Depozıtke aqsha salarda neni eskergen jón?

Qor bólip-jarmaı bárin qor­ǵaıdy: jeke tulǵany da, jeke kásipkerdi de. Sondaı-aq depozıt­tiń kez kelgen túrine kepildik beredi – talap etilgenge deıingi salymdar, shartty, merzimdi jáne jınaq salymdary (depozıtter), aǵymdaǵy shottardaǵy jáne tólem kartochkalaryndaǵy aqsha degendeı. Qor kepildi ótemdi salymshylarǵa qalaı tóleıdi? Bul tólem qordyń arnaıy rezervi esebinen júrgiziledi. Al arnaıy rezerv qor júıesine qatysatyn bank­terdiń mindetti jarnasy esebi­nen qalyptasady. Qazir bank jar­nalary arqyly 847 mlrd teńge jı­nalypty. Arnaıy rezervtiń kóle­mi zańnamamen belgilengen shek­ten 5 paıyzǵa joǵary jáne sa­lym­shylar shottarynyń 99,8 pa­ıy­­zyn tolyq kólemde jaba alady.

«Eger sheteldik depozıtterdi saqtandyrý qorlaryndaǵy arnaıy rezervtiń kólemin salystyratyn bolsaq, onda QDKQ arnaıy rezerviniń deńgeıi joǵary jáne álemdik ozyq praktıkaǵa sáıkes keledi», deıdi QDKQ tóraǵasy Ádil О́tembaev.

Endi kepildi ótemniń eń jo­ǵa­ry somasy qandaı degenge ke­le­ıik. Bul oraıda kepildi ótemaqynyń shekti somasy kepil­dik berilgen depozıttiń túri men valıý­tasyna baılanysty eke­nin umyt­paý kerek. Qazirgi kezde ult­tyq valıýtadaǵy jınaq sa­lym­­dary (depozıtter) boıyn­sha kepildi ótem 20 mln teńge­den; jınaq depozıtterinen basqa ult­tyq valıýtadaǵy ózge depozıtter boıynsha 10 mln teńgeden; shetel valıýtasyndaǵy depozıtter bo­ıynsha 5 mln teńgeden aspaıdy. Sondaı-aq depozıtordyń bir qa­ty­sýshy bankte túri men valıýta­sy­na qaraı ártúrli birneshe depo­zıti bolǵan jaǵdaıda, depo­zıt­­tiń árbir túri boıynsha shek­ter­di eskere otyryp, jıyntyq ke­pil­di ótem 20 mln teńgeden aspaıdy.

«Halyqtyń uzaqmerzimdi jı­naq­­tary­nyń saqtalýyn qamta­ma­­syz etý maqsatynda 2022 jylǵy 11 qańtardan bastap teń­gedegi jı­naq salymdary bo­ıyn­sha kepil­di ótemniń eń joǵar­ǵy soma­sy 15 mln teńgeden 20 mln teń­gege deıin arttyryl­dy. Bul rette salymshynyń bir bank­te túri jáne valıýtasy ártúr­li bir­neshe depozıti bolǵan jaǵ­daıda, jıyn­tyq kepildi ótem de 20 mln teńgege deıin ósti. Budan basqa, bıyl 11 qańtarda halyqtyń turaqty jınaqtarynyń kiristiligin art­tyrý maqsatynda, sondaı-aq qar­jylyq turaqty­lyq­ty qol­daý sheńberinde QDKQ jeke tulǵa­lardyń ulttyq valıýta­daǵy jınaq depozıtteri boıyn­sha syıaqynyń eń joǵarǵy mól­she­r­lemelerin: 3, 6 aıǵa – 2-tar­maqshaǵa jáne 12 aıǵa 1-tar­maqshaǵa arttyrý týraly sheshim qabyldady», dep habarlaıdy Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi.

Á.О́tembaevtyń aıtýynsha, qańtarda osyndaı salymdar ashqan salymshylar bank shartynyń búkil qoldanylý kezeńine joǵary kiristilikti belgileı alady. Bul shara­­lar salymshylardyń jınaq depo­zıtterine degen qyzyǵý­shy­­ly­­ǵyn saqtaýǵa yqpal etip, aza­mat­tarǵa olar úshin neǵurlym qolaıly sharttarmen bir bankte kóbirek qarajat ustaýǵa múm­kindik bermek.

Sonymen qatar agenttik 2020 jylǵy 1 qańtardan bastap kepildi ótemdi tóleýdiń bastalý merzimi qysqartylǵanyn aıtady. Endi tólemder bank barlyq bank operasııalaryn júrgizýge lısenzııasynan aıyrylǵan sátten bastap 35 jumys kúni ishinde júzege asyrylady. Sońǵy saq­tan­dyrý jaǵdaılary boıynsha tólem­derdiń bastalýy rekordtyq qysqa merzimde qamtamasyz etildi. Osy­laısha, AsiaCredit Bank AQ jáne Capital Bank Kazakhstan AQ boıynsha salymshylar lısenzııasynan aıyrylǵan kúnnen bastap 8 jáne 6 jumys kúninen keıin tólemge ótinish bere aldy.

2021 jyldyń qyrkúıeginen bastap azamattar elektrondy portal arqyly da ótinish berý engizilgen. Tıimdi sıfrlandyrýǵa qaramastan qyzmet kórsetýdiń dástúrli tásilin qalaıtyn salymshylar úshin, sondaı-aq úshinshi tulǵalar úshin (senimhat boıynsha ókilder, muragerler jáne ózge quqyq ıelenýshiler) agent banktiń bólimsheleri arqyly kepildik berilgen ótemdi alý múmkindigi de saqtalǵan. О́tinishterdi qabyldaý tólem bastalǵan kúnnen bastap 1 jyl ishinde, al taratylǵan nemese lısenzııadan aıyrylǵan bankterdiń salymshylarynan 2022 jylǵy 1 mamyrǵa deıin (Capital Bank Kazakhstan salymshylary úshin 2022 jylǵy 3 shildege deıin) júzege asyrylady.

Aıtpaqshy, depozıt boıynsha kepildi ótemniń BJZQ-ǵa aýdarylatyn kezi de bar: Eger ótem tóleý merzimi ótkenge deıin salymshy ótem somasyn talap etpese, ol avtomatty túrde ashylatyn erikti zeınetaqy jarnalaryn esepke alý úshin BJZQ-daǵy jeke zeınetaqy shotyna aýdarylady. Al salymshy kepildi ótemdi alý úshin dáleldi sebeptermen ótinish bere almasa, onda QDKQ-ǵa rastaıtyn qujattary bar jazbasha ótinish berý arqyly alý quqyǵy saqtalady.

Qazirgi ýaqytta qor taratylatyn 9 banktiń depozıtorlaryna kepildi ótemdi tóleý boıyn­sha jumys júrgizip jatyr. 2022 jyl­ǵy 1 qańtardaǵy jaǵdaı boıyn­sha 147 myńnan astam salym­shyǵa 113,1 mlrd teńge somasyn­da kepildi ótem tólendi. Bul ret­te barlyq taratylatyn bank bo­ıynsha kepildi ótem soma­sy­nyń negizgi kólemi, ásirese iri so­malar saqtandyrý jaǵdaıy bastal­ǵan kúnnen bastap birinshi aıda tólendi.

Banktiń senimdiligine baılanysty yqtımal táýekelderdiń bir bóligin depozıtterge kepil­dik berý júıesi ózine alatynyna qaramastan, salymshy óz jı­naq­taryn saqtaý úshin depozıt­ti jáne bankti tańdaýǵa jaýapker­shilikpen qaraýǵa tıis. Joǵary mólsherlemeni ǵana baǵdarǵa alý­dyń qajeti joq, birinshi kezek­te salymshy depozıt ashý maq­­satyn anyqtap alǵany jón», degen keńes beredi Á.О́tembaev.

Sonymen birge, salym ashatyn banktiń qarjylyq kórsetkishterin zerdelep, onyń kredıttik reıtıng­terimen tanysyp, banktiń bedelin baǵalaı bilý de erekshe mańyzdy.