100 jáne 99

Biri – Aqtóbe, ekinshisi – Aqmola oblysynda. Alǵashqysynda jańa bosanǵan ana ulyn qaǵaz qorapqa salyp, kópqabatty úılerdiń birine tastap ketken. Dúnıe esigin ashpaı jatyp shetinep ketken shaqalaqtyń máıitin turǵyndar túnde kesh qaraıǵanda ǵana kórip, polısııaǵa habarlaǵan. Al sońǵy oqıǵa múlde soraqy. Aqmola oblysynyń Bulandy aýdanyndaǵy Makınsk aýylynyń turǵyny – 33 jastaǵy kelinshek júktiliktiń 24-aptasynda josparly tekserýge kelgen. Aýdandyq aýrýhana dárigeri kelinshektiń eki kún buryn bosanǵanyn sol kezde ǵana bilgen eken. Sóıtse úıinde qan ketip erte bosanyp qalǵan áıel túsik tastap, shala týǵan sábıin peshte órtep jibergen kórinedi.

Buǵan deıin qoqys jáshigi men dáret­hanadan tabylǵan náresteler týraly talaı aqparat taratyldy. Eń ókinishtisi, mundaı oqıǵalarda basty qylmysker – sol sábıdi júreginiń tusynda kóterip júrgen anasy. Al qoldanystaǵy zańǵa sáıkes týmaı jatyp nárestesin óltirgen ana eń kóp degende 4 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylady. Náreste ólimi úshin bul az ba, kóp pe?

100-baptaǵy normany tolyǵymen aıtsaq, «Anasynyń óziniń jańa týǵan balasyn bosaný kezinde, sol sııaqty odan keıingi kezeńde psı­hıkasyn kúızeltetin ahýal bolǵan jaǵ­daı­larda nemese esiniń durystyǵy joqqa shyǵarylmaıtyn psıhıkasynyń buzylýy jaǵdaıynda óltirýi» dep oqylady. Osy tusta zańgerlerdi ǵana emes, qarapaıym jurt­ty da shatastyratyn eki uǵym bar. Bul – «psıhıkasyn kúızeltetin ahýal» jáne «esiniń durystyǵy joqqa shyǵaryl­maı­­tyn psıhıkasynyń buzylýy» degen sózder. Jańa bosanǵan áıeldiń psıhıkalyq kúızelisi qalaı anyqtalady? Al esi durys ana ishinen shyqqan sharanasyn qalaı ólimge qııady? Shyny kerek, baptyń zańnamalyq anyqtamasynyń ózi sábı óltirý faktisinde áıeldiń is-áreketin saraptaý kezinde kóp­tegen problema týǵyzady.

Máselen, zańgerler naqty tájirıbede dál osy qylmysqa barǵan qyz-kelinshek­ter­diń óz is-áreketteriniń sebebin túsin­dire almaıtynyn aıtady. Sol sebepti kóbine sot úkimi arnaıy dárigerlerdiń sa­rap­tamalyq qorytyndysyna súıene otyryp shyǵarylady. Biraq kóbine-kóp sot 100-bapta kózdelgen jazanyń jeńildetilgen jaǵdaıyn qarastyratyny belgili. Sebebi? «Sebebi mundaı qadamǵa baratyn áıelder emosıonaldy jetilmegen, óz áreketteri úshin jaýap berýge daǵdylanbaǵan adamdar», deıdi psıholog Zarına Shteer. Mamandar emosıonaldyq shıelenis jaǵdaıy, bosan­ǵannan keıingi depressııa, qorqynysh, qo­ǵamnyń qysymy, ákesiniń baladan bas tar­týy – osynyń barlyǵy jas bosanǵan áıel­diń minez-qulqyna áser etýi múmkin eke­nin alǵa tartady. Alaıda bul sebep pen saldar nárestelerin óltirýshilerdi aqtap almasy anyq.

Bir aıta keterligi, 100-bap sanksııasy tek jańa týǵan náresteni anasynyń óltirýine qatysty. Bul aýyrlyǵy ortasha qylmysqa ja­­tady. Al eger bala bir kúnnen artyq ómir súrse, taǵylǵan aıyp «Adam óltirý» 99-bapqa aýysady. Sebebi jańa týylǵan nárestelerdiń úsh sanatyn pedıatrııalyq, akýsherlik jáne sot-medısınalyq boıynsha saraptasaq, pedıat­­­­­­rııada ol tiri týyl­ǵan­­d­yǵyn anyqtaǵan sátten bastap eki aıǵa, akýsherlikte bul kezeń bir aptaǵa, sot medısınasynda bir kúnge teń. Kodekstiń bul baby boıynsha kináli dep tanylǵan adam 20 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrylady nemese ómir boıyna bas bostandyǵynan aıyrýǵa deıin qylmystyq jaýapkershilikke tartylýy múmkin. Eki bapty «ajyratyp» turǵan merzim 1 kún bolǵanymen, ekeýiniń de salmaǵy aýyr, saldary tereń. Alaıda zańgerler 100-baptyń sanksııasy jumsaq, sábıin óltirgen analarǵa jaza qatal bolýy kerek degendi aıtady. Shyndyǵyn aıtqanda, osy ýaqytqa deıin elimizde jańa týǵan nárestelerdi óltirgeni úshin jazany qatańdatý týraly másele ótkir kóte­ril­gen joq. Tipti balasyn óltirgen jańa bosanǵan anaǵa psıhologııalyq kómek kór­setý, emdeý týraly da naqty talap-ereje esh jerde jazylmaǵan. О́ıtkeni jazany qatańdatý arqyly 100-baptyń túp sebebin tamyrymen joıyp jibere almaıtynymyz túsinikti. Onyń ústine joǵaryda aıtqan eki oqıǵanyń eki túrli taǵdyry men tamyry tirshiliktiń kúıbeńimen tereńdep keter sebebi bar.