Jurt kóńili bılikke qaıtse tolady?

Qoǵam • 18 Aqpan, 2020

Jurt kóńili bılikke qaıtse tolady?

Uly oıshyl Abaı atamyzdyń elge barynsha tanymal «Birińdi qazaq, biriń dos, kórmeseń – istiń bári bos» degen ósıet sóziniń mánisine oı júgirtsek, odan ult bolyp uıysýda, halqymyzdyń múddesi úshin kúreste dostyq, tatýlyq, birlik aýadaı qajet ekendigi aıqyn kórinedi. Al elimizdiń birlik pen yntymaqty tý etip, alǵa basýy úshin birinshi kezekte atqarýshy bılik ózine júktelgen mindetti abyroımen atqarýy tıis.

Aleksandr TASBOLATOV

Osy oraıda, bıliktiń halqymyzdyń áleýetin arttyrý, elimizdi nyǵaıtý jolyndaǵy jaýapkershiligine Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev «Abaı jáne XHI ǵasyrdaǵy Qazaqstan» atty maqalasynda keńinen toqtalyp ótken. Memleket basshysy atalǵan maqalasynda: «Biz egemen el retinde ósip-órkendeýimiz úshin memlekettiligimizdi nyǵaıtýymyz kerek. Zań ústemdigin jáne qoǵamdyq tártipti saqtaý barshaǵa ortaq mindet ekenin uǵynǵan jón. Halyqtyń bılikke degen qurmeti bolmasa – eldigimizge syn...

Úkimet músheleri, sonyń ishinde mınıstrler men ákimder memlekettik jáne qoǵamdyq mańyzy bar máselelerge qatysty sheshim qabyldaǵan kezde azamattardyń usynystary men tilekterin eskerýi kerek. Muny Abaı meńzegen ádiletti qoǵam qalyptastyrýdyń birden-bir sharty dep bilemin. Uly aqyn «Keleli keńes joǵaldy, El sybyrdy qolǵa aldy» degendi beker aıtqan joq. Elge bılik júrgizetinderge jurttyń kóńili tolmaıtynyn da ańǵartady», deıdi.

Rasynda, bılik halqynyń jaǵdaıyn jaılasa, sol bılik turǵan jerden artyq jaıly jer bolmasy anyq. Birde Konfýsıı kezekti saparynan kele jatqanda joldan aýlaqta jylap otyrǵan bir áıeldi kóredi. Anyqtap qarasa, álgi áıel bireýlerdiń zıraty aldynda búk túsip eńirep, birdeńe aıtyp otyr eken. Biraq onyń ne aıtyp otyrǵanyn uǵa almaıdy. Sodan qasyndaǵy shákirtin qaıǵyryp otyrǵan áıelge jiberedi.

Qaıǵyryp otyrǵan áıeldiń qasyna kelgen shákirt:

– Jalǵyz ózińiz sonshama qaıǵyryp jylap otyrǵanyńyzǵa qaraǵanda, siz naǵyz qımas jandaryńyzdyń bárinen aıyrylǵan sekildisiz, – deıdi. Sonda áıel:

– Iá, aıtyp turǵanyń ras, jaqynda qaıyn atamdy jolbarys talap óltirdi. Sondaı bir ań endi kúıeýim men ulymdy da mert qyldy, – deıdi.

– Onda siz nege qaýipsiz basqa jaqqa ketpeısiz? – dep suraıdy áńgimege aralasqan Konfýsııdiń ózi. Sonda aýyr qaıǵydan qan jutqan áıel basyn kóterip:

– Men naq osy jerde ǵana ómir súrgim keledi, óıtkeni bul aımaqta bılik, salystyrmaly túrde aıtqanda, qatal emes, – dep jaýap qaıtarady.

Birazdan keıin Konfýsıı shákirtine burylyp:

– Esińde bolsyn shákirtim, bılik – eń úreıli kúsh, tipti, ol qaharly ańnyń ózinen de úreıli, – degen eken.

Árıne, álemde úreıli de, óte qatal bılik joq dep eshkim aıta almas. Ári-beriden keıin bılik te halyqtyń óz «ónimi» ekeni belgili. Degenmen, bıliktiń de bıligi bar...

Búginde kózi ashyq, bilimdi de bilikti jastarymyzdyń arasynda shetel asyp jatqandar az emes. Osyndaıda «Arqada qys jaıly bolsa, arqar aýyp nesi bar» degen sóz sanada jańǵyrady da, «jaıly jer izdep ketkenderdi» jazǵyrǵyń kelmeıdi.

Jalpy, memlekettiń negizgi mindeti – halyqtyń áleýmettik jaǵdaıyn kóterý, ásirese jastardyń ósip-ónýine, bilim alyp elge qyzmet etýine múmkindik berý. Árıne, bizdiń memleketimiz bul baǵytta naqty sharalardy qolǵa alyp, shama-sharqynsha jumys isteýde. Desek te, keıbir kóńildi tómen tartar derekter memlekettiń, atqarýshy bıliktiń ýaqyt talabyna saı naqty isterdi óz deńgeıinde júzege asyra almaı otyrǵanyn kórsetedi. Máselen, jastardyń ártúrli dinı aǵymdardyń jeteginde júrýi, Úkimet pen ákimderdiń jastar máselesine tıisti kóńil bólmeýi, elde jastar saıasatynyń júıeli júrgizilmeýi, talantty azamattarymyz ben bilimdi mamandarymyzdyń elden kóptep ketýi, mektep bitirýshilerdiń, ásirese soltústik oblystardaǵy mektepterdiń ozat túlekteriniń 75-80 paıyzy Reseıge oqýǵa ketip, sonda qalýy jáne basqa da túıtkilder atqarýshy bılikti oılandyrýy tıis. Jastardyń kópshiligi materıaldyq jetispeýshilikten ýaqtyly otbasyn qura almaı júrgeni, shańyraq kótergenderiniń 40-50 paıyzǵa jýyǵy ajyrasyp ketetini, sonyń kesirinen elimizdiń demografııalyq ahýaly máz bolmaı turǵany da barshamyzdyń kóńilimizdi túsiretin jaǵdaıattar.

Azamattardyń bostandyǵyn qurmetteıtin, qoǵamdyq jarastyqqa negizdelgen, ıgiligi mol, ádil, ár adamǵa kómek qolyn sozar memleketti qalyptastyrý óz qolymyzda. Ol úshin Abaıdyń joǵaryda aıtylyp ótken ósıet sózine qulaq asyp otyrǵan, tatýlyq pen birlikti basty baılyǵy sanaıtyn halqymyzdyń aq nıetine bılik tarapy laıyqty jaýap berýi tıis. Bul óz kezeginde bılikke jurttyń kóńilin toltyratyn qadam bolar edi.

Kúnniń mańyzdy jáne ózekti jańalyqtaryn «Egemen Qazaqstan» telegram kanalynan oqyńyz