Elbasynyń taǵy bir erligi týraly

Keńes Odaǵy qular qarsańdaǵy shaq­ta soǵys órti tutanǵan ázerbaıjan-armıan arasyndaǵy qarýly qaqtyǵysty toq­tatyp, beıbit kelisimge shaqyrǵan El­ba­­synyń erligi tarıhı baǵasyn tolyq alǵan joq. Otyz jyl burynǵy oqıǵa – Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev pen Reseı Prezıdenti Borıs Elsınniń oq pen ottyń ortasyna barýy shyn máninde erlikke para-par is edi. Tek qarýmen «sóılesken» kórshiles eki el basshysyn mámile ústeline otyrǵyzyp, qansha adamnyń ómirin saqtap qalǵan 1991 jyldyń 21-23 qyrkúıeginiń mańyzyn osy so­ǵysta qan tókken sarbaz Baýyrjan Dosqa­lıev­ten artyq sezetin jan az sııaqty.

...Sol kúnderdiń tarıhı sátterin tas­pa­la­ǵan beınejazba saqtalyp qa­lyp­ty. Jýrnalıst Nurtileý Iman­ǵa­lıuly men Meıram Bazaruly 1991 jylǵy 20 qyrkúıek kúni, dál sapar aldynda Nursultan Ábishulyna mıkrofon usy­nypty. Sonda Elbasy: «Qarabaqta bir­neshe jyldan beri eki ulttyń arasynda shıelenis toqtamaı tur. Mundaı jaǵdaıda biz qalaı tynysh otyra alamyz? Ortalyq úkimettiń atynan, Gorbachevtiń atynan eshqandaı shara qoldanbady. Kerisinshe, jaǵdaıdy shıelenistirip ketti. Sondyqtan biz eki eldi tatýlastyrý úshin, egemendi eki respýblıka basshylaryn tyńdap, mámilege shaqyryp, jaǵdaıdy barynsha beıbit sheshýge tyrysamyz. Árıne, aqyl beretindeı jaǵdaı joq, eki respýblıka da teń, egemendi el. Bul má­se­leni osy eki el tek ózderi sheshedi. Tek bizge senim bildirip, ózderi shaqyrǵan soń ǵana bara jatyrmyz. Qolymyzdan kelgenshe eki jaqtyń arasyndaǵy shıelenisti toqtatyp, odan ári kelisimdi qalaı júrgizý qajet­ti­gin paıymdasaq, sonyń ózi úlken j­e­tistik bolar edi. Biraq jaǵdaı óte qıyn», depti.

Sol kúnderi Qarabaq jerinde, Ste­pa­na­kert qalasynda áskerı boryshyn ótep júrgen Baýyrjan Dosqalıev soǵys aımaǵyna Nursultan Nazarbaev pen Borıs Elsınniń kelýi qandaı úlken oqı­ǵa, zor táýekel bolǵanyn aýzynan tas­­tamaıdy.

– Elsın men Nazarbaevtyń Ste­pana­­kertke kelýi – naǵyz erlik! Sebebi ol jerde qaýip-qater, atys-shabys seıil­me­gen. Men Qazaqstan delegasııasyn Stepanakert áýejaıynan qarsy alýdan bas­tap, jeke kúzet isine de atsalystym. Qos Prezıdentke qaqtyǵystan qajyǵan ha­lyqtyń qoshemeti eren boldy. Elbasy jer­gilikti turǵyndardyń aryz-muńyn, usynys-pikirin muqııat tyńdady. Odan keıin Nursultan Ábishuly jaýyngerlermen kezdesti. «Oral oblysynan kelgen qazaq edim» dep arnaıy qol alysyp amandastym. Memleket basshysy jylyushyraı qarap, «Qazaqty uıatqa qaldyrma, Otan aldyndaǵy mindetińdi abyroımen atqar» dedi. Sol senim maǵan erekshe qanat berdi, – deıdi Baýyrjan Dosqalıev.

Keıinirek qazaq sarbazynyń basyna kún týyp, tutqynǵa túskende, aýyr ja­ra­qa­tymen áskerı gospıtalda jat­qan kezde de Qazaqstannyń Tuńǵysh Pre­zı­den­ti Nursultan Nazarbaevtyń jasaǵan sharapaty sheksiz.

– Men Stepanakert qalasynda emde­lip jatqanda jýrnalıst Bolat Ońǵar­baev «Halyq keńesi» gazetine men týra­ly maqala jazdy. Ákem Muqamjar osy gazetti qolyna alyp, Elbasynyń qa­byl­da­ýyna barǵan. Nursultan Nazar­bae­v­tyń tap­syrmasymen general-maıor Orynáli Boran­ba­ev meni Stepanakertten Baký qalasyna, Bakýden Almatyǵa aldyrtty. Jalpy, «ys­tyq núktede» júrgen ár­bir qazaq ja­ýyn­geri óz eliniń ystyq qam­qorlyǵyn, qol­daýyn sezindi, – deıdi B.Dosqalıev.

Shynynda da, Taýly Qarabaqtaǵy etnos­aralyq qaqtyǵysty báseńdetýde, beı­bitshilik pen tynyshtyqty qalpyna keltirýde Elbasynyń eńbegi zor boldy. Áskerde júrgen kezinde Baýyrjanǵa basqa ult ókilderi talaı márte: «Bizdiń eli­mizde sizdiń Memleket basshyńyz sııaq­ty kósem bolǵanda, mundaı soǵys bolmas edi» degendi talaı aıtypty. «Al endi janjal órship turǵan jerge Elbasynyń tikushaqpen kelýi – naǵyz erlik, batyrlyq» deıdi Baýyrjan. О́ıt­ke­ni soǵys órti tutanǵan tórt jyl­dyń ishinde Taýly Qarabaqta 20 shaqty tik­ushaqty atyp qulatqan eken. Soǵan qa­ra­­­mastan basyn qaterge tigip, qos ha­lyq­­tyń arasyna araaǵaıyndyq jasaǵan Nursultan Nazarbaevty Taýly Qarabaq ar­da­gerleri ózderimen birdeı qarýlas, árip­tes sanaıtyny sondyqtan.

– Árıne, Nurekeńniń ataq-abyroıy bir basyna jeterlik qoı. Sonyń báriniń ústine «Qarabaq soǵysynyń ardageri» ataǵy qosylyp, jaýyngerlik medalmen nagradtalyp jatsa, artyq bolmas edi. Biz tek osy usynysymyz arqyly sol bir tarıhı syn sátterde qazaq halqynyń abyroıyn halyqaralyq dárejege kótergen Nursultan Ábishulynyń eńbegin halyq jadynda jańǵyrtyp qoısaq deımiz, – deıdi «Qyzyl juldyz» ordendi Baýyrjan Dosqalıev.

Batys Qazaqstan oblysy