Múgúlsim tezek terýge jınaldy. Jınalǵany nesi dep jıyryla qalǵan bolarsyz. Onyń bul iske birjola bet alýynyń astarynda aıaýsyz taǵdyr, almaǵaıyp zaman, alasapyran zulmat, bir sózben aıtqanda ulyq ulys qazaqtyń tutas tragedııasy jatqanyn sol kezde eshkim bilgen joq. Onyń sol kezde arqasynan ala qaptyń ishinde qaz moıyn qyzyl dombyra jatqanyn da eshkim ańǵarmady.

Onyń sol kezde zapyranǵa toly zarly keýdesinde alabuǵadaı aýnap túsken zamana surqy, kelmeske ketken keshegi mamyrajaı ýaqyt kerýeni qandy sazǵa aınalyp, shemenge oranǵan sherli shejire on saýsaqtan toǵyz pernege kúı bolyp tógilerin de eshkim ańdamady.
Arǵy atalary myńdy aıdaǵan Múgúlsimniń ala qapty arqasyna salýy shynymen kórgen kózge oǵash, tipti turpaıy edi. Qolyna tezek ustamaq túgili, saýsaǵyna qap ilip kórmegen qarakók tuqymdy bul pushaıman kúıge salǵan salqyndy sezip te otyrsyz.
Anadaı jerde bıliktiń jandaıshap bir shabarmany tezek terýge shyqqan Múgúlsimdi kekete keleke qylyp tur. «Kekirik atqan keshegi zamandaryń kelmeske ketti! Tezek terip, kedeımen teń boldyńdar!» dep qarqyldady Keńes soldaty.
Múgúlsim onyń daraqy, topas, toǵyshar kúlkisin qulaǵyna da ilmedi. Keýdesin kernegen jańa saryn alasurtyp barady. Anaý qyzyl shoqyny tezirek asyp, qarasyn tezirek batyrǵysy kelip asyǵady. Kúı meńdegen qońyraýly saraı qońyr jazyqty betke aldy. Janyn jaryp shyǵar tylsym dybysty yńyldap attaıdy. Qaıtken kúnde yrǵaǵy muńdy, qaǵysy taǵdyrly bul áýen ishine túsip ketpeýi kerek. Olaı bolǵan jaǵdaıda óner óz ıesin ózi alyp jyǵady.
* * *
Arqada shertpe kúıdiń shesheni atanǵan Aqqyz Ahmetqyzy degen ónerpazyńyz osy – Múgúlsim. Iá, zamanynda kele-kele túıesi keń saharaǵa syımaǵan, Arqanyń qoıny-qonyshyn úıir-úıir jylqysy jaılaǵan, otar-otar qoıy oıdyń-qyrdyń sánin kirgizgen ataqty Ahmet bolystyń kenje qyzy Múgúlsim! Erekshelep qoıǵan esimin el tik aıtýǵa batpaı, erkeletip Aqqyz ataǵan kúıshi Múgúlsim, ónerpaz Múgúlsim, bekzat Múgúlsim!
Ahmet baıyńyz bolsa, Aqseleý aǵalar aıtqandaı ári bolys, ári baı, on myń aq qoı, on soqyr bitken ordaly kisi bolypty. On myń aq qoı dep otyrǵany – ol kezde qara qoıdy esepke almaı sanaıdy eken. Osynshama dáýlet, qısapsyz baılyqtyń ıesi sol Ahmettiń kenjekeıi o zamanda bu zaman Aqqyz tezek terýge shyǵady dep kim oılaıdy?
Qazaqtyń basyna túsken aýyr náýbet, baı-shonjarlardy qýǵyndaǵan kámpeske Arqada uzaq jalǵasty. Sal-seriler jappaı atylyp, asylyp, qasiretti ánder men taǵdyrly kúıler «jazaǵa» tartylyp jatty. Arqa dalasynda shertpe kúıdiń tutas mektebi talqandaldy. Temir júıe Táttimbet salǵan sara joldy tegis joıdy. Dombyralar otqa jaǵylyp, dáýlesker kúıshiler oqqa ilindi...
Aqqyz kúıshini de osy shapqyn qyryna aldy. Ákesi qamalyp, qos aǵasy qatar aıdalyp ketken zarly Aqqyzǵa sol kezeńde ishtegi zaryn qos ishekke uzatýdan basqa amal qalmaǵan edi. Onyń ózin tyǵylyp, japan dalada jalǵyz tarqatsa tarqatty, tarqatpasa boıyn meńdegen qaıǵyly qaǵys janyn jegideı jep mıynda máńgi yzyńdaǵany yzyńdaǵan!..
Sheri ishine shıyrlanǵan Aqqyz qolyna ala qap alyp aýlaqqa shyǵyp bara jatqany osy gáp.
Aqqyzdyń ala qanary ishinde aýnaǵan sondaǵy asyl muralarynyń biri — «Qaıran elim» kúıi eken. Kúıikten týǵan kúıdiń tabıǵaty aty aıtyp turǵandaı qaımyqqan jurttyń qapyda ketken esil rýhyn baıandaıdy. Jarasyn kúımen emdep, nalasyn salqar saharaǵa tókken Aqqyz kúıshiniń artynda onshaqty kúıi, tórt-bes áni ǵana qalypty. Tabıǵı daryn ıesin tar buǵaýda tusaýlamasa nebir ǵajap shyǵarmalar búginnen bolashaqqa amanatqa artyǵymen qalmas pa edi!..
Já, «ornynda bar ońalar» degen táýbeshil halyqpyz ǵoı. Qazaqtyń qaraǵaıly qara dombyrasy amanda, ony tórine ilip, qos ishegine qolyn sozar qazaq amanda Aqqyz amanaty kelmeske ketpes. Tek, osy Aqqyzdaı asa daryn ıelerin týdyrǵan tekti topyraq, Toqyraýyndaı tunyq sýdyń qasıetin jas urpaqqa durys nasıhattaı bilgenimiz durys.
Nasıhat degen sol shyǵar, zamanynda osy siz oqyp otyrǵan bas basylymnyń qara shańyraǵyna Aqqyz apa kózi tirisinde kirip shyǵypty. О́zi qaıdan kelsin, onyń ólmes ónerin jurtqa nasıhattaý úshin sol kezdegi «Sosıalıstik Qazaqstannyń» qyzmetkeri Aqseleý Seıdimbek kúıshini Almatyǵa arnaıy shaqyryp, gazettiń uıymdastyrýymen, óner adamdarynyń qatysýymen kezdesý ótkizilipti. Aqqyz apa jaıly alǵashqy maqalalardyń birin qazaq óneriniń qyzǵysh qusyndaı bolǵan Jarqyn Shákárim jazsa, keıinnen keshendi zertteýdi Janǵalı Júzbaı bastaǵan jańa býyn júrgizip keledi. Bul ıgi is ári qaraı da jalǵasyn taba bergeni jón. Aqqyz Ahmetqyzynyń qolynyń taby qalǵan qońyr dombyranyń búginde halyq qalaýlysy Nurlan Dýlatbekovtiń qolynda ekenin de aıta ketýimizge bolady. Áshimtaı, Manarbek, Aqqyz, Maǵaýııa syndy Toqyraýyn mektebiniń biregeı túlekterin el kóleminde, onyń ishinde Qaraǵandydaǵy óner synyptarynda keń nasıhattaǵanymyz durys. Kóshelerge aıaýly esimderin berip, bolashaq jastardyń boıyndaǵy ónerge, ultqa degen mahabbatyn oıatýdyń ol da bir ońtaıly joly der edik.
Ala qapta týǵan kúıdiń aty da «Qaıran elim» dep qaıyrylypty. Endeshe, sol Aqqyzdar ańsap ketken azattyq, qaıran el dep ketken qaıratker óner ıelerin laıyqty tuǵyrlaryna qondyrý bizdiń búgingi buljymas paryzymyz bolsa kerek.
Rýhanııat • Keshe
Bilim • Keshe
Kıno • Keshe
«Jutylǵan» jer ataýlary qaıta «tirile» me?
Aımaqtar • Keshe
Bıznesti tyń tehnologııaǵa ıkemdeýdiń ıgiligi
Tehnologııa • Keshe
Rýhanııat • Keshe
Nur-Sultanda «Avtokóliktegi qaýipsizdik» aksııasy ótti
Elorda • Keshe
Ulybrıtanııa sıfrly valıýta týraly oılana bastady
Ekonomıka • Keshe
Jyl basynan beri Almatyda 278 adam indetten kóz jumdy
Koronavırýs • Keshe
Asqar Mamın Sıfrlandyrý jónindegi komıssııa otyrysyn ótkizdi
Úkimet • Keshe
Petropavlda tún jamylǵan tonaýshylar izi sýymaı ustaldy
Aımaqtar • Keshe
Shymkenttik jolshylar jemis aǵashtaryn otyrǵyzdy
Aımaqtar • Keshe
Tarazda úsh jasóspirimge oq tıip, aýrýhanaǵa jetkizildi
Aımaqtar • Keshe
Qostanaılyq er adamnan 105 gramm esirtki tárkilendi
Qoǵam • Keshe
Qasym-Jomart Toqaev Tatarstan prezıdentimen kezdesti
Prezıdent • Keshe
Elordada 60 myńǵa jýyq adam ekpe aldy
Elorda • Keshe
Qostanaıda alty aılyq bala terezeden qulap ketti
Oqıǵa • Keshe
Tarazdyq dárigerler kilt jutyp qoıǵan balany qutqardy
Medısına • Keshe
Bıyl jasandy jolmen 7 mln bekire shabaǵyn shyǵarý josparlaýda
Ekologııa • Keshe
Atyraý oblysynda shekara qorshaýlary alyndy
Aımaqtar • Keshe
Shymkent: Jyljymaly egý pýnkterinde kovıdke qarsy vaksına salynýda
Koronavırýs • Keshe
Balyq aýlaımyn dep aıyppul arqalap júrmeńiz
Aımaqtar • Keshe
Álem • Keshe
Joze Moýrınıý «Tottenhemnen» qýyldy
Sport • Keshe
Rýhanııat • Keshe
Palata otyrysynyń kún tártibi bekitildi
Parlament • Keshe
Prezıdent aktrısa Ǵazıza Ábdinábıevanyń otbasyna kóńil aıtty
Prezıdent • Keshe
Joldardy kútip ustamaǵan laýazymdy tulǵalar jazalandy
Aımaqtar • Keshe
Rýhanııat • Keshe
Atyraýda úıden órt shyǵyp, 4 bala qutqaryldy
Aımaqtar • Keshe
Áskerı qaıratker Kım Serikbaev dúnıeden ótti
Qoǵam • Keshe
Tuǵyl turǵyndary balyqshynyń máıitin sýdan shyǵardy
Aımaqtar • Keshe
Prezıdent Qaırat Kelimbetovti qabyldady
Prezıdent • Keshe
Saryaǵashta qutqarylǵan tasbaqalar tabıǵat aıasyna qaıta jiberildi
Aımaqtar • Keshe
Qostanaıda bes metrlik muzdy taý joldy jaýyp tastady
Vıdeo • Keshe
Polshada 13 boksshymyz qarsylastaryn jaıpap keledi
Sport • Keshe
Memleket basshysy birqatar zańǵa qol qoıdy
Prezıdent • Keshe
Qaraǵandyda qylmystyq top quryqtaldy
Qoǵam • Keshe
ShQO-da 10 dene shynyqtyrý-saýyqtyrý kesheni salynady
Aımaqtar • Keshe
Qazaqstanda altyn óndiretin kásiporynnyń qurylysy bastaldy
Qazaqstan • Keshe
Beıbit Atamqulov jumys saparymen Jambyl oblysyna bardy
Aımaqtar • Keshe
Elimizde kınoteatr bıletteri aıtarlyqtaı qymbattady
Kıno • Keshe
Janýarlarǵa jábir kórsetkenderge qylmystyq is qozǵalýy múmkin
Ekologııa • Keshe
Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary qyzmetinen bosatyldy
Saıasat • Keshe
Álemdegi eń úlken aısberg eridi
• Keshe
Memleket basshysynyń aptalyq jumysyna beıne sholý
Vıdeo • Keshe
Sarapshylar qubyrdaǵy sýdyń sapasyn tekserdi
Ekologııa • Keshe
Nur-Sultannyń ortalyǵynda jol opyrylyp tústi
Oqıǵa • Keshe
Nur Otan-nyń jumysyn 1738 qoǵamdyq keńes qadaǵalaıdy
Qoǵam • Keshe
Ekonomıka • Keshe
Qazaqstanda koronavırýstan 23 naýqas kóz jumdy
Qoǵam • Keshe
Qazaqstannyń Qyrǵyzstan jáne Úndistandaǵy elshisi qyzmetinen bosatyldy
Qazaqstan • Keshe
Memleket basshysy birqatar memleketke jańa elshiler taǵaıyndady
Taǵaıyndaý • Keshe
Erlan Álimbaev Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary bolyp taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Keshe
ShQO-daǵy Shar ózeninde balyq qyrylýda
Aımaqtar • Keshe
Uqsas jańalyqtar