Neonataldy hırýrgııa: Ult múddesi – urpaq saýlyǵy

Dál osy másele jóninde biz Densaýlyq saqtaý mınıstrligiń neonataldy hırýr­gııa jóninde shtattan tys bas mamany Asyljan Erekeshovpen áńgimelesken edik. Tá­jirıbeli maman neonataldy hı­rýr­gııa­nyń Qazaqstandaǵy qarqyndy damýy 2011 jyly «Salamatty Qazaqstan» mem­le­kettik baǵdarlamasynan bastaý alǵanyn aıtyp otyr.

– Sol jyldary 280 balaǵa ota jasalatyn bolsa, ókinishke qaraı, sonyń 90%-ǵa jýyǵy operasııaǵa deıin nemese keıin shetinep ketip otyrǵan edi. Biz muny statıs­tıkalyq málimetterge súıenip aıtyp otyrmyz. Sóıtip atalǵan baǵdarlamanyń qolǵa alynýymen osy salany damytýǵa sol kezdegi Densaýlyq saqtaý mınıstri Salıdat Qaıyrbekova úlken úles qosty. Náresteler hırýrgııasynyń aldynda tur­ǵan mańyzdy másele – dárigerler, kásibı mamandar, meıirbıkeler daıarlaý isine memleket tarapynan qomaqty qarajat bóline bastady. Elimizdegi 8 óńirde iri ota jasaıtyn bólimsheler, náresteler hırýrgııasyna arnalǵan tósektik oryndar ashyldy. Sol jyly el aýmaǵynda osyndaı tósektik oryndar sany nebári 12-13 bolǵan bolsa, búginde bul kórsetkish 85-ke deıin jetti. Al nárestelerge ota jasaı alatyn mamandar sany bas-aıaǵy 8-aq adam edi. Qazirgi tańda arnaıy daıarlyqtan ótken 32 maman bar, – dedi A.Erekeshov.

Onyń aıtýynsha, osy baǵdarlama aıasynda operasııa jasaý úshin qajet zamanaýı tehnıkalar men qural-jabdyqtar satyp alyndy. Buǵan qosa Reseıdiń Sankt-Peterbýrg qalasynda óńirlerdegi mýltı­dıs­sıplınarlyq komandalar daıarlana bastady. Olardyń arasynda hırýrg, neonatolog, anestezıolog, reanımatolog jáne meıirbıkeler boldy.

– Búginde atalǵan baǵdarlama aıasynda elimizdiń túkpir-túkpirinde 74 adam bilim aldy. Osy kúni óńirlerdegi balalar aýrýhanasynda nárestelerge ota jasaıtyn tósektik oryndar bar. Sonymen qatar eli­mizde eki arnaıy bólimshe bar. Sonyń alǵashqysy Nur-Sultan qalasyndaǵy №2 Kópsalaly aýrýhananyń akýsherlik blogynda ornalasqan jańa týǵan náresteler hırýrgııasy bólimshesi sanalady. Atalǵan bólimshe 2012 jyly ashylǵan. Bıyl el ıgiligine eńbek etip kele jatqan bólim­she­niń irge qalaǵanyna mereıli 10 jyl tolyp otyr. Ekinshisi Qyzylorda oblystyq balalar aýrýhanasynda 5 tósektik oryn ná­res­teler hırýrgııasy bólimshesi bar, – de­di tájirıbeli hırýrg.

Búginde týabitti aqaýlardy erte anyq­taý isine náresteler hırýrgııasynyń qosyp jatqan úlesi ushan-teńiz. El aýmaǵynda búginde 249 bosaný mekemeleri bar. Al júkti áıelder zańǵa sáıkes mindetti túrde úsh ret skrınıngten ótedi. Kóp jaǵdaıda uryq­taǵy týabitti aýrýlar osy ekinshi skrı­nıng kezinde (júktiliktiń 20-aptasyn­da) anyqtalyp jatady. Elimizde mun­daı múmkindik bar. Osy jaǵdaıdy eskere otyryp, «Densaýlyq» memlekettik baǵ­darlamasy sheńberinde óńirlerde sarap­­tamalyq ýltradybystyq zertteý ádis­te­rine qajet mamandar daıarlanyp, jańa qural-jabdyqtar satyp alyndy.

– Náresteler hırýrgııasynyń basty mindeti uryqtaǵy aqaýlardy jatyr ishinde anyqtap, oǵan kómek kórsetýge bola ma, joq álde bolmaı ma degen suraqqa naqty jaýap qatý sanalady. Sebebi keı jaǵdaıda balanyń bolashaq ómirine qater tóndiretin aqaýlar da kezigip jatady. Jalpy, elimizde týabitti aqaýlardyń sany artty dep aıtýǵa bolmaıdy. Nege deseńiz, aqaýlardyń sany emes, óńirlerde ony anyqtaýdyń sapasy artty. Osydan 10 jyl buryn týabitti aqaýlar náreste dúnıege kelgen soń baryp anyqtalatyn edi. Oǵan ota jasaý, em-dom júrgizý máselesi de shaqalaqtyń kindigi kesilgennen keıin qolǵa alynyp jatty. Al búginde ýltradybystyq zertteý ádisteriniń, arnaıy apparattardyń, mamandardyń kómegimen uryqtaǵy aqaýlar jatyrishinde anyqtala bastady. Balanyń bolashaq ómirimen úılespeıtin, emdeýge kelmeıtin júrektegi, ortalyq nerv júıe­sindegi aqaýlar júktiliktiń 20-aptasy­na deıin anyqtalǵan jaǵdaıda ata-anasynyń ruqsatymen uryqty alyp tastaý múmkindigi bar. Sondyqtan búginde náresteler hırýr­gııa­­synyń damýy osy salamen tikeleı baılanysty, – dedi spıker.

Búginde el aýmaǵynda jyl saıyn 1 700-2 myńǵa jýyq jańa týǵan nárestege ota jasalady. О́lim-jitim kórsetkishi osy kúni 12-13%-dy quraıdy. О́tken on jyldyń ishinde osyndaı aýyz toltyryp aıtý­ǵa bolatyn kórsetkishke qol jetkizip otyrmyz. Bıyl keıingi 4 aıda elimizde 94 myń balanyń kindigi kesilse, sonyń 450-i týa­bitti aqaýmen dúnıege keldi. Dúnıe­ júzin­de jyl saıyn 7 mln bala týabitti aqaýmen týady.

– Bıyl osy jumysty jaqsartý, bir júıe­ge keltirý maqsatynda Qazaqstandaǵy perı­nataldyq ortalyqtar bazasynda uryq qorǵaý kabınetteri ashylyp jatyr. Uryq qorǵaý kabıneti degenimiz ne? Bul qandaı kabınet? Ol ne úshin qajet? Máselen, keıbir áıelderde týabitti aqaýlar tuqym qýalaıdy. Ondaı áıel ekinshi ret júkti bolǵan jaǵdaıda osy uryq qorǵaý kabınetterinde baqylanady. Atalǵan kabınette qursaqtaǵy uryqta aqaýdyń bar-joǵy anyqtalady. Sondaı-aq bul kabınette náreste hırýrgııasynan bólek neonatologııa salasy da nazarǵa alynady. Bul sala eń aldymen náresteler kútimi máselesine negizdelgen. Osy salanyń ma­­man­dary uryq­qa tán aýrýlardy erte anyq­taý, qajet bol­ǵan jaǵdaıda em-dom jasaý isimen aınalysady. Sebebi bolashaq balanyń uryq kezinde de em-dom jasaýǵa bolady. Osyndaı bastamalardy negizge ala otyryp, elimizde naq osy salada júıeli jumys istelip jatyr dep aıtýǵa bolady, – dedi A.Erekeshov.

Kórshiles Reseıde neonataldy hırýrgııa salasynyń damyp kele jatqanyna 50 jylǵa jýyq ýaqyt boldy. Sonyń ózinde nárestelerdiń ólim-jitim kórsetkishi 10-12%-dyń aınalasynda. Sózdiń shyny kerek, otandyq mamandar da osy kórsetkishke jaqyndap qaldy.

– Alaıda bul kórsetkishke birden qol jetkize salǵan joqpyz. Aýqymdy jumys atqaryldy. Tek neonataldy hırýrg­ter­diń ǵana emes, bildeı bir úlken ko­man­danyń arqasynda bıik belesterdi baǵyn­dyra aldyq. Ol komandanyń ishinde ýltra­dy­bys­tyq zertteý isiniń mamandary, neona­tal­­dy hırýrgter, neonatolog dári­ger­ler, anestezıolog-reanımatolog­tar, ar­na­­ıy meıirbıkeler bar, – dedi Asyljan Erekeshov.

Qazaqstanda dúnıege kelgen balalardyń boıynda anyqtalǵan týabitti aqaýlardyń arasynda ártúrli júrek aqaýlary kósh bas­tap otyr. Sondyqtan ony erte anyqtaý isi qashan da mańyzdy. Bul rette elimizde neonataldy kardıohırýrgııalyq brıgadalar bar. Máselen, Nur-Sultan qalasynda osy júrek aqaýlaryn emdeýmen aınalysatyn eki ortalyq jumys isteıdi. Sonyń biri Kardıohırýrgııalyq ortalyq bolsa, ekinshisi Balalar kardıohırýrgııalyq ortalyǵy. Al Almaty qalasynda náres­te­­lerge kardıohırýrgııalyq kómek kór­setetin perınataldyq ortalyq qyzmet etedi. Pedıa­trııa jáne balalar hırýrgııasy ǵylymı orta­lyǵynda da «Neonatologııa jáne ná­res­­teler hırýrgııasy bólimi» bar. Ota ja­saı­­­tyn jańa tehnologııalar damyp kele jatyr.