BUU álemniń kóptegen eliniń qoldaýymen 2021 jyldy «Halyqaralyq kreatıvti ekonomıka jyly» dep jarııalaǵany belgili. Qoldaý bildirgen elder málimdemesinde kreatıvti ındýstrııa pandemııadan soń álem ekonomıkasyn qalpyna keltirýge múmkindik beretini aıtylǵan.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Halyqaralyq kreatıvti ekonomıka jyly elimizde de kreatıvti ındýstrııa qurýda talantty jastarǵa nazar aýdarýdy, jumyspen qamtýdy, Úkimetke strategııalyq turǵydan mańyzdy salany keshendi túrde damytý josparyn qurýdy tapsyrdy. Iаǵnı ǵylym, mádenıet jáne zamanaýı shyǵarmashylyq salalary boıynsha Ulttyq bilim haby, «Talanttar fabrıkasy» sııaqty ortalyqtar qurylyp, elimizdiń barlyq óńirindegi daryndy jastardyń kásibı mamandardan bilim alyp, olardyń sheberlik saǵattaryna qatysýǵa jol ashylady delindi. Biraq ázirshe elimizdiń zańnamalyq qujattarynda kreatıvti ındýstrııanyń naqty anyqtamasy joq. Iаǵnı ókiletti organdarmen osy salany damytýdyń naqty baǵyttary belgilenbegen soń, memlekettik qoldaý sharalary da qarastyrylmaǵan. Bilikti mamandar da az. О́ıtkeni kreatıvti ındýstrııanyń maqsaty – qarjylyq tabys qana emes, áleýmettik jáne azamattyq damý.
– Jalpy, «Kreatıvti ekonomıka» termınin alǵash ret nıýıorktik Businessweek jýrnaly 2000 jyly qoldanǵan. Sondyqtan kreatıvti ındýstrııa degenimiz – ekonomıkany damytýdyń basym baǵyttarynyń biri. Búkil álemde kreatıvti ındýstrııa áleýetti ónerkásiptik saıasattyń bir bóligine aınaldy. Bul erekshe salalar Ulybrıtanııa, Qytaı, Japonııa, Ońtústik Koreıa, Reseı jáne basqa da elderde memlekettik qoldaýǵa ıe, – deıdi ekonomıst ǵalym Álııa Ábisheva.
Kreatıvti ındýstrııanyń qarapaıym sıpattamasyna kelsek, shyǵarmashylyq qyzmettiń ártúrli salalarynda jańashyl ınnovasııalyq tehnologııalardyń alatyn ornymen erekshe. Mysaly, jerlesimiz Imanbek Záıkenovtiń álemdik «Gremmı» mýzykalyq premııasynyń jeńimpazy atanýy da kreatıvti ındýstrııanyń mýzyka, óner, jarnama, sáýlet, kınematografııa, anımasııa, dızaın salalaryndaǵy shyǵarmashylyq qyzmetpen tikeleı baılanysty ekenin kórsetti. Bul Imanbek sııaqty oılaý qabileti ushqyr, kreatıvti, talantty jáne biregeı jastardy biriktiretin bolsa, zamanaýı sıfrly quraldar arqyly ómirdiń túrli salasynda aldymyzdan jetistikter kúteri anyq.
Á.Ábishevanyń aıtýynsha, ekonomıkadaǵy «kreatıvti ekonomıka», «kreatıvti ındýstrııa», «bilim ekonomıkasy» sııaqty jańa termınder tikeleı jastardyń zııatkerlik bilim deńgeıimen baılanysty. Kreatıv bilimdilik habyna aınalady da, naryqqa óz ónimderin shyǵarýǵa múmkindigi bar kreatıvti jastar kele bastaıdy. Árıne, kreatıvti kásipkerlik baǵytyn, kreatıvtik áleýetti, kreatıvti ekonomıkany damytýda memlekettiń qoldaýy qajet. Bul jastardyń jappaı shetelge ketý úrdisine de toqtaý bolar edi. Mysaly, AQSh elshiligi óńirdiń kreatıvti ekonomıkasyn damytýǵa qoldaý kórsetpek. Elimizdegi AQSh elshiliginiń mádenıet jáne bilim berý máseleleri jónindegi attashesi Embermen (Amber Aura) Pavlodar oblysy ákimdigindegi kezdesýde óńirdiń kreatıvti ekonomıkasyn damytýǵa erekshe nazar aýdara otyryp, ózekti jáne áleýetti yntymaqtastyq máselesi talqylandy. Jyl sońyna deıin S.Toraıǵyrov atyndaǵy oblystyq ǵylymı kitaphanada amerıkalyq erekshe joba bólimi ashylady. Bul – kreatıvti ónertapqysh jastardyń ıdeıalary men ınnovasııalyq jobalaryn júzege asyrý múmkindigi. Kitaphanada ashylǵan Maker Space shyǵarmashylyq zerthanasyna kez kelgen oqýshy men stýdentter ózderiniń jobalaryn jasaý úshin keledi. Iаǵnı Maker Space – ıdeıalardy iske asyrýǵa arnalǵan shyǵarmashylyq sheberhana. Jobalar men startaptardy iske asyrýda pikirlesterdi qasyńnan tabasyń.
Ortalyqtyń ashylýyna oblys ákiminiń orynbasary Sáken Shaıahmetov, AQSh-tyń elimizdegi elshiligi mıssııasy basshysynyń orynbasary Djýdı Kýo qatysty. Jańa joba atalǵan elshilik pen Chevron kompanııasy arasyndaǵy memorandým barysynda jasaldy.
– Bul bilimge, ǵylymǵa qushtar jastardy tabýǵa múmkindik beredi. Jobanyń maqsaty – óńirde kreatıvti ekonomıkany damytý. Tegin jumys isteıtin ortalyq kreatıvti ekonomıkadaǵy jańa baǵyttyń ashylýyna jol ashady, jastarǵa jańa tehnologııalarmen jumys jasaýǵa qoldaý kórsetedi, – deıdi S.Shaıahmetov.
Elshilik ókili Djýdı Kýonyń aıtýynsha, elimizde osy ispetti 10 ortalyq ashylmaq, Pavlodarda besinshi nysan ashylyp otyr.
Oblystyq kitaphana dırektory Sholpan Shaıahmetovanyń aıtýynsha, stýdentter robot qurastyrý, 3D modeldeý, aǵash jáne temir óńdeý jumystarymen aınalysa alady. Kabınette qajetti quraldar jetkilikti. Aldaǵy ýaqytta mektep oqýshylary men kolledj jáne joǵary oqý orny stýdentterine ekskýrsııa uıymdastyrylady.
Jergilikti startapshylarǵa erekshe múmkindik beretin Business Ertis Innovation aıasynda oblysta ǵylym-bıznes-memleket úderisin qalyptastyrý boıynsha jumystar jalǵasýda. Aldaǵy ýaqytta oblys ortalyǵynda Ǵylymı-tehnıkalyq keńes otyrysy ótkiziledi. Oǵan jergilikti júıe quraýshy kásiporyndar men ǵylymı qoǵamdastyq ókilderi qatysady. Kásiporyndar tarapynan naqty tehnıkalyq tapsyrmalar men qarjylandyrýdy jergilikti joǵary oqý oryndaryna aýdarý máselesi de anyqtaldy. Joǵary oqý oryndary, kolledjder jobaǵa bıznes turǵysynan qarap, ekonomıkalyq ózara tıimdi áriptestik qura alady. Bul oblystyń startapshylary úshin de jaqsy múmkindik. Mysaly, Toraıǵyrov ýnıversıtetiniń komandasy respýblıkalyq Student Energy Challenge-2020 respýblıkalyq baıqaýynyń jeńimpazdary atandy. Olar baıqaýǵa AirFlux ınnovasııalyq energııa únemdeıtin bakterısıdti jeldetkishin usyndy. Enactus rezıdentteri men startap akademııasynyń menedjerleri Rýstam Qabden, Aıjan Qalıasqar, Gúldana Temirshot startap-jobalaryn damytýǵa 3 myń dollar utyp aldy. Olar endi bul qarajatqa jańa quraldar jınaýǵa qajet shıkizattardy satyp almaq. Ýnıversıtettiń ekinshi komandasy – ENACTUS KAZAKHSTAN Online National Expo 2020 stýdenttik kásipkerlik, startaptar men ınnovasııalardyń ulttyq kýbogynyń chempıony atandy. Stýdentter «Qarjylyq saýattylyq pen startaptardy damytýǵa baǵyttalǵan oqýshylar men stýdentterge arnalǵan Jaryq atty bilim berý» onlaın-platformasyn jasap shyqqan.
– Jobalardy bıznes-modelderdi qoldana otyryp ázirledik. ENACTUS WORLD CUP 2021 álemdik kýbogyna bes bılet utyp aldyq. Biz endi Ulttyq chempıon retinde elimizdiń namysyn halyqaralyq dárejede qorǵaıtyn bolamyz, – deıdi Enactus Toraighyrov komandasynyń kapıtany Ádilet Dáýitov.
Jýyrda oblys ákimi Ábilqaıyr Sqaqov «Kreatıvti ındýstrııany damytý jónindegi» respýblıkalyq jobalyq keńseniń jetekshisi Danat Jýmın jáne óńirdiń shyǵarmashyl jastarynyń qatysýymen ótken dıalogtik alańǵa qatysty. Dıalogtik alańda kreatıvti ındýstrııanyń áleýeti joǵary ekeni, qazir ony damytý tujyrymdamasy daıyndalyp jatqany, shyǵarmashylyq ortalyqtar ashý, kreatıvti kásipkerlerdi qoldaý, tipti Imanbek pen Skrıptonıttiń jetistikke qalaı jetkenderi jaıly talqylandy. О́ńir basshysy oblys ortalyǵynda burynǵy temir jol kolledjiniń negizinde Technikum shyǵarmashylyq ortalyǵy ashylatynyn atap ótti.
– Bul jerde sportpen aınalysyp, shyǵarmashylyq jármeńkeler men sheberlik synyptaryn ótkizip, jańashyl bilim alýǵa bolady. Sondyqtan shyǵarmashylyq ókilderi bas qosyp, kreatıvti ıdeıalar týyndaıtyn kezdesý ornyna aınalady dep úmittenemiz. Ortalyqtyń jobasy memlekettik saraptamadan ótip, kelesi jyly ony júzege asyrýǵa qajetti qarjy bólinedi, – dedi oblys ákimi.
Kreatıvti ındýstrııa degenimiz – shyǵarmashylyq arqyly ulttyq ekonomıkany damytý. Damyǵan memleketterde kreatıvti ındýstrııa ishki jalpy ónimniń 10 paıyzyn quraıdy. Elimizde óndiriletin ishki jalpy ónim 2,3 paıyzǵa jetken. Bul salada turǵyndardyń 3,6 paıyzy eńbek etýde.
– Árıne, kreatıvti ındýstrııany damytý úshin tıisti ınfraqurylym qajet. Mysaly, qalalar men aýdandarda shyǵarmashyl jastardyń óz ónimderin shyǵaratyn oryndary az ekeni bárimizge belgili. Ortalyqty qurýdan bólek ony durys basqarý da basty másele, – deıdi Danat Jýmın.
Biz kúndelikti jastardy jumyspen qamtý qajettigin jıi aıtamyz. Jumyssyz jastarǵa jol siltep, baǵyt-baǵdar beretin kóshe boıyndaǵy jumysqa shaqyrǵan jarnamalar da kóp. Biraq kreatıvti úzdik oı jetispeıtindeı. Ekinshiden, jumyspen qamtýǵa baǵyttalǵan túrli qoldaýlar bolǵanymen, jastardyń kóbi sol sharalar týraly bilmeıtini ókinishti. Qazir jastar saıasatyna qatysty zańǵa qajetti túzetýler engizilýde. Túzetýler boıynsha jergilikti ákimdikterdiń qyzmetin baǵalaý kórsetkishine «Jastardyń damý ındeksi» degen arnaıy tirkes qosylady. Eger Technikum sııaqty shyǵarmashylyq ortalyqtar kóbeıse, túrli keńes alýǵa jumyssyz jastarǵa da múmkindik týar edi.
Pavlodar oblysy
Poezııa • Búgin, 22:00
Aımaqtar • Búgin, 21:58
Ekologııa • Búgin, 21:57
Jeńil atletıka • Búgin, 21:54
Jádiger • Búgin, 21:53
Jánibekti jekpe-jekke shaqyrdy
Kásipqoı boks • Búgin, 21:49
Sport • Búgin, 21:47
Bas júlde Karıakın men Gırıge buıyrdy
Sport • Búgin, 21:46
Qazaqstan Reseıdegi Saýda ókildigin jabýy múmkin
Qoǵam • Búgin, 21:45
Qoǵam • Búgin, 21:38
Elordalyq fılarmonııa kórermenderge 100-den astam konsert usynady
Elorda • Búgin, 21:22
«Halyq qatysatyn bıýdjet»: ákimdikter ótinishterdi qabyldaı bastady
Elorda • Búgin, 20:50
Shetelden ákelingen 9 myńnan asa kólik zańdastyryldy
Qazaqstan • Búgin, 20:22
Qazaqstanda 14 iri hımııalyq kásiporyn iske qosylady
Qazaqstan • Búgin, 20:08
Astana men Pretorııa arasynda áriptestik artady
Qazaqstan • Búgin, 19:42
QazUÝ men London ýnıversıtetteri arasynda memorandýmǵa qol qoıyldy
Qoǵam • Búgin, 19:07
Aqtóbede Heriot-Watt ýnıversıtetiniń fılıaly ashylady
Bilim • Búgin, 18:50
О́tken jyly benzın men dızeldiń rekordtyq mólsheri óndirildi
Saıasat • Búgin, 18:37
Qazaqstan FIDE-men yntymaqtastyqty nyǵaıtady
Shahmat • Búgin, 18:27
Ermek Kósherbaev Reseıdiń jetekshi JOO basshylarymen kezdesti
Qazaqstan • Búgin, 18:06
Qazaqstan men Ázerbaıjan ósimdikterdi qorǵaý salasynda yntymaqtastyqty nyǵaıtady
Saıasat • Búgin, 17:54
Qazaqstanda túsik jasatatyndar sany azaıǵan
Qoǵam • Búgin, 17:46
Qazaqstan Germanııaǵa munaı jónelte bastaıdy
Qazaqstan • Búgin, 17:33
«Balapan» telearnasynyń dırektory taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 17:27
Túrkistan oblysynda 25 jyl buryn habarsyz ketken sheteldik tabyldy
Oqıǵa • Búgin, 17:23
Elena Rybakına WTA 500 týrnırinde óner kórsetedi
Tennıs • Búgin, 17:17
Elimizde «Jylý energetıkasy týraly» zań qabyldanady
Zań • Búgin, 16:56
Qazaqstan halqynyń sany 20 mıllıonǵa jýyqtady
Qoǵam • Búgin, 16:51
Qarjy • Búgin, 16:27
Qaraǵandy áýejaıyna 81 mln teńge aıyppul salyndy
Qoǵam • Búgin, 16:00
«QMG Injınırıng» ujymyna jańa basshy taǵaıyndaldy
Qazaqstan • Búgin, 15:18
Memleket basshysy SCAT áýe kompanııasynyń prezıdentin qabyldady
Prezıdent • Búgin, 15:07
Jetisý oblysynda jol apatynan júrgizýshi qaıtys boldy
Oqıǵa • Búgin, 15:00
El aýmaǵyna asa iri kólemde esirtki kirgizýdiń joly kesildi
Qylmys • Búgin, 14:48
Úkimette agroónerkásipti damytýdyń jobasy qaraldy
Úkimet • Búgin, 14:35
Bolat Nazarbaevtyń enshiles kompanııalaryna tıesili 300 myńǵa jýyq jer tárkilendi
Saıasat • Búgin, 14:16
Aldaǵy úsh kúnde áli de aıaz saqtalady
Aýa raıy • Búgin, 13:53
SQO turǵynynan 200 lıtrden astam kontrafaktilik alkogol tárkilendi
Aımaqtar • Búgin, 13:35
Qazaqstanda radıasııalyq modıfıkasııalanǵan kabelder shyǵarylady
Ǵylym • Búgin, 13:10
Prezıdent Ulttyq bank tóraǵasyn qabyldady
Prezıdent • Búgin, 13:03
Uqsas jańalyqtar