Qazan tóńkerisine deıin (1917 j) qazaq dalasynyń etnografııasy, ákimshilik bólisi jáne folklorlyq murasy sııaqty túrli taqyrypty qamtyǵan myńnan astam kitap jaryq kórgen eken.
Atap aıtqanda, Orynbor baspahanalarynan 94 myń 800 tırajben 42 basylym, Sank-Peterbýrgtiń Boraganskıı baspahanasynan 3 myń tırajben 1 kitap, Semeıdegi «Járdem» baspahanasynan 11 myń 800 tırajben 8 basylym, Astrahan baspahanasynan 9 myńnan astam tırajben 4 basylym, Oraldan 2 myń tırajben 1 basylym t.b.
Osylardyń qataryna 1902 jyly Tver qalasynda basylyp shyqqan «Týrgaıskaıa oblast. Istorıcheskıı ocherk» atty eńbekti jatqyzýǵa bolady. Bıyl bul týyndynyń jaryq kórgenine 120 jyl tolsa, kitap avtory orys zertteýshisi, tarıhshy-etnograf Aleksandr Ivanovıch Dobrosmyslov (1854 – 1915) eken. Bul kisi 1888-1901 jyldary Torǵaı oblystyq veterınarlyq sharýashylyǵynda qyzmet atqarǵan kórinedi. Avtor jaıly ǵumyrnamalyq anyqtamalyqta, «Torǵaı oblysy: tarıhı ocherkter» kitaby Orys geografııa qoǵamynyń Orynbor bóliminiń tapsyrysy boıynsha jazylǵany jaıly aıtylypty.
Patshalyq Reseı kezinde Dala general-gýbernatorlyǵyna qarasty Torǵaı oblysynyń aýmaǵy – 399 780 verst nemese qazirgi ólshemmen aıtqanda 456 185 sharshy metrdi qurasa, turǵyndarynyń sany jarty mıllıonǵa jeteqabyl bolypty. Torǵaı oblysynyń batysy Oral oblysymen shektelse, shyǵysy Aqmola oblysymen ushtasyp, ońtústik shebi Aral teńizine deıin sozyla ornalasypty.
Osynshama alyp aýmaqty alǵan aımaqtyń tarıhy men sharýashylyǵy jaıly málimet jınaqtalǵan atalmysh eńbekte – oblysqa baǵynyshty ýezder men bolystyqtar tizimi (1894 jylǵy málimet), sondaı-aq óńirdegi mal sharýashylyǵy, saýda isi jaıly statıstıkalyq derekter jınaqtalǵan. Avtordyń aıtýyna qaraǵanda, bul kitap 1898 jyly oblystyq statıstıka komıtetiniń tapsyrmasy boıynsha: «Qyrǵyzdyń júnnen jasalǵan buıymdary», «Torǵaı oblysynda 1886 jylǵa deıin jylqy sharýashylyǵyn jaqsartý boıynsha júrgizilgen sharalar», «Torǵaı oblysyndaǵy saýda» t.b. taqyryptar boıynsha júrgizilgen zertteýler qorytyndysy ispettes.
Qalaı desek te, bul týyndyǵa arqaý bolǵan derekter qazaq tarıhynyń bir tarmaǵy ekeni shyn. Onyń ústine, osydan dál 120 jyl burynǵy dala qazaqtarynyń sharýashylyǵy jaıly bilgisi kelgen zertteýshi úshin óte qundy málimet bary anyq.
Birqatar óńirde aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Búgin, 18:13
Prezıdent Joǵary eýrazııalyq ekonomıkalyq keńestiń otyrysyna qatysty
Prezıdent • Búgin, 17:55
Alan Qurmanǵalıev Ispanııadaǵy básekede júldeli oryn aldy
Sport • Búgin, 17:43
Maımyl sheshegin juqtyrǵandar sany 200-ge jetti - DDU
Álem • Búgin, 17:37
Erlan Qarın Almatydaǵy konsertte oryn alǵan keleńsiz jaıtqa qatysty pikir bildirdi
Qoǵam • Búgin, 17:23
Qazaqstan-Armenııa úkimetaralyq komıssııasynyń otyrysy ótedi
Qazaqstan • Búgin, 17:10
Prezıdent mádenıet qaıratkeri Aıtjan Toqtaǵanǵa alǵys hat joldady
Prezıdent • Búgin, 16:52
Elordada velosıpedshiler sherýi ótedi
Elorda • Búgin, 16:45
232 mańǵystaýlyq kólik júrgizýshi kýáliginen aıyryldy
Aımaqtar • Búgin, 16:33
Qarjy • Búgin, 16:23
Elordada turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵynyń forýmy ótedi
Elorda • Búgin, 16:17
Qasym-Jomart Toqaev Polsha prezıdentimen sóılesti
Prezıdent • Búgin, 16:04
Demalys kúnderi 33 gradýsqa deıin ystyq bolady
Aýa raıy • Búgin, 15:50
Ulttyq statıstıka bıýrosy basshysynyń orynbasary taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 15:40
Aqtóbe oblysynda jol apatynan eki adam qaza tapty
Oqıǵa • Búgin, 15:33
Referendýmǵa latvııalyq baqylaýshylar keledi
Referendým-2022 • Búgin, 15:25
Árbir fermer bólinetin qarajattyń ıgiligin kórýi tıis – Álıhan Smaıylov
Úkimet • Búgin, 15:12
Aýyr atletıkadan Qazaqstan chempıonaty bastaldy
Sport • Búgin, 15:00
Úı kezegin jyljytýǵa tyrysqan boıjetken alaıaqtarǵa aldanyp qaldy
Aımaqtar • Búgin, 14:47
Eldegi qylmys jasaǵandardyń 80 paıyzy jumyssyzdar
Qazaqstan • Búgin, 14:35
SIM Aqjarqyn Turlybaıdy Qazaqstanǵa ekstradısııalaý týraly pikir bildirdi
Qoǵam • Búgin, 14:22
Qazaqstanda elektrondy temekige tyıym salynýy múmkin
Qoǵam • Búgin, 14:12
Armenııa alǵashqy ǵarysh spýtnıgin ushyrdy
Álem • Búgin, 13:59
Shardarada balyq aýlaýdan respýblıkalyq jarys ótti
Aımaqtar • Búgin, 13:42
Dosyn pyshaqtaǵan qylmyskerge sot úkimi shyqty
Aımaqtar • Búgin, 13:27
Munaı tıelgen 17 vagon ózenge qulady
Álem • Búgin, 13:18
Saıajaıdan esirtki zerthanasy tabyldy
Aımaqtar • Búgin, 13:07
Rıo-de-Janeırodaǵy polısııa operasııasynan 21 adam qaza tapty
Álem • Búgin, 12:54
Túrkistan oblysynda bir aptada 90-nan astam quqyqbuzýshylyq anyqtaldy
Aımaqtar • Búgin, 12:47
Nur-Sultanda áıel men jasóspirimniń ústine banner qulady
Elorda • Búgin, 12:35
Qazaqstan aýǵan halqyna gýmanıtarlyq kómek kórsetýdi jalǵastyra beredi
Qazaqstan • Búgin, 12:25
Soltústik Qazaqstanda qant taǵy qymbattady
Aımaqtar • Búgin, 12:18
Yrǵyz aýdanynyń eki aýylyna gaz beriledi
Aımaqtar • Búgin, 12:07
Álıhan Smaıylov Kaspıı qubyr konsorsıýmynyń bas dırektorymen kezdesti
Saıasat • Búgin, 11:54
Nur-Sultan qalasy men Qaraǵandy oblysynyń prokýrory taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 11:42
Qazaqstandyq ǵalymdar arterııalyq patologııany emdeýdiń jańa ádisin tapty
Medısına • Búgin, 11:35
Qaraǵandyda kabel men káriz lıýkterin urlap ketkender ustaldy
Aımaqtar • Búgin, 11:25
Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń apparat basshysy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 11:14
Prezıdent Myrzataı Joldasbekovti quttyqtady
Prezıdent • Búgin, 11:08
9,5 mln adam koronavırýsqa qarsy ekpe aldy
Qazaqstan • Búgin, 10:54
Uqsas jańalyqtar
