Bıyl ádebıet boıynsha Nobel syılyǵyn kim alady?

Bıylǵy Nobel ádebıet syılyǵynyń ıegeri jetinshi qazan kúni jarıalanady. 

Jyl saıyn jeńimpazdar adamzatqa, qoǵamǵa úles qosqan izgilikteri úshin marapattalady. Ádebıet salasyndaǵy bul syılyq qalam ustaǵan kez kelgen qalamger úshin eń úlken syılyqtyń biri.  Sonymen, 2021 jylǵy ádebıet salasyndaǵy Nobel syılyǵyna kim laıyqty, kim alady degen az-kem boljam jasap kórelik.  

2021 jyly Nobel ádebıet syılyǵy kimge beriletini týraly alýan túrli boljamdar bar, bireý osyǵan deıin tórt ret usynylǵan japon jazýshysy Mýrakamı alady dese, endi bireýleri kanadalyq aqyn Enn Karsondy kórsetip jatyr. Ekeýi de laıyqty. Al ózgeler óziniń súıip oqıtyn avtorlaryn ataýda. Tipti, toqsan eki jastaǵy Polıak jazýshysy Mılan Kúnderanyń da aty atalyp júr. Al bizge beıtanys bolyp kelgen Kenııa jazýshysy Ngýgı Ýa Tıongoda osy syılyqtan dámeli. Shyǵarmalary álem tilderine áldeqashan aýdarylyp, kitap bolyp shyqqan kenııalyq qalamgerdiń baǵy janýy da bek múmkin. Onyń «Jylama, balaqaı», «Asaý ózenniń eki jaǵy», «On túıir bıdaı» sııaqty tanymal kitaptary bar. Al Reseı aqyny Lıýdmıla Ýlıskaıa, Somalı jazýshysy Nurýddın Farah qatarlylar Shved akademııasynyń nazarynda turǵan úmitkerler deýge bolady. Ońtústik Koreıa aqyny Ko Yn da syılyq alýǵa tıisti aqynynń biri. Azııalyq qalamgerlerden qytaı jazýshylary  San Shýe, Iаn Lııanki, Shı Shı, Úı Hýalar basty tizimde bar bolyp shyqty.

Boljamymyz boıynsha, Kanadanyń qos aqyny Margaret Etvýd pen Enn Karsonnyń biri bıylǵy Nobel ádebıet syılyǵynyń úmitkerleri bola alady. Osyǵan deıin on segiz roman, on segiz jyr jınaǵyn baspadan shyǵarǵan Margaret Etvýdtiń desi de, bedeli men qaýqary da nán syılyqtyń tórinen kórinýge ábden laıyq. Onyń dıstopııalyq stıldegi «Qolbalanyń ertegisi» atty romany dúnıejúzi oqyrmandaryn tańdaı qaqtyrǵan. Al «Mysyqtyń kózi» romany da úlken syılyqtardy enshilegen. Osy turǵydan onyń upaıy tolyq bolyp, jeńimpaz atanyp ketpesine kim kepil? Al Enn Karson da talantty tulǵa. «Qyzyldyń ómirbaıany», «Bos ýaqyttaǵy adam», «Minsiz kúıeý» sııaqty jyr jınaqtardyń avtory. Onyń da osyǵan deıin enshilegen ádebı syılyqtary jeterlik. Sol úshin Enn Karson da laýreat atanýy ábden múmkin. 

  Al álemdik keıbir úlken aqparat quraldary Fransýz jazýshysy Ennı Erno 2021 jylǵy Nobel ádebıet syılyǵyn alýy múmkin degen boljam jasap otyr. Seksenniń seńgirindegi Ennı de osal qalamger emes. Aqsúıekter otbasynda erjetip, shyǵarmashylyqta keremet tabystarǵa qol jetkizgen onyń almaǵan syılyǵy kemde kem. «Uıat», «Bir áıeldiń hıkaıasy», «Tazartý» sııaqty shyǵarmalary oqyrmannyń jaqsy baǵasyn alǵan.

Búginde Fransııa azamaty sanalatyn Marıs Konde de osy syılyqqa úmitkerlerdiń biri. Qartaıdyq dep qalamyn tastamaǵan Konde jahan oqyrmandaryna ábden tanys. Bulaı deıtinimiz, onyń shyǵarmalary Afrıkadaǵy quldyq hám kolonııalyq júıe týraly sóz qozǵaıdy. Alǵashqy romanynyń ózi daý týdyryp, alty aıdan keıin kúlli sórelerden jınalǵan edi. Mundaǵy sebep, onyń bul shyǵarmasy Afrıkanyń sosıalızimin synǵa alady. Onyń «Mangrovty kesip ótý», «Men Tıtýba» sııaqty týyndylary bar ekenin oqyrmannyń esine salamyz.

 Meıli, kim alsa da, arysyn aıtqanda, adamzatqa, berisin aıtqanda ádebıetke jańalyq ákelgen, úles qosqan qalamger alsa eken. Jyl saıyn osy alpaýyt syılyq beriler tusta bizdiń kókeıimizde «Qazaq jazýshysy qashan nobel alady?» degen uly saýal turady. Múmkin, bul suraq sizdiń de oıyńyzda bar.