Seni osylaı súıemin

Aqyn ıa jazýshy týraly sóz qoz­ǵaǵanda áýeli nege týǵan jeri aıtylady dep oılaısyz? Aqyn-jazýshy ǵana ma, jalpy adam týraly sóılegende týǵan jerine toqtalýǵa májbúr kim de bolsa. О́ıtkeni jersiz eshkim, eshteńe joq ómirde. Keıin sol aqyn týǵan atyrap onyń atymen atalyp ketýi de bek múmkin. Semeıdi Abaıdyń, Torǵaıdy Ahmettiń eli dep aıta beredi qazaqta. Qyzyq qoı, qanshama alyp atyrapty jalǵyz ǵana jumyr basty pendeniń atymen ataı salǵan. Adam týyp-ósken topyraǵynyń óskini ekeni osydan-aq ańdalady.   

«Ýa, darıǵa, altyn besik

týǵan jer,

Qadirińdi kelsem bilmeı keshe gór.

Jata almas em

topyraǵyńda tebirenbeı

Aqyn bolmaı tasyń bolsam

men eger»,

dedi Qasym. Keıinde «osy shýmaqtaǵy «aqyn bolmaı» sózin avtor o basta «Qasym bolmaı tasyń bolsam men eger» dep jazǵanyna bás tigemin», dedi Júrsin Erman. Solaı shyǵar, negizi biz týǵan jer nemese Qasym týraly áspettegeli otyrǵanymyz joq. Jer júzindegi jazanyń aýyry týraly esimizge túsip otyr. Ol da týǵan jerinen aıyrýdan bastalady eken ǵoı. Qadyr Myrza Álı qalaı keremet jyrlaǵan osy taqyrypty?!

«Osy ómirdiń azsynǵandaı azabyn,

Oılap tapqan zulymdar

neshe túrin jazanyń:

Oılap tapqan saýyrǵa

qyzǵan temir basýdy,

Oılap tapqan arqanmen

býyndyryp asýdy.

Oılap tapqan bir-birlep

qabyrǵany sógýdi,

Oılap tapqan tirideı

qara jerge kómýdi...

Biraq sonyń biri de

jasytpaǵan batyrdy,

Biraq sonyń biri de

jasytpaǵan aqyndy!

Sosyn patsha olardyń

qanatyn qaıyryp,

Jer aýdara bastaǵan

týǵan jerden aıyryp.

O, zulym-aı, zulym-aı!

O, ant atqan, ant atqan!

Osal jerin erlerdiń qalaı

ǵana dál tapqan!»

Demek jazanyń da aýyry adamdy týǵan jerinen aıyrý. Tamyrynan qıyp, topyraǵynan aıyrý. Adamzat onyń da esebin tapqan sııaqty. Týǵan jer men elden uzap ketpes úshin poshta, telegraf, áýe tolqyny, ǵalamtordy shyǵardy. Bálkim, ataqonysynan uzap ketse de oıy-qyryn tamashalap tu­rýǵa, jel sýylyn estip, sý syldyryn tyńdap turýǵa úntaspa, beınetaspany oılap taýyp, keıin áýe tolqyny arqyly taratqandaı seziledi. Sóıtse de «Ýa, darıǵa, altyn besik týǵan jer», dep kókiregi qars aıyrylady. Tipti kindik qany tamǵan topyraǵynan jyraqtap, oǵan degen saǵynysh ómirine aınalyp ketkender qanshama. Basqa jurtty bilmeımin, qazaq balasy tabıǵatynda týǵan jerimen bite-qaınasyp ketkenin jyraýlar poezııa­­synan bastap HH ǵasyr aqyn-jazý­shylar shyǵarmalarynan anyq paıym­daýǵa bolady. Aspan men jerdiń arasyn­da – on besinshi qabatta týýy múm­kin endigi aqyndardyń týǵan jer týraly túısigi qalaı sóılerin qaıdan bilemiz. Olar Járkenshe (Bódesh) súıe alsa ǵalamat qoı, árıne. Ol úshin Ota­nyn súıgen júrekpen shekaradan Qazaq­stanǵa ótip ketip, birneshe jyl boıy týǵan jeri Jaıyrǵa jete almaı, araǵa qanshama jyl salyp barǵanda, shóp ósip ketken aýylynyń ornyn tappaı qalýy kerek pe? Joq der edik biz. Ol úshin Járkendi oqysa da jetkilikti shyǵar.

«Týǵan jerdiń qar-muzy,

Aıazyńmen jýyndyr.

Týǵan jerdiń bal qyzy,

Burymyńmen býyndyr.

Týǵan jerdiń bulaǵy,

Tolqynyńmen at meni.

Týǵan jerdiń jylany,

Shyryldatyp shaq meni.

Týǵan jerdiń sheńgeli,

Tyrna aıamaı betimdi,

Týǵan jerdiń jelderi,

Aýzyma quı ótimdi.

Týǵan jerdiń dońyzy,

Qan josa ǵyp jaryp ket.

Týǵan jerdiń qońyzy,

Domalatyp alyp ket.

Týǵan jerdiń qasqyry,

Kemir aqyn súıegin.

Týǵan jerdiń tas qumy,

Seni osylaı súıemin».