saıabaqtyń aýmaǵynda eńseli eskert­kish boı kóterdi. Onyń ashylý sal­tanatyna qatysqan Prezıdent Q.Toqaev «Bul – jahandyq dertke qarsy kúres­ken otandastarymyzǵa degen el qur­me­tiniń belgisi. Sondaı-aq halyqtyń adal perzentterine ystyq yqylasynyń kóri­nisi. Eskertkish el basyna qıyndyq týǵan sátte qaharmandyq kórsetken jandardyń rýhyna taǵzym etý ornyna aınalady», degen bolatyn.

Iá, «qanatymen sý sepken qarlyǵash­taı» medısına salasynyń mamandary qandaı qurmetke bolsyn laıyq. «Mem­leket basshysy medısına qyzmet­ker­lerin qoldaýǵa aıryqsha kóńil bóledi. Prezıdenttiń tapsyrmasymen densaýlyq saqtaý salasyn damytýdy jalǵastyramyz: medısına me­ke­me­lerin qosymsha qondyrǵylarmen jab­dyqtaımyz, jańa emhanalar men aýrýhanalardy salyp, jóndeý jumystaryn júrgizemiz, kezeń-kezeńimen jalaqyny ósiremiz, medısına qyzmetkerlerine syı­aqyny úzbeımiz, olardyń mártebesin kótere­miz», deıdi Nur-Sultan qalasynyń ákimi Altaı Kólginov.

Basymyz aýyryp, baltyrymyz syzdasa aldymen osy dárigerler qaýymyna asy­ǵatynymyz da anyq. Ásirese, koronavırýs ınfeksııasy adamzat balasyn áýrege salyp tur. Soǵan qaramastan vı­rýsqa qarsy turý qadamdary kóńil kónshitedi. Máselen, Nur-Sultanda tur­ǵyndardy vaksınalaý qarqyny artty. Densaýlyq saqtaý salasynyń mamandary azamattardyń vaksınalaý pýnktterine belsendi kelip jatqanyn atap ótýde. Búginde búldirshinderden basqa barlyq jas sanattaǵy turǵyndar KVI-ge qarsy vaksına alýǵa asyǵady. Olardyń arasynda júkti jáne bala emizetin áıelder, 12 jastan 18 jasqa deıingi jasóspirimder bar. Elordada barlyǵy 460 myńǵa jýyq adam ekpeniń birinshi komponentin aldy. Bul ekpe alýǵa jatatyn turǵyndardyń 64,6%-yn quraıdy. Jalpy, elorda aýma­ǵyndaǵy 711 myńnan astam qala turǵyny vaksınalaýǵa jatady. Qazirgi ýaqytta azamattardyń tańdaýyna ekpeniń úsh túri usynylady. Onyń qatarynda reseılik «Spýtnık», otandyq QazVac vaksınasy jáne qytaılyq Sinofarm Verocell preparaty jáne júkti, bala emizetin áıelder, 12 jastan 18 jasqa deıingi jas­óspirimder úshin amerıkalyq Pfizer preparaty bar.

Búginde elorda aýmaǵyndaǵy densaý­lyq saqtaý salasyn damytý maqsatyn­da­ǵy túrli jobalardy iske asyrý úshin aýqymdy jumys qolǵa alynyp jatyr. 2020 jyldyń qorytyndysy boıynsha, Nur-Sultan qalasynda densaýlyq saq­taý salasynda, birinshi kezekte, koro­navırýs ınfeksııasy pandemııasyna baılanys­ty úlken jumys atqaryldy. Pandemııa otandastarymyzdyń ómirine tú­zetýler engizgenimen, qoıylǵan negiz­gi min­detterdi iske asyrýǵa kedergi keltirmedi.

Sapaly qyzmet usynyp keledi

Osy kúni elordada 256 medısınalyq uıym bar. Sonyń ishinde, 31-i – qala ákim­digine vedomstvolyq baǵynysty uıym. Sondaı-aq Jedel medısınalyq járdem stansasy, Joǵary medısınalyq kolledj, Arnaıy medısınalyq jabdyqtaý bazasy, Mamandandyrylǵan balalar úıi, Patologoanatomııalyq bıýro jáne JITS-tyń aldyn alý jáne oǵan qarsy kúres jónindegi ortalyq jumys isteıdi. Buǵan qosa, 1 vedomstvolyq jáne 19 jeke medısınalyq uıym halyqqa alǵash­qy medısınalyq-sanıtarlyq kómek kórsetedi.

Keıingi jyldary Nur-Sultan qala­syndaǵy turǵyndar sanynyń ósý qar­qy­ny jylyna shamamen elý myń adamǵa jýyqtady. Bul aýysymyna 250-den 500 adam kelýine bolatyn jańa emhanalar, alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kó­mek ortalyqtary men dárigerlik ambýlatorııalar, sonyń ishinde aýysymyna 100 adam kelýine bolatyn turǵyn úı keshenderiniń birinshi qabattarynda or­nalasqan turǵyn emes úı-jaılardy salýdy talap etedi. Qazirgi ýaqytta bul jo­balar bıýdjet qarajaty esebinen ǵana emes, jeke ınvestısııalar esebinen de iske asyrylýda. Bul rette, medısınalyq qyzmetter naryǵynda Densaýlyq saqtaý ınfraqurylymyn damytýdyń óńirlik perspektıvalyq josparyna sáıkes, qalanyń tez damyp kele jatqan, halyq tyǵyz ornalasqan bólikterinde nemese onyń shet aýmaqtarynda bastapqy býyn uıymdaryn ashý josparlanyp otyr.

Koronavırýs ınfeksııasynyń kesi­rinen paıda bolǵan kúrdeli epıdemıo­lo­gııa­lyq jaǵdaıǵa qaramastan, Nur-Sultan qalasynda alǵashqy medısınalyq-sa­nı­­tarlyq kómek uıymdary shtattyq rejim­de jumys istedi. Ambýlatorııalyq qyz­mettiń tıimdiligi pasıentterdiń kóp­shi­ligin úıde emdeýge, ásirese, aýyr, kúr­­deli naýqastar úshin stasıonarlyq tósek­terdi paıdalanýǵa múmkindik be­re­di. Naýqastardy ambýlatorııalyq deń­geı­de turaqty baqylaý ınfeksııalyq sta­sıo­narlardyń júktemesin tómen­de­týge yq­pal etedi. Syrqattaný jaǵdaı­lary­­nyń ósýine qaramastan, bıyl shilde aıyn­­da kúndelikti emdeýge jatqyzylǵan pa­sıent­terdiń jalpy sanynyń 20%-dan aspady.

Mobıldi brıgadalardyń jumysy jedel medısınalyq járdem stansasy­nyń júktemesin tómendetýge múmkindik ber­di. Byltyr jaz aılarynda jedel jár­dem brıgadalary táýligine orta eseppen
2 700-ge jýyq qońyraý shalýshyǵa qyzmet kórsetti. Sonyń ishinde koronavırýs ınfeksııasyna qatysty 400 qońyraý shalyndy. Bıyl orta eseppen 2 myń shaqyrtý bolsa, sonyń koronavırýs ınfeksııa­sy­na qatystysy – 200. Búginde Nur-Sul­­tan qalasynda epıdemıologııalyq jaǵ­daı turaqtandy. Táýligine orta eseppen 200-ge jýyq jańa COVID-19 oqıǵasy tirkeledi. Tıisinshe, stasıonarlardaǵy tósek qorynyń júktemesi 70-ten 40%-ǵa deıin tómendedi. Jalpy alǵanda, elor­dalyq medısınanyń basty maqsaty – usy­nylatyn qyzmetterdiń sapasyn arttyrý, azamattarymyzǵa joǵary bilikti medısınalyq kómek kórsetý.

Kún saıyn 80 sábıdiń kindigi kesiledi

Búginde elordalyq densaýlyq saqtaý júıesi medısınalyq qyzmetterdiń keń spektrin usynady. Táýelsizdik jyldarynda Nur-Sultan qalasyndaǵy medı­sına salasynyń mamandary tur­ǵyndardyń densaýlyǵyn nyǵaıtýda, ­aýrýlardy dıagnostıkalaý men anyq­taýda eń tıimdi shara retinde emdeýdiń zamanaýı ádisterin engizýde, aýrýlar­dyń aldyn alýda eleýli joldan ótti. Negizgi medısınalyq-demo­gra­fııalyq kórsetkishter de táýelsizdik jyldary oń úrdiske ıe. Kún saıyn elor­dada orta eseppen 80 bala ómirge keledi. 400-den astam adam aýrýhanaǵa jat­qyzylady. Jedel járdem 2 myńnan astam adamǵa jedel kómek kórsetip, em­hanalarda kúnine 8500-den astam adam qaralady. Kúnine 150-den astam ota ja­salady. Bul – halyqqa sapaly medı­sı­nalyq kómek kórsetý kezindegi úzdiksiz jumystyń nátıjesi.

Osy kúni el astanasynda kóptegen klınıkalar ashyldy. Solardyń negizinde búginde biregeı medısınalyq tehnologııalar qoldanylyp jatyr. Tıisinshe, elordalyq densaýlyq saqtaý salasy qala mártebesinde damyp keledi. Nur-Sultan qalasyndaǵy qoǵamdyq densaýlyq saq­taý basqarmasy densaýlyq saqtaý uıym­dary­nyń syrtqy kelbetin de, ishki mazmunyn da birte-birte ózgertip, qyzmet kórsetýdi jaq­sartý jáne qonaqjaılylyq standarttaryn («qonaqjaı medısınany») jolǵa qoıyp keledi. Úsh onjyldyqta qalada tutas medısınalyq klaster, sonyń ishin­de bosandyrý kómegin kórsetetin klas­ter quryldy. Búginde bala týýdyń kúrt ósýine baılanysty 1 qalalyq per­zenthananyń ornyna 3 deńgeıli kómek kórsetetin 3 kópbeıindi aýrýhana qu­ramynda 3 akýsherlik blok jumys isteıdi.

Jańa tehnologııa – damý men jańǵyrýdyń belgisi

Shahardaǵy memlekettik klınıkalarda jyl saıyn jańa tehnologııalar engizilip keledi. Sonymen qatar halyqty dıag­nostıkalaý men emdeýge arnalǵan zamanaýı joǵary tehnologııalyq apparattarmen jaraqtandyrylýda. Bıyl 3 qalalyq aýrýhana men eki emhana KT jáne MRT jańa apparattarymen qamtamasyz etil­di. Qazirgi jaǵdaı – pandemııa kezeńinde naýqastardy ýaqtyly dıagnostıkalaý úshin alǵashqy medısınalyq-sanıtar­lyq kómek uıymyn jańa tehnologııalarmen qamtamasyz etýdiń asa qajettili­gin kórsetip otyr. Máselen, ótken aıda №2 kópsalaly qalalyq aýrýhana jańa joǵary tehnologııalyq jabdyqtarmen jabdyqtaldy. Medısınalyq mekemede mýltıspıraldy kompıýterlik tomograf ornatyldy. Bul – adamnyń ishki músheleriniń jaǵdaıy týraly tez aqparat alýǵa múmkindik beretin zamanaýı jáne dál dıagnostıkalyq ádis.

Ornatylǵan jabdyqtyń artyqshyly­ǵy – ony paıdalaný kezinde pasıentter men qyzmetkerlerge radıasııalyq júk­teme azaıady. Sáıkesinshe zertteý ýa­qyty qysqarady jáne apparattyń ótkizý qabileti artady. Osylaısha, Nur-Sultan qalasyndaǵy búgingi medısına usynylatyn qyzmettiń sapasyn art­tyryp qana qoımaı, emdelýshige baǵ­darlanǵan qadamdar jasap keledi. Dıa­gnostıkadan ótý de, medısına salasy qyzmetkerleriniń usynysyn, qorytyndylaryn bir jerde alý da jeńildeı tústi. Yńǵaıly qyz­met dárigerdiń de, em qabyldaýshy azamattyń da janyna jaıly bolatyny anyq. Tıisinshe, mundaı jańa qurylǵy keýde qýysynyń aýrýlaryn erte kezeńde dıagnostıkalaýǵa múmkindik beredi.

Al 2021 jyly qazan aıynyń basynda №4 qalalyq emhanada angıografııamen kompıýterlik tomografııanyń jańa apparaty ornatyldy. Kardıo-paketi bar zamanaýı jabdyq júrek-qantamyr jú­ıesine tolyq dıagnostıka júrgizedi.

Byltyr elimiz koronavırýs pandemııasymen betpe-bet kezdesti. Tipti jo­ǵary damyǵan memleketterdiń ózi tó­tep bere almaı, densaýlyq saqtaý júıe­sinde qıyndyqtardy bastan ótker­di. Biraq elorda vırýsqa qarsy turý, aza­mattardyń densaýlyǵyn saqtaý min­detin barynsha oryndady jáne osy kúnge deıin koronavırýspen kúresti jalǵastyryp keledi. Munyń barlyǵy otandastarymyzdyń uıym­shyldyǵy men medısına qyzmet­kerleriniń kásibıliginiń, jedeldigi men ba­tyldyǵynyń nátıjesi. Pandemııa bastal­ǵannan beri elordada 140 myńnan astam adam emdelip shyqty (97%). Barlyq kúsh pen resýrs osy vırýspen kúresýge baǵyttaldy.

Osylaısha, pandemııa kezinde 4 myń tósektik oryn uıymdastyrylyp, 8 myń medısına qyzmetkeri jumyldyryldy. Stasıonarlardyń О́JJ-apparattarymen qamtamasyz etilýi 100%-dy qurady. Indet­ke shaldyqqan naýqastardy emdeý úshin 19 KT (respýblıkalyq klınıkalardan, jeke medısınalyq uıymdardan jáne ózge uıymdardan KT qosa alǵanda) alyndy. Sonymen qatar 27 rentgen-apparat, 1 myńnan astam ottegi konsentratory já­ne 1,5 myńǵa jýyq ottegi núktesi qolǵa tıdi.

Bul rette, pandemııa beleń alǵannan beri shahardyń densaýlyq saqtaý júıesi de aıtarlyqtaı jańǵyrdy. Jedel medı­sınalyq járdem avtokólikteriniń parki tolyqtaı jasaqtaldy. Medısınalyq joǵary oqý oryndary men kolledjderdiń 350-den astam túlegi COVID-19-ǵa qarsy kúres jumysyna tartyldy. Medısına salasynyń kadrlyq quramyn tolyqtyrý úshin jergilikti bıýdjetten qosymsha 500 grant bólindi. Jedel járdem avto­kólikteriniń parki 107 birlikke tolyqsa, sonyń 65 birligi – S klasty reanımobıl.

Osynyń bárine alǵashqy medısına­lyq-sanıtarlyq kómek uıymyna tek 2020 jyly 44 birlik sanıtarııalyq avto­kólik berildi. Buǵan qosa, olardyń ár­qaısysy qaıyrymdylyq qarajaty esebinen mobıldi brıgadalarǵa arnal­ǵan 1 kólikpen qamtyldy. Búginde jańa stan­darttarǵa saı bolý jáne elor­da­lyq densaýlyq saqtaý júıesin jań­ǵyrtý maqsatynda Nur-Sultan qala­sy ákimdigine qarasty medısınalyq uıym­dardyń ǵımaratyna kúrdeli jóndeý ju­mystary júrgizilýde. Bıyl kúrdeli jóndeý jumystaryn júrgizýge 434,5 mln teńge bólindi. Ǵımarattardy qaıta qurý memlekettik emhanalar men aýrýhanalar úshin qolǵa alyndy. Buǵan qosa, qysqa merzimde elordada 210 oryndyq qalalyq juqpaly aýrýlar ortalyǵy jobalanyp, salynǵanyn atap ótý mańyzdy.

«Úı janyndaǵy dáriger» – halyqqa jaqyn medısına

Halyqqa alǵashqy medısınalyq-sanıtarlyq kómekti jaqyn etý maqsatynda 2018-2020 jyldar aralyǵynda 20 mınýt­tyq qadamdyq qoljetimdilikti qamtama­syz etetin 30 «Úı janyndaǵy dáriger» nysandary ashyldy. Sonyń ishinde 260 myńnan astam adamdy qamtı otyryp, jeke ınvestısııalardy tartýmen 25 ny­san qoldanysqa berildi. Onyń 6-y – qala shetinde. «Úı janyndaǵy dáriger» ny­sandary negizinen turǵyn úılerdiń birinshi qabattarynda ornalasqan. Munda pa­sıentterge alǵashqy medısınalyq-sa­nıtarlyq kómek kórsetiledi. Bul jaqyn­ mańdaǵy úılerdiń turǵyndaryn tir­keı ala­tyn emdeý-ambýlatorııalyq pýnktter­diń bir túri. Máselen, Bókeıhan kóshesi, 21 mekenjaıy boıynsha ornalasqan «Amanat» otbasylyq densaýlyq orta­ly­ǵyna búginde 14 myńǵa jýyq qala tur­ǵyny tirkelgen. О́tken jyly ortalyq óz jumysyn endi bastaǵan kezde, tirkel­gen­derdiń sany shamamen 9 myń pasıentti qurady. Medısınalyq mekeme №9 qala­lyq emhana bazasynda jumys isteıdi.

Buǵan qosa jyl sońyna deıin taǵy 10-ǵa jýyq nysandy ashý josparla­nyp otyr. Olardyń bir bóligi jumys istep tur. Máselen, «Salaýatty Asta­na» JShS (Qordaı kóshesi, 85, n. p. 32,8,7,6); «Salaýatty Astana» JShS (Á.Bekturov kóshesi, 1/2, n. p. 10); «Januıa» qazaqstandyq áleýmettik-me­dı­sınalyq kompanııasy JShS (Ánet baba k-si, 13); «Januıa» qazaqstandyq áleý­mettik-medısınalyq kompanııasy» JShS fılıaly (Baraev k-si, 13); «О́NEGE» otbasylyq densaýlyq jáne baqyt ortalyǵy JShS (Turan dańǵyly 7); «Shıpager» otbasylyq densaýlyq or­ta­lyǵy JShS (Álıhan Bókeıhan kóshesi, 6).

Sondaı-aq «О́NEGE» otbasylyq den­saýlyq jáne baqyt ortalyǵy» JShS (T.Júrgenov kóshesi, 18/2); «Shıpager» otbasylyq densaýlyq ortalyǵy» JShS (Turan dańǵyly, 55); «Shıpager» otba­sy­lyq densaýlyq ortalyǵy JShS (Saýran kóshesi, 15); «Kırpıchnyı t.a. «Dos­tyq» PQJBO syndy mekenjaılarda orna­las­qan «Úı janyndaǵy dáriger» nysandarynda jóndeý jumystary júrip jatyr.

Sonymen qatar 2020 jyldyń sońyn­da «Saryarqa» jáne «Baıqońyr» aýdandarynda 2 jańa iri emhananyń qury­lys jobasy maquldandy. Sondaı-aq jeke ınvestorlar tarapynan «Esil» jáne «Almaty» aýdandarynda osyndaı ny­sandardy salýǵa qyzyǵýshylyq baı­qalady. Nysandar 2022-2023 jyldary qoldanysqa beriledi dep kútilýde. Aldaǵy jyldary №1 Kópbeıindi qalalyq aýrýhana aýmaǵynda 250 tósektik orynǵa arnalǵan perzenthana blogy salynady. Búginde patologoanatomııalyq bıýroǵa ar­nalǵan jańa ǵımaratqa uqsas jaǵdaı jasalǵan eskızdik joba kelisildi.

Kadrlar qatary qalaı tolyqtyrylady?

Búgingi tańda elordalyq densaýlyq saqtaý uıymdarynda 12 myńǵa jýyq dáriger men 6 myń orta qyzmetker ju­mys isteıdi. Soǵan qaramastan kadr je­tispeýshiligi máselesi de bar. Tapshylyq jalpy praktıka dárigerlerine, pedıatr­lar men terapevterge qatysty bolyp otyr. Sonymen qatar reanımatologter men akýsher-gınekologterdiń de qa­jettiligi baıqalady. Jalpy, elordada búginde 289 medısına qyzmetkeri tapshy. Osy máseleni sheshý maqsatynda tıisti sharalar qabyldanyp jatyr. Máselen, kadrlardy kásibı turǵyda damytý úshin bıýdjette mamandardyń biliktiligin art­tyrýǵa, el ishinde jáne shetelde qaıta daıarlaýǵa qarajat kózdelgen. Osylaısha, jyl basynan beri shetelde 24 adam, el ishinde 108 adam oqytyldy.

Alaıda mamandardy turaqtandyrý­dyń tóte joly – olardyń turǵyn úı máselesin sheship berý ekeni anyq. Bul rette, Nur-Sultan qalasynyń ákimdi­gi túrli turǵyn úı baǵdarlamalaryn ­is­ke asyryp keledi. Máselen, elordada «Ju­mys isteıtin jastarǵa satyp alý quqyǵynsyz jalǵa beriletin turǵyn úı baǵ­darlamasy»; Qazaqstan ıpotekalyq baǵdarlamasy jelisi boıynsha turǵyn úı baǵdarlamasy jáne birqatar basqa da turǵyn úı baǵdarlamalary qolǵa alynyp jatyr. Sonymen qatar qazir qalanyń úsh aýdanynda elordalyq medısına qyzmetkerlerine arnalǵan jataqhanalar salý jumystary bastaý aldy.

Buǵan qosa, 293 orynǵa bólingen me­dısınalyq kadrlardy (rezıdentterdi) daıar­laýǵa arnalǵan memlekettik grant­qa ótki­zilgen konkýrs qorytyndysy bo­ıyn­sha 283 rezıdent qabyldanǵanyn aıtty. Búginde olardyń 274-i bilim alyp jatyr. Aıta keteıik, Memleket bas­shysynyń tapsyr­masyn oryndaý aıasynda 2023 jylǵa deıin dárigerler men orta medısınalyq qyzmetkerlerdiń jalaqysyn jyl sa­ıyn kezeń-kezeńimen arttyrý kózdelgen. Osylaısha, 9 aıda jala­qyny kóterý monı­torınginiń qory­tyndysy bo­ıynsha dárigerlerdiń jal­aqysy orta esep­pen 30%-ǵa, orta medı­sınalyq qyzmetkerlerdiń jalaqysy 20%-ǵa ulǵaıdy.