Osydan 3 jyl buryn veterınarııa salasynda kóp jyl qyzmet etken bir kisi kelip: «Qolymda veterınarııaǵa qatysty «bomba» bar. Mınıstrlikke kiremin, sosyn sizderge aıtamyn», dep málimdedi. Rasynda da, atalǵan salada taban aýdarmaı qyzmet etken kásibı maman eken. Alaıda mınıstrliktegilerge jolyqqannan keıin bastapqy oıynan aınyp (álde aınytty ma), aýylyna qaıtyp ketti. «Bombanyń» ne ekenin de aıtpady.

Álgi aǵamyzdyń «bombasyn» bile almasaq ta, veterınarııa salasynda qordalanyp qalǵan máseleniń tym kóp ekenine keıinirek kózimiz jetti. Bul taqyrypqa «Egemende» birneshe ret maqala da jazyldy. Biraq asa bir ózgerip ketken eshteńe joq. Baz baıaǵy qalpynda. Basqa máselelerin aıtpaǵanda, júıede ashyqtyq, aıqyndyq jetispeıdi. Ashyqtyq joq jerde, jemqorlyqqa jol ashyq. Mysaly, mal ustaǵan qarapaıym sharýa mal dárigeri men veterınarlyq zerthanalarǵa kúdikpen qaraıdy. О́ıtkeni maldan qan taldaýyna synama alýdan bastap, onyń aýrý, ne saý ekendigi týraly qorytyndy anyqtama beretin zerthanalarǵa deıingi tizbek malshy qaýym úshin jumbaq. Osyny veterınarlar da tıimdi paıdalanyp, mal ıesiniń «qanyn tespeı sorý» amalyn senimdi jolǵa qoıyp alǵan. Qalaı deısiz ǵoı? Aıtalyq, aýylda on-on bes shaqty sıyryńyz bar. Mal dárigeri kelip, zerthanalyq taldaýǵa dep qan alyp ketedi. Birneshe kúnnen keıin eki-úsh sıyryńyzdan brýsellez shyqqany týraly anyqtama ákelip kórsetedi. Zań boıynsha brýsellez anyqtalǵan mal memleketke ótkizilýge tıis. Árıne, tegin emes, Úkimet tarapynan belgilengen ótemaqysy bar. Biraq onyń kólemi ádette mal ıesin qanaǵattandyratyndaı shamada emes. Veterınardyń sharýany jandy jerinen ustaıtyn tusy da osy. «Baqqan eńbegiń, shyǵynyń bar, obalyńa qalmaıyn, saý dep anyqtama jazyp bereıin, bazarǵa shyǵaryp satyp jiber», dep janashyrlyq tanyta qoıady. Al anyqtamanyń quny – bir malǵa 10 myń teńge. Álbette, kez kelgen adam 300-400 myń teńgesinen aıyrylǵansha, 20-30 myń teńgeni «sadaqa» qylǵandy jón kóredi. Biraq kókeıde kúmán qalady. Aýrý maldy ne úshin satýy kerek? Basqanyń obalyna qalýy úshin be? Múmkin, maly saý shyǵar. Múmkin zerthana men veterınar ózara ymyralasyp alǵan shyǵar? О́ıtpese, veterınardyń ózi nelikten satyp jiber dep úgittep otyr? Aýrý maldy satyp jiber deıtindeı basy ekeý emes bolar. Demek ol maldyń aýrý emestigine senimdi. Tek aqsha tabý úshin osylaı istep otyr. Al eger mal shynymen aýrý bolsa she? Bir aýyldan bir aýylǵa satylyp kete barsa ne bolady? Oılaýdyń ózi qorqynyshty. «Bomba» degen osy emes pe?
Osyndaı jaýaby joq saýaldar kúdik pen kúmánniń boıaýyn qoıýlata beretindikten, aýyldaǵy mal ustaǵan halyq veterınarǵa senýden qalǵan. Bul bir ǵana mysal bolǵanymen, barlyq óńirge tán. Máselen, «Egemende» kezekti bir maqala Qostanaı óńirindegi jaǵdaıǵa baılanysty «Brýsellez mal óriste júr» degen taqyryppen jarııalandy. Onda da týra osyǵan uqsas jaǵdaı. Aıyrmasy – malynan brýsellez anyqtalǵan sharýaǵa, qaıdan bilip alǵany belgisiz, «arzanǵa bere ǵoı» dep etke mal satyp alǵyshtar kele qalady. Sharýany «qanyn tespeı sorýdyń» jeń ushynan jalǵasqan tásili demeı, ne deımiz muny?
Buǵan jol bermeýdiń birden bir amaly – júıeniń ashyqtyǵyn, ásirese veterınarlyq tekserý tizbegin, ıaǵnı maldan synama alýdan bastap, onyń zerthanada taldanýy men nátıjesin mal ıesine jetkizýge deıingi aralyqtyń aıqyndyǵyn qamtamasyz etý. Qysqasy, professor I.Pavlov aıtqan «adamzatty emdeıtin» salaǵa da ashyqtyq kerek. Sonda ǵana mal baqqan qaýymnyń veterınarǵa, zerthanalarǵa degen senimi qalpyna keledi. Aýrý maldyń ózgelerge qaýip tóndirmeýi úshin, basqa malynyń amandyǵy úshin veterınarmen tyǵyz jumys isteýge múddeli bolady.
Bir jaqsysy, Prezıdent bıylǵy Joldaýynda osy veterınarııa salasyna da arnaıy toqtalyp, Úkimetke jyl aıaǵyna deıin naqty reformalar paketin qabyldaýdy tapsyrdy. Sol usynystardyń ishinde joıýǵa alynatyn mal úshin tólenetin ótemaqy kólemi de qısyndy deńgeıde qarastyrylýy kerek, bul aýrý maldy jasyryp qalýdyń nemese jalǵan anyqtamamen satyp jiberýdiń aldyn alady. Al Joldaýda aıtylǵan saladaǵy úderisterdi sıfrlandyrý, málimet jınaý jáne ony avtomattandyrý, maman daıarlaý jáne olardyń jalaqysyn kóbeıtý is-sharalary túptep kelgende, tutastaı mal sharýashylyǵyna mýltıplıkatıvti yqpal etetin bolady dep paıymdaımyz. О́ıtkeni bul qadamdar veterınarııa salasyndaǵy eń negizgi túıtkil – sybaılas jemqorlyq faktorlarynyń aldyn alýǵa septigin tıgizedi. Al jemqorlyq sııaqty jymysqy múdde joq, tek ashyq báseke bar jerde serpindi damýǵa da múmkindik mol.
Rýhanı qundylyqtar jáne urpaq tárbıesi
Qazaqstan • Keshe
Ekinshi sessııa: mańyzdy sheshimder men mazmundy zańnamalar
Úkimet • Keshe
Kúmbirle kún astynda, dombyra-rýh
Rýhanııat • Keshe
Mańǵystaýdyń ekologııasy «bozdap» tur
Ekologııa • Keshe
Qazaqstan • Keshe
Sport • Keshe
Jańa syn-qaterler syrtqy saıasattan sergektikti talap etedi
Qazaqstan • Keshe
Túrki yntymaqtastyǵy jáne ǵylymı ıntegrasııa
Qazaqstan • Keshe
Ekologııa • Keshe
AQSh Eýropadaǵy áskerı kúshterin nyǵaıtýda
Álem • Keshe
Tartymdy jobalarǵa ınvestor daıyn
Ekonomıka • Keshe
«Týr de Frans» dodasy bastaldy
Sport • Keshe
Ekonomıka • Keshe
«Qasiretti qańtar»: Sot prosesinde kelisim ınstıtýty keńinen qoldanylýda
Qazaqstan • Keshe
Mektep ashanasynda – meıramhana baǵasy...
Qoǵam • Keshe
Medısına • Keshe
Abyz basylymnyń ǵasyrlyq mereıtoıy
Aımaqtar • Keshe
Aımaqtar • Keshe
«Kúı oınaıdy qazaǵymnyń qanynda»
О́ner • Keshe
О́ner • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Múlik kepilin bes mınýtta sheshýge bolady
Qoǵam • Keshe
Qoǵam • Keshe
Medısınalyq poıyz – Jetisý oblysynda
Medısına • Keshe
Týrızm • Keshe
Prezıdent AES salarda Túrkııanyń tájirıbesin zerdeleýdi tapsyrdy
Qazaqstan • Keshe
Qazaqstan munaı óndirý kólemin ulǵaıtady
Qazaqstan • Keshe
ShQO-da zańsyz ań aýlaýdyń 11 deregi anyqtaldy
Aımaqtar • Keshe
Elektr energetıkasy týraly zańǵa ózgerister engizildi
Prezıdent • Keshe
Ekomınıstrliktiń kadr saıasaty qalaı júrýde?
Ekonomıka • Keshe
Túrkistanda sýǵa batyp ketken úndistandyqtar áli tabylǵan joq
Aımaqtar • Keshe
Aqyn Muhtar Shahanovtyń 80 jasyn toılaý Túrkııadan bastaldy
Rýhanııat • Keshe
Shymkentte JShS dırektory 3 mln teńge urlady degen kúdikke ilindi
Aımaqtar • Keshe
Prezıdent Reformalar jónindegi joǵary keńestiń otyrysyn ótkizdi
Prezıdent • Keshe
Qazaqstanda qańtar oqıǵasy boıynsha 445 adam sottaldy
Qazaqstan • Keshe
Aqmola oblysynyń aýyl sharýashylyǵy basqarma basshysy sottaldy
ANTIKOR • Keshe
QTJ men Álııa Nazarbaeva arasyndaǵy kelisimshart kúshin joıady
Qazaqstan • Keshe
Qazaqstanda koronavırýs juqtyrǵandar kóbeıip keledi
Koronavırýs • Keshe
Uqsas jańalyqtar