Jetisaı aýdanynda aýyl sharýa­shylyǵy ónimderi egiledi dep jos­parlanǵan 78,5 gektar jerdiń 45,1 gektaryna maqta dáni sebiledi. Ekinshi basymdyq baqsha daqyldaryna berilmek. Bıyl jetisaılyq dıqandar 17 myń gektar jerge qaýyn men qarbyz egýdi josparlap otyr. Búginniń ózinde aýdan boıynsha 65 593 gektar jer aıdalyp, 43 961 gektar jerge pal alynǵan. Aýdan sharýalary 1055 gektar alqapqa aqpan aıynan bas­tap qyryqqabat daqylyn ekken. Shardara aýdanynyń dıqandary da maqtaǵa basymdyq berip otyr. Iаǵnı bıyl aýdanda 18 myń gektarǵa aq altyn dáni sebiletin bolady. Al 10 710 gektarǵa baqsha daqyldary otyrǵyzylmaq. Qazirgi tańda aýdan dıqandary jer jyrtý, egistikti daıyndaý jumystaryna kirisip ketken. Al «Turar» aýyl sharýashylyǵy kooperatıvi aqpan aıynyń aıaǵynda 50 gektarǵa pııaz egipti. Tamshylatyp sýarý ádisin 5 jyldan beri tıimdi paıdalanyp kele jatqan kooperatıv ıeliginde 110 gektar jer bar. Sonyń búginde 3,5 gektaryna erte kóktemde pisetin qyryqqabat pen 12 gektaryna mamyr aıynda daıyn bolatyn pııaz otyrǵyzylypty. «Pııazymyz mamyr aıynyń ortasynda pisip qalady. Qyryqqabatymyz da osy ýaqytta jınala bastaıdy. Negizgi ónimderimizdi Nur-Sultan, Almaty sekildi iri qalalarmen qatar Reseı, Belarýs elderine jóneltemiz», deıdi kooperatıv tóraǵasy Iýrıı An. Byltyr aýyl sharýashylyǵy ónimderin mol jınap, joǵary kórsetkishterge qol jetkizgen óńir bıyl ol jetistikti eseleı túsetin birqatar jobany júzege asyrmaq. Mysaly, Túrkistan qalasy mańaıynda qalyptasatyn azyq-túlik beldeýinde jalpy quny 27 mlrd teńge bolatyn 6 iri ınvestısııalyq joba júze­ge asady. Bul jobalardyń aldy ót­ken jyly bastalǵan. Atap aıt­qanda, «Túrkistan Agro-HHI» jaýapkershiligi shekteýli se­riktestigi 125 aýyl sharýashylyǵy taýar­laryn óndirýshini biriktirip, myń gektarǵa jańbyrlatyp sýarý ádisin engizgen-di. «Saýran» óndiristik kooperatıvi de jań­byrlatyp sýarý ádisimen mal azyqtyq daqyldar óndirip, 10 myń basqa arnalǵan mal bor­daqylaý alańyn qamtamasyz etpek. Iаǵnı «Saýranda» da myń gektarǵa joǵary sapaly tu­qym, aýyspaly egis, joǵary qarqyndy tehnıkalarmen qamtý jáne jańbyrlatyp sýarý tehnologııasy qoldanylady.

Qazir oblystyq aýyl sharýashylyǵy bas­­qar­masy Túrkistan mańyndaǵy azyq-túlik bel­deýindegi ǵana emes, barlyq aýdan­dar­daǵy 1-2 gektar jeri bar sharýalar­dy osy­­laı irilenýge, birigip damýǵa shaqy­rý­da. Bi­ri­gýdi qosh kórmeıtinder bolsa, on­da sol alqaptan jylyna eki-úsh ret ónim alý jobasy usynylmaq. Mysaly, Túl­ki­­­bas aýdanynda bir jerden eki ónim ala­­­tyn 154 sharýashylyqtyń tizimi jasal­ǵan. Jalpy kólemi 265,33 gektar jerge qy­­za­­naq, qııar, júgeri, noqat, sarym­saq, kar­­­top kókónisterin otyrǵyzyp, mol ónim alý kózdelýde. Jylyna 2-3 ret ónim alý bo­ıyn­sha jumystar byltyr da júr­gizil­gen. Ná­tı­je bar. «Qazirdiń ózinde alǵash­qy­lary qy­r­yq­qabatty kelisin 120-150 teń­­ge­den saýdalap úlgerdi. Olar birinshi ónim­­derinen gektaryna 2 mln teńgeden ta­­bys taýyp otyr. Ekinshi ónimderinen ta­ǵy da 2 mln, úshinshisi de solaı. Iаǵnı bir gektardan 200 myń teńge ortasha tabys taýyp kelgen bolsa, eki-úsh ret ónim alý arqyly tabysty 6 mln teńgege de­ıin jet­­­kizýge múmkindik bar. О́tken jyly «1 al­­­­­qap­­tan jylyna 2-3 ónim alý jobasy» bo­­­ıyn­sha ǵalymdarmen birlesip, bar­lyq aýdan­da jobanyń tıimdiligin agro­­qury­lym­­­darǵa túsindirý nátıjesinde 107 jo­ba iske asyrylǵan bolatyn. Bıyl árbir aýyl­­­dyq okrýgte 10 jobadan jalpy 1 242 jo­ba iske asyryla bastady», deıdi aýyl shar­ýa­shylyǵy basqarmasynyń basshysy Nur­bek Badyraqov.

Azyq-túlik beldeýindegi kelesi joba – joǵary sapaly tuqym, aýyspaly egis, joǵary qarqyndy tehnıkalarmen qamtý jáne jańbyrlatyp sýarý tehnologııa­symen alynǵan ónimderdi ári qaraı qus fermasyna ótkizý. Bul oraıda jylyna etti baǵyttaǵy 20 myń tonna qus etin óndiretin keshen salý josparlanyp otyr. Qyzyǵýshylyq tanytqan ınvestor anyqtalyp, jobalyq-smetalyq qujattary «Agrarlyq nesıe» korporasııasyna tapsyrylǵan. Maquldansa, azyq-túlik beldeýinde qus fermasy salynady. Budan basqa myń basqa arnalǵan saýyndy túıe keshenin salý, jylyjaı keshenin damytý, qarqyndy baý ósirý, baqsha daqyldaryn egý syndy jobalar bar. Ekinshi bir salalyq baǵdarlama – maqta sharýashylyǵy salasyn damytý. Tabıǵı ereksheligine sáıkes Túrkistan oblysynda ǵana ósetin daqylǵa baılanysty birqatar ózekti másele de joq emes. Sýmen, tuqymmen, agrotehnıkamen qamtý, jınaý jáne eń ózektisi – maqta baǵasy. «Osy ózekti máselelerdi sheshý úshin Úkimetke shyǵyp, «Atameken» UKP-men birlese otyryp, qarapaıym zattar ekonomıkasymen maqta óńdeý zaýyttaryna qarjy bólýdi usyndyq. Byltyr baıqaǵanymyz, maqta óńdeý zaýyttary ortadaǵy treıderlik kompanııalarǵa qyzmet kórsetip qana otyrǵan. Sondyqtan zaýytty qarjylandyrý arqyly tarazydan bastap zerthanasyna deıin tolyǵymen qaıta jaraqtandyryp, sharýalarǵa fıý­cherlik qarjylar tarqatyp, orý jumys­taryna kombaınmen járdem berip, Lıver­pýl bırjasyndaǵy ındeks boıynsha sharýadan maqtany qabyldap alýǵa jaǵdaı jasaımyz», deıdi basqarma basshysy.

Sý sharýashylyǵyndaǵy ózekti máse­leler de óz sheshimin tabýda. Orda­basy, Otyrar, Báıdibek aýdandary men Túrkistan, Kentaý, Arys qalalary bir ǵana sý kózimen – Bógen sý qoımasy arqy­ly qamtamasyz etiledi. Byltyr oblys­taǵy sý nysandarynyń barlyǵy res­pýb­lıkalyq menshikten kommýnaldyq menshikke ótkizilgen. Sóıtip Úkimettiń qaý­lysymen bes iri sý nysanynda kúr­deli jóndeý jumystary bastaldy. Onyń ishinde 60 shaqyrymyn betondaý kóz­del­gen Arys-Túrkistan magıstraldy kana­lynyń 5 shaqyrymnan astamy beton­dalǵan. Keńsaı-Qosqorǵan sý qoımasyn salý, Syrdarııadan mashınaly kanal tartý, Shoshqakól júıesin jańǵyrtý, Túrkistan mańaıyndaǵy buryn jaramsyz bolyp qalǵan 134 tik drenajdy uńǵy­many qalpyna keltirý arqyly oblys or­talyǵynyń mańaıyndaǵy aýdan-qalalar­dyń sý máselesi túbegeıli sheshimin tappaq. Ordabasy aýdanynyń Toqsansaı eldi mekeninde ızraıldik tehnologııamen sýsyz ónim alý qanatqaqty jobasy aıasynda 120 gektarǵa daqyl egilgen bolatyn. Joba oń nátıje bergendikten bıyl 500 gektarǵa engizilmek. Oblysta maqsary, bıdaı egilip júrgen sýsyz jerler kóp. Sol jerler aýyspaly egis retinde usynylýda.  Aýyl sharýashylyǵy salasynyń mamandary baqsha daqylynan keıin egilgen bıdaı, maqsarynyń óte joǵary ónimdiligine qol jetkizýge bolatynyn aıtyp otyr. Bul ǵy­lymı óndiriste dáleldengen. Jerdi dem­al­dyrý úshin eshteńe ekpegennen góri sha­rýa­lardyń basqa da shyǵyndaryn ja­ýyp, tabysqa kenelýine múmkindik beretin bul joba óńirdegi tyń bastamalardyń biri.

Túrkistan oblysy