Ázilhannyń joqtaý jyry

Osy oraıda, erekshelep aıta keterlik dúnıe – Uly Otan soǵysynyń ardageri, Mem­lekettik syılyqtyń laýraety, A.Fa­­deev atyndaǵy halyq­aralyq syı­lyq­­tyń ıegeri Ázil­han Nurshaıyqov ata­myz asa uqypty, jazý isine qylaý túsir­megen taqýa qalamger. Sondyqtan da bolar, maıdan dalasynda qazaqtyń batyr qyzy Mánshúk Mámetovany qalaı jolyqtyrǵany jáne joǵaryda gazet betinde jarııalanǵan jyrdy ne úshin jazǵany jaıly táptishtep baıandaǵan eken.

Aıtalyq, qalamgerdiń kózi tirisinde 2005 jyly Almaty qalasyndaǵy «Qa­zy­ǵurt» baspasynan jaryq kórgen 10 tomdyq tańdamaly shyǵarmalar jınaǵynyń 3-shi kitabynyń 312-shi betinde bylaı dep baıandapty: «Men Mámetovany úsh ret kórdim. Alǵashynda, 1942 jyldyń jeltoqsanynda artıllerııa dıvızıonynyń shtabynan brıgada shtabyna donesenıe aparǵanda kezdestim. Onda Mánshúk brıgada shtabynda pısar bolatyn. Ekinshi ret – 1943 jyly 5 mamyrda baspasóz kúnine arnap brıgadalyq ga­zet­tiń redaksııasy ótkizgen jaýyn­ger tilshilerdiń sletine qatystym. Sletten keıin ortamyzda Mánshúk bar tórt-bes jaýynger men bir-eki ofıser bólimshege birge qaıttyq. Bul kezde Mánshúk pýlemetshi mergen qyz atanyp júrgen-di. Soldattyq ómirdiń barlyq ystyq-sýyǵyna pisip, shırap, óńi kúreńitken, búırek betti, ótkir qara kózdi sıda qyz jas jolbarystaı shıyrshyq atatyn edi. Biz jolda ony óz batalonyna ákelip saldyq. Sonda Mánshúk jer úıiniń qasynda turyp: «Átteń, jaýdy jeńip, Almatyǵa aman-esen baryp, dál osyndaı jer úıde tursam da, armanym bolmas edi» dep aıtty» deıdi.

Al maıdanger-qalamger batyr qyzdy sońǵy ret, ıaǵnı úshinshi dúrkin 15 qazan kúni kórgen eken. Qaısar qyz stanokty pýlemetin arqalap, sapta ketip bara jatypty. Erteńinde alaı-dúleı shaıqas bastalyp, 1943 jyldyń 16 qazan kúni jan qurdasy hám jan qurbysy Mámetovanyń erlikpen qaza tapqany jaıly estipti. Sodan tebirenip tolǵanyp, jan qurbysyna joqtaý jyr arnapty.

Bul jazbasyn Ázekeń 1944 jyly qyrkúıek aıynda maıdan dalasynan týǵan elge delegat bolyp kelgen saparynda Almatyda úlken jazýshy Sábıt Muqanovqa jolyǵyp, ol kisige oqyp beredi.

Bul oqıǵa týraly Á.Nur­shaıyqov óziniń joǵary­daǵy esteliginde: «Sábeń meniń óleń jazylǵan dápterimniń alǵashqy onshaqty betin aqtaryp shyǵyp, «Jan qurby» degen óleńdi taýyp aldy da, meniń jazýymdy erkin ajyrata almaǵandyqtan, – О́ziń oqyp jibershi, – dep maǵan usyndy» deıdi. Úlken jazýshy ótingen soń aǵa serjant:

Qara kóz, qazaq qyzy Mánshúk batyr,

Ornatqan dushpanyna zamanaqyr,

О́ltirgen talaı sumnyń qanyn shashyp,

О́neriń esten ketpes tolyp jatyr.

Abyroı-ataǵyńa namysyń saı,

Isine qaharmandyq kóńilim jaı,

Keremet keshegi ótken erligińdi,

Eshqashan umytpaspyz jan qalqataı.

Dushpannyń ortasynda jalǵyz qaldyń,

Jalyndap, jasqanbastan

urys saldyń,

Boıdaǵy ot, bolat

«maksım» serigińmen,

Jaýyńnyń eki júzdeı janyn aldyń,

Synǵan joq ólseń-daǵy seniń saǵyń,

О́shken joq, órleı tústi,

jastyq baǵyń,

Eske alyp, ataǵyńa bas ıemiz,

Jan qurby,

torqa bolsyn topyraǵyń, –

dep terlep, tepship oqyp beripti. Mán-jaı­dan habary mol Sábıt Muqanov te­reń kúrsine otyryp tyńdaǵan eken. Bul kezdesý shamamen 1944 jyldyń qyr­kúıek aıynyń sońynda bolǵany anyq. О́ıtkeni, serjant Á.Nurshaıyqov este­liginde «oktıabr aıynyń basynda maı­danǵa oraldyq» dep jazady. Biraq bul jyr arada eki aı ótken soń gazetke jarııalanypty.

Iаǵnı, qazaqtyń batyr qyzyn áspet­tegen jyrdy Sábeń durys kórip, Ázekeńe kóshirtip alyp qalǵan. Sodan jyl sońyna taman gazetke aparyp bergen. Sóıtip, bul joqtaý-jyr gazetke shyqqan. Mine búgin arada 78 jyl ótken soń «aqynnyń haty ólmeıdi» degendeı qaıta jańǵyrtyp, gazet oqyrmandaryna usynyp otyrmyz.