Kórshiles elderde turaqtylyq bolǵany mańyzdy

Resmı Bishkek prezıdent Vladı­mır Pýtın bastaǵan reseı­lik delegasııany barynsha qur­met kórsete qarsy aldy. Sapar bary­synda memleket basshylary shaǵyn jáne keńeıtilgen quram­da kelis­sózder ótkizip, Qyrǵyz-Reseı eko­no­mıkalyq forýmyna qatysty.

Shaǵyn quramda ótken kezdesýde Qyrǵyzstan prezıdenti óziniń reseılik áriptesiniń bul sapary eki el arasyndaǵy yntymaqtastyqty jańa satyǵa kóteretinine senim bildirdi. Sondaı-aq ol Reseıdiń EAEO sheńberinde Qyrǵyzstanǵa ekonomıkalyq qoldaý bildirip otyrǵanyn joǵary baǵalaıtynyn jetkizdi. Buǵan qosa, Reseı jaǵy­nyń Qyrǵyz qarýly kúshterine áskerı-tehnıkalyq turǵydaǵy járdemin atap kórsetti.

Eki el arasyndaǵy yntymaq­tas­tyqtyń óz deńgeıinde ekeni, arada eshqandaı kelispeýshilik­tiń joqtyǵy keńeıtilgen quram­da ótkizilgen kelissózder bary­synda da atalyp ótti. Kelissózder kezinde Qyrǵyzstan-Reseı arasynda kólemi 6 mlrd-tan as­tam dollardy quraıtyn qujat­tar­ǵa qol qoıyldy. Jıynda 2020 jyly Reseıde Qyrǵyzstan, Qyrǵyzstanda Reseı jyly atalyp ótetini belgili boldy.

Qyrǵyz-Reseı arasyndaǵy ózara saýda aınalymy ótken jyly 2 mıllıard dollardy qura­ǵan. Reseılik kásiporyndar qyr­ǵyz ekonomıkasynyń bar­lyq salasyn qamtyp otyr. Búgin­d­e Qyrǵyzstanda birlesken 700 kásip­oryn jumys istep tur. Eki jaq ta tabıǵı resýrstardy ıgerý boıynsha yntymaqtastyqty da damytýǵa múddeli. Bilim salasynda da tyǵyz qatynas ornatylǵan. Búginde Reseıde qyrǵyzstandyq 15 myńnan astam stýdent bilim alady. Olardyń ishindegi 6,5 my­ńy Reseı bıýdjeti esebinen oqýda.

Eske sala keteıik, Reseı prezı­­denti V.Pýtın Qyrǵyzs­tanǵa soń­ǵy ret 2017 jyldyń aq­pa­nynda kelgen bolatyn. Sol joly Reseı jaǵy Qyr­ǵyz Res­­pýb­l­ıkasynyń 240 mln dol­lar qaryzyn keshi­rip ári EAEO aıasyndaǵy sharýa­laryn, ıaǵnı shekaralarda fıto­sanıtar­lyq, veterınarlyq jáne karantındik baqylaýdy jetil­dirý jumystaryn júrgizý úshin 200 mln dollar bólgen.

Sonymen Reseı prezıdenti V.Pýtınniń Bishkekke memleket­tik sapary aıasynda taraptar birles­ken málimdeme jasady ári eki­jaq­ty 17 qujatqa qol qoıyp, 6 mıllıard dollardyń keli­simderin bekitti.

Bul memorandýmdar men keli­simderde qaýipsizdik, gaz, munaı jáne munaı ónimderi, ekono­mıka­lyq ulttyq jobalardy júzege asyrý, temir jol jelilerin damy­tý, bilim jáne ǵylym, sport sala­syn­da yntymaqtastyqty nyǵaı­tý, tutynýshylardyń quqy­ǵyn qorǵaý, qarjy, ınvestısııa sala­syn­daǵy áriptestikti jandandyrý, aýyl sharýashylyǵy ónimderin eksporttaý máseleleri qamtylǵan.

Osy qujattardyń ishin­de Qyrǵyz Respýblıkasy men Reseı Federasııasy arasyndaǵy 2012 jylǵy 20 qyrkúıektegi Qyrǵyzstan aýmaǵynda reseılik biryńǵaı áskerı bazanyń bolýy týraly kelisimge ózgerister engizý týraly hattamaǵa azyraq toqtala keteıik.

Derekterge qaraǵanda, atal­ǵan hattamaǵa sáıkes, eki tarap Qyrǵyzstandaǵy reseılik áskerı bazanyń aýmaǵyn ke­ńeı­­týge kelisken. Áýe bazasy aýmaǵynda drondar ushyrý tár­tibi de ózgertilmek. Sondaı-aq bul qujat eldiń qaýipsizdigin qam­tamasyz etý úshin qyrǵyz áskerı­lerine drondardy birlesip qoldanýǵa úıretýge, reseılik áskerı áýejaıdyń ushý alańyn jetildirýge múmkindik beredi. Eki jaqtyń bul qadamyna Aýǵan­standaǵy jaǵdaıdyń shıelenisýi jáne Ortalyq Azııadaǵy qaýip­sizdikti nyǵaıtý qajettigi sebep bolyp otyrǵan kórinedi.

Áskerı áýe bazasyn jalǵa alǵany úshin jyl saıyn tólenetin aqsha 4,5 mıllıon dollardan 4,79 mıllıon dollarǵa deıin kóbeımek.

Aıta keteıik, Qyrǵyzstan­nyń Shý oblysy Qant qalasynda reseı­lik baza 2003 jyly UQShU aıasynda ashylǵan. Budan basqa Qyrǵyzstanda reseılik taǵy úsh áskerı nysan ornalasqan. Olar: Chaldovardaǵy baılanys toraby, Ystyqkóldegi synaq ortalyǵy jáne Maılysýdaǵy seısmıkalyq pýnkt. Atalǵan tórt nysan 2012 jyly Reseıdiń birikken áskerı bazasy quramyna engizilgen. 2017 jyldyń basynda reseılik áskerılerdiń Qyrǵyzstanda bolý merzimi 15 jylǵa uzartyldy.

Taǵy bir aıta keter jaıt, sońǵy kezderi Qyrǵyzstanda reseılik taǵy bir áskerı bazanyń paıda bolýy múmkin ekendigi jaıly jıi aıtylyp júr. Máselen, 2018 jyldyń aqpan aıynyń basynda Qyrǵyzstanǵa barǵan Reseı syrtqy ister mınıstri S.Lavrov eger Bishkek yqylas tanytsa, Máskeý ekinshi áskerı baza ashý máselesin qarastyrýǵa daıyn ekenin jetkizgen-di. Osy sapar qarsańynda Qyrǵyzstan­nyń Reseıdegi elshisi Alıkbek Djek­shenkýlov ta resmı Bishkek eldiń ońtústiginde reseılik ekinshi áskerı bazasy ashylýy múmkin ekenin joqqa shyǵarmaıtynyn málimdegen-di.

Negizinde eki el áskerı-tehnı­kalyq seriktestik sheńberin­degi yntymaqtastyǵy aýqymdy. Reseı basshysynyń aıtýynsha, Qyrǵyzstandaǵy reseılik áskerı baza respýblıkanyń qorǵanys qabiletin nyǵaıtýǵa eleýli úles qosyp otyr. Sondaı-aq ol muny Ortalyq Azııadaǵy qaýipsizdik pen turaqtylyqtyń mańyzdy faktory dep sanaıdy.

Qyrǵyzstan óz qorǵanysyn qamtamasyz etý isinde Reseıge kóbirek júginedi. Lańkestik shabýyldar qaýpine qatty alańdaýly resmı Bishkek Aýǵanstan jaǵynan keletin yqtımal qaterlerge basa nazar aýdarady.

Qalaı desek te, biz úshin kór­shiles elderde beıbitshilik pen tatý­lyqtyń saltanat qurǵany mańyzdy. Sonymen birge olardyń ózara is-qımyldary basqanyń múddesine nuqsan keltirmegeni abzal.