Nur-Sultan qalasynda Saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn tolyq aqtaý jónindegi memlekettik komıssııanyń jobalyq keńsesi Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ákimdigimen birlesip 1916-1930 jyldary memlekettiń jazalaý áreketteri men sol kezdegi bıliktiń saıası qýǵyn-súrgin, ashtyq kezindegi túrli zorlyq-zombylyq naýqandarynyń sebebinen Qazaqstannan ketýge májbúr bolǵan qazaqstandyq bosqyndardy aqtaýǵa sáıkes zertteý materıaldaryn jınaý boıynsha kezekti tájirıbe almasý semınaryn ótkizdi.

Semınar jumysyna respýblıkanyń barlyq aımaqtaryndaǵy О́ńirlik komıssııalardyń jumys toptarynyń ókilderimen qatar, memlekettik qyzmetshiler, din qyzmetkerleri, ǵalymdar, qoǵam qaıratkerleri men eriktiler qatysty.
Jobalyq keńseniń basshysy Sabyr Qasymov atap ótkendeı, 1920-30 jyldary bolshevıktik-stalındik bılik áreketteriniń kesirinen bolǵan qaıǵyly oqıǵalardyń arasynda halqymyz úshin májbúrli bosqyn bolǵandar máselesi aıryqsha oryn alady. Eger biz osy máseleni jan-jaqty zerttep, túsinetin bolsaq, onda halqymyzdyń nege demografııalyq apatqa ushyraǵany belgili bolady.
«Jappaı májbúrli bosqyndar Qazaqstanda Keńes ókimetin kúshtep ornatý kezinde, kýlaktardy, baılardy, jartylaı feodaldar men krestıan-sharýalardy tárkileý kezinde, kúshtep ujymdastyrý men otyryqshylandyrý kezinde, kúshtep et daıyndaý jáne halyqqa qarsy júrgizilgen basqa da naýqandar kezinde paıda boldy. Adamdar memlekettik qýdalaý men saıası qýǵyn-súrgin kesirinen, dinı senimderi, taptyq qatystylyǵy, tektik-toptyq shyǵý tegi, halyq kóterilisteri men narazylyqtaryna qatysýy nemese qoldaýy úshin, sondaı-aq Qazaqstandaǵy basqynshylyq bolshevıktik-goloshekındik saıasatpen kelispeýshiligi men jalpy túsinispeýshiligi sekildi sebeptermen basqa óńirlerge qashty», dedi jobalyq keńse basshysy.
S.Qasymovtyń aıtýynsha, Goloshekın men onyń komandasy faktilerdi burmalap, qoǵamdy respýblıka boıynsha ǵana emes, Qazaqstannan tys jerlerde de teris aqparattandyryp otyrǵan. Atap aıtqanda, respýblıka basshylyǵy, onyń arnaıy qyzmetteri jergilikti halyqtyń kózqarasyn ózgertý úshin túrli jolmen Qazaqstannan kelgen bosqyndardy baılar men kýlaktar, burynǵy handar men sultandardyń urpaqtary, ultshyldar, alashordashylar, dinı qyzmetshiler dep habarlap otyrǵan. Bir sózben aıtqanda, Keńes ókimetiniń jaýlary dep kórsetken. Mundaı habarlamalar men aqparattardy respýblıka basshylyǵy tek ortalyqqa ǵana emes, kórshiles respýblıkalardyń jáne Reseıdiń jaqyn ornalasqan oblystarynyń partııa komıtetterine de jibergen.
Sondyqtan partııa komıtetteri men quqyq qorǵaý organdarynyń basshylary, bolshevıktik-stalındik ókimettiń jaqtaýshylary, keıbir aımaqtardy qospaǵanda, qazaq bosqyndaryn memleket jaýy sekildi qarsy alǵan.
Jobalyq keńse jetekshisi, sondaı-aq Qazaqstannyń batys jáne ońtústik aımaqtarynan bosqyndar Túrikmenstanǵa, Qaraqalpaqstanǵa, О́zbekstanǵa, Tájikstanǵa, sondaı-aq Iranǵa, Aýǵanstanǵa qashqanyn aıtty. Al Qazaqstannyń soltústik jáne soltústik-shyǵys aımaqtarynan shyqqan bosqyndar Reseıdiń kórshi oblystaryn qonystanǵan. Kóptegen qazaq bosqyndary Qytaımen aradaǵy shekaradan ótti. Qujattardaǵy derekterge sáıkes, shekaralas aýdandardan halyqtyń úshten biri qashqanyn kórsetedi. «Ásirese, Qazaqstan basshylyǵy óz azamattaryn toqtatýǵa tyrysty. Alaıda Birikken memlekettik saıası basqarý (BMSB), mılısııa jáne áskerı bólimderdiń jasaqtary artıllerııany, avıasııany, pýlemetterdi qoldana otyryp, qashqan azamattardy toqtatýǵa tyrysty. Qarýsyz adamdardy aıaýsyz atyp tastady. Bul áreketterin basmashylarmen, qylmystyq top múshelerimen kúres retinde túsindirdi. Tipti Qytaı aýmaǵyna qashqan bosqyndardy qýyp jetip, shabýyldaǵan. Birikken memlekettik saıası basqarý otrıadtary men áskerı bólimder respýblıkadan tys jerlerde de qazaqstandyq bosqyndarǵa qatysty qýǵyn-súrgindi jalǵastyra berdi. Biz jol boıynda, qonys aýdarý oryndarynda qansha adamnyń, onyń ishinde qarttar men balalardyń qaıtys bolǵanyn eseptemedik. Bul aldymyzdaǵy jańa ári qıyn mindet, biraq biz ony bastaýymyz kerek. Al izbasarlarymyz muny jalǵastyra jatar. Mundaı esepteý qýǵyn-súrgin qurbandarynyń basqa sanattary boıynsha da júrgizilýi qajet», dep atap ótti S.Qasymov.
Keńse jetekshisi ǵalymdarǵa osy esepti júrgizý úshin ǵylymı negizdelgen ádistemeni ázirleý kerektigin aıtty. Onyń aıtýynsha, zertteý barysynda Goloshekın, BMSB jáne basqa jazalaýshylardyń jasaǵan qylmystary týraly aqparattary men qorytyndylaryna ǵana senbeý kerek. Matematıkalyq retteý ádisterin qoldaný usynyldy. Adam shyǵynyn esepteý úshin arnaıy top qurylýy da múmkin ekenin habarlandy.
Otyrys barysynda negizgi baıandamany Memlekettik komıssııanyń jumys tobynyń jetekshisi, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń Túlekter qaýymdastyǵynyń atqarýshy dırektory, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty Gúlnar Baltabaeva jasady.
Sondaı-aq respýblıkanyń barlyq óńirleriniń ókilderi zertteý barysyn baıandap, atqarylyp jatqan jumys jaıyna toqtalyp ótti.
BQO-da jel sot ǵımaratynyń shatyryn ushyryp áketti
Aımaqtar • Keshe
Toqaev pen Pýtınniń kezdesýi 2,5 saǵatqa sozyldy
Prezıdent • Keshe
Birneshe óńirde aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Keshe
Qazaqstan Prezıdenti Reseı basshysymen kelissóz júrgizdi
Prezıdent • Keshe
TMD sammıti qazan aıynda ótedi
Prezıdent • Keshe
Qasym-Jomart Toqaev Reseı Prezıdentimen kezdesti
Prezıdent • Keshe
«Atyraý» fýtbol klýbynyń bas bapkeri qyzmetinen bosatyldy
Fýtbol • Keshe
«AMANAT» sheneýnikterdi jaýapkershilikke tartady
Qoǵam • Keshe
Velosıped mingen balanyń kesirinen eki kólik soqtyǵysty
Oqıǵa • Keshe
SQO-da jeti aıda 464 ınternet-alaıaqtyq tirkeldi
Qoǵam • Keshe
Almatyda qala qurylysynyń keńesi quryldy
Aımaqtar • Keshe
Memleket basshysy jumys saparymen Sochı qalasyna bardy
Prezıdent • Keshe
Elordada Áýezov kóshesi ýaqytsha jabyldy
Elorda • Keshe
Shýchınsktegi oıyn alańynda 9 jastaǵy bala jaraqat aldy
Aımaqtar • Keshe
Mektep dırektorlarynyń jalaqysy ósýi múmkin
Bilim • Keshe
Eki oblysta din máseleleri týraly aqparattyq jumys júrgizildi
Aımaqtar • Keshe
Jyl basynan beri elordada 456 órt tirkeldi
Elorda • Keshe
Aqtaýda jasóspirim kópqabatty úıden qulap ketti
Oqıǵa • Keshe
Kólik polısııasy esirtki taratý arnasynyń jolyn kesti
Qoǵam • Keshe
Nur-Sultanda mektep salynatyn ýchaskeler belgilendi
Elorda • Keshe
Qazaqstannyń eki qalasynan Vetnamǵa áýe reısteri qatynaıdy
Qazaqstan • Keshe
Atyraý oblysynda áskerı qyzmetshi kóz jumdy
Aımaqtar • Keshe
Qazaqstan mektepteri bes kúndik oqý aptasyna kóshedi
Bilim • Keshe
Demalys kúnderi aýa raıy qandaı bolady
Aýa raıy • Keshe
Almatyda alaıaqtyq deregine qatysty kúdiktiler ustaldy
Oqıǵa • Keshe
Elimizde bir jylda qant 86,6% qymbattady
Qoǵam • Keshe
Jer kadastry bazasynyń jumysy tolyq qalpyna keltirildi
Qoǵam • Keshe
О́skemende esirtki tasymaldaǵan qylmystyq top ustaldy
Qoǵam • Keshe
Elordada Ortalyq Azııa volonterler forýmy bastaldy
Elorda • Keshe
Reseıde oq-dári qoımasy órtendi
Oqıǵa • Keshe
Golovkın men Alvares bir aıdan soń rıngte kezdesedi
Kásipqoı boks • Keshe
Aqmolada qarjy pıramıdasyn uıymdastyrǵandar ustaldy
Aımaqtar • Keshe
Jyl sońyna deıin elimizde 5 ushaq satyp alynady
Qoǵam • Keshe
Uqsas jańalyqtar