Shyny kerek, qazaq sýret ónerinde tóńkeris jasaǵan bir adam bolsa, ol – Aǵymsaly Dúzelhanov. Onyń qazaqy qııalynan týǵan tańdamaly týyndylary belgili bir ýaqyt pen keńistiktiń sheńberine syımaıdy. Sol úshin de onyń qyl-qalamynan týǵan sýretter osy ónerdiń úrdisinen shyǵyp, syn men saraptyń bezbeninen aman ótip, óz jolyna túsken jádiger ispetti.

Aǵymsaly Dúzelhanovtyń shyǵarmashylyǵyndaǵy paıym-parasat, ózgeshe oılaý, dara tynys sııaqty erekshelikter ony záý bıikke alyp shyqty. Bylaıǵy jerde ol ne salsa da, oıdyń tereńimen, qııaldyń sheksizdigimen saldy degen jón shyǵar. Onyń ózindik stılderiniń biri de biregeıi bolǵan tulǵalar beınesin kenep betinde kesteleýi esimin sýret óneriniń tarıhyna altyn árippen jazdy. Onyń qylqalamynan týǵan Shyńǵys hanǵa nazar salaıyq. Dýlyǵa ornyna naǵyz kóshpelilerge tán qundyz tumaq, ústine ań terisin jamylyp, qolyna dala taǵysy asaý qyrandy qondyrǵan shonjar minezimen, qas-qabaǵymen, ór rýhymen tutas álemdi jaýlaǵysy kelip-aq tur. Tipti ony jaýdan aman qutqaryp, kózdegen jerine esen jetkizetin tulpary da minsiz qalypta beınelengen. Aıdarly aq tulpar ústindegi qaharly hannyń kelbetine kórik bergeni birden baıqalady. Týyndyny kórgen soń oıyńda birden kúlli álemdi bıleýge yntyqqan Shyńǵys han osyndaı bolǵan da shyǵar degen túsinik qalyptasary haq. Degenmen bul Aǵymsaly qııalynyń jemisi ekenin de umytpaǵan durys.
Sýretshiniń ózine tıesili tańdaǵan stıli – tulǵalar beınesin kesteleý ekenin joǵaryda aıttyq. Endi sol sózimizge ol salǵan sýretter kýá-dúr. Kelesi portret Qorqyt ataniki. «Qorqyt ata ańyzy» dep atalǵan týyndy eski dáýirdi, keshegi ótken kún beınesin kóz aldyńa jaıyp salady. Bostandyq, babalar rýhy, sheksizdik degen uǵymdar kenet sýretpen birge astasyp, týyndyda beınelengen qazdardyń qanatyna baılanyp, alysqa ushqysy keledi. Qońyr qobyzyn kúńirente sóıletip otyrǵan Qorqyttyń kúıin ań men qustyń bári bir demmen tyńdap otyr. Úndestik, tamyrlastyq, tektilik bári-bári sonda úılesim tabady.
«Aǵymsaly Dúzelhanovtyń shyǵarmashylyǵyna arqaý bolǵan obrazdardyń biri – qazaq áıeliniń beınesi. Jalpy alǵanda beınelerdiń toptama nemese jeke sıpattaǵy sıýjettik ıdeıalary bir arnaǵa kelip janasady. Iаǵnı qazaq áıeli beınesine saı minez, kórik jáne de taǵdyr bar. Sýretshi portrettik jáne peızaj janrynda sheshken kompozısııalyq ıdeıasy bir-biriniń ózindik erekshe maǵynasyn tolyqtyrǵan. Qalamgerdiń shyǵarmashylyǵyndaǵy áıel beınelerin jeke kezeńge bólip, tereńinen taldaýdy qajet etedi. Onyń týyndylaryndaǵy áıel beınesi birde tarıh paraqtarynan syr shertetin bolsa, endi birde áıel – ana, tabıǵat, ómir, tirshilik, mahabbat, sulýlyq, páktik, batyrlyq sımvolyna aınalady». Bul ónertanýshy Aıjan Túmenbaıdyń bizdiń keıipkerimiz týraly pikiri. Árıne, dala tarıhynda oıyp oryn alatyn qazaq áıeliniń róli tom-tom kitaptarǵa, ásem áýenderge, máńgilik qundy sýretterge arqaý bolǵany shyndyq. Aǵymsaly Dúzelhanov qalamy da bul bostyqty toltyrýǵa asyǵady. Ústine qazaqy kıimin, basyna asqaraly sáýkelesin kıgen qazaq qyzynyń keneptegi beınesi bizge neni aıtady? Qaı ǵasyrda da qazaq qyzynyń qalyby, mine, osyndaı bolǵan demekshi shyǵar, kim bilsin? «Adam kórki shúberek», desek te sýretshi keıipkerin alamyshtap boıaǵysy da kelmegen. Tek onyń óz sánin, ulttyq ereksheligin oıyna toqyp, ónerdiń qudiretimen ádipteýge baryn salǵan. Taǵy birde artynda sansyz nókeri bar, el aldynda júrgen áıel tulǵasyn beınelepti. Ertede rýyn bılegen, erlermen teń bılik júrgizgen qazaq áıelderi kóp boldy ǵoı, myna sýret solardyń biriniń sýretshi qııalyndaǵy portreti ekeni aıdan-anyq.
Qaraǵaıly qaptalda han taǵynda saltanatpen áldebir jaqqa bet alyp bara jatqan «Saq patshasy» degen týyndy da kózge ottaı basylady. Dýlyǵasynyń tóbesi aspanmen tildesip, onyń abyroıyn, bedelin asqaqtatyp tur. Dala shyraıy, halyq birligi, el bılegen tulǵanyń bolmysy bári de sátti beınelengen. Avtor osy týyndy arqyly ertede babalarymyz osyndaı ór de batyr bolǵan degen sáýleli oıynyń bir ushqyny ekenin jasyrǵysy da kelmeıdi. Al osy sýretpen úndes «Saq áskeri» degen shyǵarma da batyrlyq pen qaısarlyqty urpaqtar sanasyna uıalatýǵa taptyrmas týyndy. Qalaı desek te, Aǵymsaly Dúzelhanov týyndylary úlken oıdyń, tapjylmaı izdenýdiń, ómirlik tájirıbeniń jemisi ekenin aıta ketken jón. Sol úshin de biz Aǵymsalynyń «Bir sýreti – bir álem» degimiz keledi.
Álemde tabysy mıllıon dollardan asatyn baılardyń sany azaıdy
Álem • Búgin, 18:13
Munaı eksportynyń 80 paıyzy Kaspıı qubyr konsorsıýmy arqyly júzege asyrylady
Eksport • Búgin, 17:55
EO elderimen óńirlik saýda kólemi 49 mlrd dollarǵa jetti
Ekonomıka • Búgin, 17:40
Qazaqstanda eýropalyq kapıtal quıylǵan 3 myńnan astam kompanııa jumys isteıdi
Saıasat • Búgin, 17:32
Prezıdent kólik-logıstıkalyq ınfraqurylymdy damytýdyń mańyzyna toqtaldy
Prezıdent • Búgin, 17:17
Uqsas jańalyqtar