Áleýmettik kesel ál bermeı tur

Bul máseleniń asa kúrdeli deń­geıge jetkeni sezilip tur. Soń­ǵy kezderi Soltústik Qazaq­stan oblysynda esirtki aınalymy aıtarlyqtaı kóbeıip barady. Jýyrda sondaı istiń biri sotqa ótkizildi. Ol tamyz aıynda quryqtalǵan 49 jastaǵy Aqmola oblysy turǵynynyń isi. «Astana – Petropavl» baǵytymen júrip bara jatqan «Volkswagen Passat» avtokóliginiń júksalǵyshynan Gretta atty qyzmettik-izdestirý ıtiniń kómegimen úsh polımerli qapqa salynǵan 50 kıloǵa jýyq marıhýana tabylǵan bolatyn. Bul asa iri esirtki aınalymy dep esep­teledi. Úıretilgen ıt kólik óterde qatty úrip, belgi bergen. Sot mundaı kólemdegi esirtki tasymaldaýshyǵa 15 jylǵa deıin qamaý jazasyn berýi múmkin. Esirtki tasymaldaýshynyń esh jasyrynbaı, aıylyn jımaı ony qaptap, júksalǵyshqa salyp alyp tasyǵanyna qaraǵanda ábden shekten shyqqany kórinip tur. Eger ıtke kezdespese ol ózi­niń júgin «aman» alyp óter me edi, kim bilsin...

Jalpy, túrli qylmystardy quryqtaýda Soltústik Qazaqstan oblysy polısııa departamentiniń Kınologııa qyzmet ortalyǵynyń paıdasy zor bolyp tur. Mundaǵy qyzmettik-izdestirý ıtteriniń kó­me­gimen bir jylda 674 qylmys ashyldy. Ortalyqqa qaraıtyn 52 ıt esirtki anyqtaýda ǵana emes, jarylǵysh zattardy izdeýge, iz kesýge jáne taǵy da basqa maq­sat­tarǵa jumyldyrylady. Bul ıt­terdiń 18-i kınologııalyq qyz­met ortalyǵynyń ózinde, 5-eýi Petropavl qalalyq polısııa bas­qarmasynda, qalǵandary aýdan­dyq polısııa bólimderinde. Olardyń bári asyl tuqymdy – nemistiń, belgııanyń ovcharkalary, sonymen birge labrador, spanıel men rotveıler degen aqyldy ıtterdiń tuqymy.

Kınologııalyq qyzmet orta­lyǵy­nyń bastyǵy, polısııa ma­ıory Samat Tólebaevtyń aıtýyn­sha, tórt aıaqty kómekshiler ótken jyly 523 ret qoldanylyp, joǵa­ryda atalǵan 674 qylmysty ashý­ǵa járdem bergen.

Esirtkimen kúres qazir Prezı­dent aıtqandaı birshama qıyn­dap ketken. Onyń ústine qazir psı­ho­troptyq belsendiligi joǵa­ry jańa túrleri shyǵyp jatyr. Olardy ınternet júıesi arqyly satý­shylar tez tarata alady. Al bul keselmen qarsy kúres qyzmetteri tıimdi sharalardy qol­danýdy tolyq ıgere almaıdy. Ol úshin bul qyzmettegiler ınternettiń uńǵyl-shuńǵylyn aqtara biletin naǵyz sheber bolýy kerek.

Oblystyq polısııanyń Esirt­­ki qylmysyna qarsy is-qı­myl basqarmasynyń bastyǵy, polı­sııa podpolkovnıgi Ivan Terezıdıdiń aıtýyna qaraǵanda, 2022 jyly oblysta barlyǵy 241 esirtki qylmysy anyqtalǵan, onyń ishinde 17-si – esirtkini asa iri mólsherde saqtaý bolsa, 90-y – ótkizý faktisi. Zańsyz aınalymnan 423 kılo túrli esirtki zattary, onyń ishinde 3 kılo 500 gramm sıntetıkalyq esirt­ki tárkilengen. Bul esirt­kiniń qara bazardaǵy quny júz­degen mıllıon teńgeni quraıdy. Statıstıkalyq esepke qaraǵanda, qazir óńirde 499 nashaqor tir­kelgen. 139 adamǵa qarsy qyl­mys­tyq is qozǵalsa, onyń 8-i shet­­­el­dik azamat.

Byltyr osy qyzmettiń ma­man­­dary Almatydan jáne Asta­na­dan Petropavlǵa sınte­tı­kalyq esirtki tasymaldanatyn eki arnanyń jolyn kesti. So­ny­men birge Petropavl qala­sy­nyń ózinde sıntetıkalyq esirtki daıyndaıtyn zerthanany áshkereledi. Onyń ıesi bar bolǵany 22 jastaǵy jas jigit. Aldymen ınternet dúken arqyly «spaıs» atty sın­te­tıkalyq esirtkini satýmen aına­lysqan ol barǵan saıyn aqshaǵa qunyǵyp, esirtki jasaý­dyń tásilin qolǵa túsirip, ony ózdiginen jasap satqan. Kez­des­pegen, tanymaıtyn, kózi kór­megen adamdarǵa aqshasyn aýdarǵan boıynda polımerlik qal­ta­shalarǵa salynǵan esirtkini ózderine belgili jerlerge tastap ketip otyrǵan. Bul jigit ustalyp, qazir jazasyn ótep jatyr. Al ustalmaǵandary qansha ekeni belgisiz.

Qazaqstannyń esirtkige qar­sy qol­danylatyn zańnamasy da kúsheı­tildi. Qazir esirtki ta­ratqan adamǵa jaza 10 jyldan bastalyp, 20 jylǵa deıin bas erkinen aıyrýǵa barady. So­nymen birge ınternette esirt­ki jarnamalaý jáne nasıhattaý joldaryna quryq salyndy. Buryn mundaıǵa ákimshilik jaza ǵana berilip, aıyppul salynsa, qazir 3 jyldan 6 jylǵa deıin bas erkinen aıyrý jazasy beriledi. Sondyqtan ınternet dúkender esirtki satýdyń belgisi – graffıttıdi qazir kórsetpeıtin boldy. Soltústikqazaqstandyq pınkertondar graffıttıdi esik­ke, jarnamalyq taqtaǵa jap­syryp ketkenderge qarsy volon­ter­lerdiń kómegin qoldanyp, jyrtý nemese ústin boıap tastaý isterin qolǵa aldy. Sonymen qatar oblysta «Refleks», «Paýtına», «Dármen», «Tranzıt», «Qarasora» sııaqty respýb­lı­kalyq keń aýqymdy jedel-profılaktıkalyq sharalar barysynda da esirtkini tasymaldaýǵa, kontrabandalyq faktilerge, emdeý-profılaktıkalyq medı­sınalyq mekemelerge, dári­ha­na­larǵa tekserister júrgizilip, julyn­qurttyń jolyn kesý sharalary jasalǵan.

Esirtki qylmysyna qarsy is-qımyl basqarmasynyń saqshy­la­ry jastar kóp qoldanatyn Instagram, Facebook, Vkontakte áleýmettik jelilerinde akkaýnt­­­­tar ashyp, onda jáne Whats App arqyly esirtkiniń zalalyn, oǵan qarsy kúres sharalary, us­tal­ǵandar, ókingender jaıly aqparattar berip turady. Bul sharalar jastardyń esirtkiden ty­ıylýyna azdap septigin tı­gizip te keledi. Jyl boıy EQQIB barlyǵy 55 myńdaı adam qa­tysqan 604 is-shara ótkiz­gen. Áleýmettik jelilerdegi nası­hat­tarǵa sózderi ótimdi jýr­na­lıs­terdi, sýretshilerdi, rejıs­serlerdi qatystyrý da qolǵa alynǵan. Osyndaı talant­ty jandardyń qatysýymen esirt­kige qarsy túsirilip, TikTok áleý­­mettik jelisine jarııalaǵan ro­lıkti 110 myń adam kórgen. О́tken jyly 280 aqparattyq sıýjet kór­setilip, basylymdarǵa 180 materıal jarııalanǵan. Kú­res belsendiligi osylaı artyp keledi. Biraq julynqurttyń jańa túrlerin áshkereleý qıyn­dap barady.

PETROPAVL