«Sáýleń bolsa keýdeńde...»

Shyndyǵynda, buqara men bıliktiń arasyna basty dáne­ker bolatyn memlekettik qyzmet­shi­ler­diń bolmysy men bitiminen osy úsh qasıet tabylyp jatsa, áleýmettik teńsizdik pen arazdyqqa jol berilmes edi. Alaıda buqara taptyń sanasynda bılikti jerden alyp, jerge salardaı óshpendilik sezimi qalaı búrshik jardy? Munyń túp-tórkini memlekettik qyzmettiń aýylyna at shaldyrǵannyń bári birdeı bolmaǵanmen, keıbiriniń áleýmettiń muńyna qulaq túr­meýinen týyndaǵan joq pa? О́ıt­keni qalyń buqaramen júre sóı­lesetin, áleýmettiń máselesine kó­ńil aýdarýdy emes, jyly oryn­ta­ǵynan «aýnap» qalmaýdyń qamy­men júretinderi áli de bar.

Muny ásirese memlekettik qyzmet salasynda sybaılas jem­qor­lyq qylmysynyń jıi boı kór­setýine baılanysty aıtyp otyr­myz. Máselen, Atyraý oblysynda 2020 jyldyń 9 aıynda sybaılas jemqorlyqqa qatysty 95 quqyq buzýshylyq, al byltyrǵy 9 aıda 58 derek tirkelgen. Onyń ishinde 41 paraqorlyq, 15 urlaý men alaıaqtyq deregi bar. Qý qul­qynnyń qamy úshin jemsaýy búlkildep, sybaılas jemqorlyqqa qatysy bar quqyq buzýshylyqty jasaýǵa beıim turatyn úshtik qury­lymdy quqyq qorǵaý organdary, ákimdikter men salyq salasy qurap otyr. Tipti Atyraý oblysy ákiminiń úsh orynbasary men oblystyq eki basqarmanyń basshysy jemqorlyq kúdigine ilindi.

Memlekettik saıasattyń basty maqsaty – áleýmettiń turmysyn jaq­sartý. Biraq jemqorlyq kú­digine ilingender eldiń, ulttyń emes, óz qaltasyn toltyratyn materıaldyq múddeni oılaıtyny ókinishti-aq. Tipti ondaılar ákeniń qanymen, ananyń sútimen darıtyn ultjandylyq minezdi jemqorlyqqa áýestikpen almas­tyryp alǵandaı áser qaldyrady. Zaman­nyń, álde adamnyń ózger­geniniń kórinisi me, búgingi memle­kettik qyzmetshilerdiń mineziniń qalyp­tasýyna otbasyndaǵy tárbıeden góri, aralasatyn ortasy men atqaratyn laýazymdyq qyzmeti erekshe áser etetini anyq baıqalyp otyr. Minezge baılanysty ulylarymyz ne dep edi? «Teginde adam balasy adam balasynan aqyl, ǵylym, ar, minez degen nárselermen ozady. Odan basqa nársemen ozdym ǵoı demektiń bári de aqymaqshylyq...», deıdi uly Abaı. Al Alash qaıratkeri Álıhan Bókeıhannyń ustanymy – «Ultqa qyzmet – bilimnen emes, minezden».

Estilerden qalǵan osyndaı esti sózdi eskermeı, ultqa qyzmet etýdi emes, qalta qamyn kókseıtinderdiń deni – óz qazaǵymyz. Olardyń minezi memlekettik qyzmetke orna­las­qannan keıin kúrt ózgere­tini-aı. Basybaıly baspa­naǵa qoly jetpeı, páter jaldap júrgen qazaqqa janashyr bolýdyń ornyna memlekettik qyzmettegi mansabyn qazynanyń qarjysynan qarpyp qalýdyń urymtal sáti dep túsinetin sekildi.

Osyndaıda taǵy da dana Abaı­dyń: «Sáýleń bolsa keýdeńde, Myna sózge kóńil ból. «Eger sáý­leń bolmasa, Meıliń tiril, meı­liń ól, Tanymassyń, kórmessiń, Qap­taǵan soń kózdi shel» deıtin naqylǵa bergisiz óleń joldary – búgingi qazaq qoǵamynyń aı­qyn bolmysy. Mansaptyń býy­na mastanǵan sheneýnikterde úlkenge – qurmet, kishige izet tanytatyn qarapaıymdylyq, kishi­peıil­dilik, ustamdylyq qasıet­­ter jetise ber­meıtini daýsyz. Olar­dyń ta­ra­­pynan kóbinese dań­ǵoı­lyq, jaltarma jaýap basym túsip ja­ta­dy. Áldebir sharýa­sy­men aldyna kelgen jasy úlken adam­nyń «Pálenshe Túgensheuly» dep jaramsaqtana amandasyp, ja­ǵym­­pazdanǵanyn mártebe sanap turady. Bul qolyndaǵy mansabyn shoqpar etip kórsetýge, qara aspandy tóndire ákireńdeýge beıim sheneýnikter qarapaıymdylyqty qarabaıyrlyq dep qabyldaýynyń dáleli emes pe? Bálkim, ózderi ersi qylyǵyn pash etetin áper­baqandyǵyn baıqamaıtyn shyǵar. Dara danyshpan «Paıda oılama, ar oıla» dep ósıet etkendeı, sheneýnikter atqaryp otyrǵan qyzmetinen jeke múddesi úshin kól­deneń tabys tabýdy emes, aldymen abyroıynyń tógilmegenin, adamdyq aınasyna daq túspegenin kózdegeni qajet-aq.

Árıne jańa Qazaqstannyń kele­shegine qyzmet etetin bar qazaq­­tyń tasy órge domalap, pa­ra­­satty, abyroıly bolǵanyn qa­­laımyz. Osy oraıda bılikti bu­qa­ramen jaqyndatatyn memle­ket­tik qyzmetshiler mansaptyń býy­na mas­tanbaı, bir sát Abaıdyń: «Talap, eńbek, tereń oı, Qanaǵat, raqym oılap qoı…» deıtin dana­ly­ǵyn este ustaı ala ma? Ásirese laýazymdy qyzmetke qoly jetken jas­tar osynaý bes asyl istiń astaryna úńilip, maǵynasyn jadyna túıse, aspandaǵan arynyn tejeý úshin «Sap, sap, kóńilim, sap, kóńilim!» der me edi?!

Atyraý oblysy